Ziehier de tekst van de inleiding, uitgesproken tijdens de vernissage van de tentoonstelling Mythisch & burlesk: Belgisch.
Henri-Floris Jespers
Wie vertrouwd is met het werk van Jan Scheirs en zijn evolutie wat gevolgd heeft, zal bij een eerste oogopslag wellicht geneigd zijn de nieuwe reeks, Mythisch & burlesk: Belgisch te bestempelen zoniet als een breuk, dan toch als een keer(punt), als een (verrassende) wending in zijn oeuvre, zowel qua compositie als chromatiek. “Ik ben regisseur en acteur van mijn schilderijen”, benadrukte Jan Scheirs in een interview – en hij bewijst dit nu ten overvloede.
Nooit is Jan Scheirs zo bitter grappig en bijtend kritisch geweest als nu, maar liever dan te wijzen op de breuk, is het relevanter eerst de continuïteit te benadrukken. Scheirs heeft zijn tentoonstelling geconcipieerd als een episch geheel, een verhaal over de bedreigde enkeling die, misleid en belaagd, blootgesteld blijft aan de bewuste of onbewuste werking van anonieme, vaak destructieve krachten en machten. Dit is een recurrent thema in zijn werk. Dat gevoel van beklemming was al onderhuids aanwezig in de reeks Mannen met zorgen (2002). Drie jaar later introduceerde hij in de reeks Reflecties van een grijze wereld (2005) een personage dat naar een bühne neerkijkt. Die 'mise en scène' van het personage boven een klein theater waarop dan weer andere personages het / hun verhaal als het ware vertellen / uitbeelden, draagt bij tot de objectivering van een persoonlijk verhaal: “Je kijkt naar jezelf zoals je dat bij een psychoanalyse doet”. Dat was dan ook het kernthema van de tentoonstelling Vernauwing (2007), waarin de herinnering aan verdrongen spanningen verkend werd. Op de vernissage in het Art-Deco oud-zwembad "St François les Bains" vernietigde Scheirs bij wijze van happening een kunstwerk dat hij speciaal in situ gemaakt had.
Achteraf blijkt dit een betekenisvolle symbolische daad: de bevrijding uit de claustrofobie en uit de drukkende greep van de herinnering.
In de reeks waarvan u vanavond de primeur geniet, kijkt de schilder nu vastberaden en met een lucide blik naar het heden.
Jan Scheirs eigent zich daarbij tijdloze mythische figuren en symbolen toe, maar hij introduceert ze via bewuste associaties in een opvallend actueel verhaal waarin Reinaert de vos telkens opnieuw om de hoek komt kijken. In dat beeldrijk en breed uitgesponnen verhaal treffen we onder meer de onberekenbare Lange Wapper en de onoverwinnelijke Kludde, de dappere volksheld Jan zonder Vrees en, heel even, Don Quichot van Antwerpen.
In brede, verhalende composities maakt hij af en toe bewust en met wellust gebruik van elementen uit de rijke Vlaamse picturale traditie (van de Primitieven over Ensor tot de expressionisten) om zijn verhaal te verbeelden, terwijl hij in meer contemplatieve momenten (o.m. in zijn Oesterdilemma's) intuïtief de grens verkent tussen figuratie en abstractie. De ironische maar niet minder programmatische Hommage aan Broodthaers maakt het meteen duidelijk: Belgisch, inderdaad.
Scheirs aarzelt niet spottende kritiek te geven om bepaalde aspecten van de mediatisering, zoals in Debby en Nancy.
Debby en Nancy, linnen acryl dubbelhout, 150 x 300 cm
Maar wanneer hij de actualiteit rechtstreeks betrekt in zijn doeken, dan neemt hij nog geen standpunt in, tenzij dan in algemene termen. In feite vertoont hij de kenmerken van een moralist, iemand die de zeden van zijn tijdgenoten waarneemt. En, in dit geval, waarschuwt hij voor “la société du spectacle” die naar onthersening en debilisering dreigt te leiden. Hij vermijdt daarbij de loden ernst van de prijzers van het verleden, die tragische ondergangstoon eigen aan de professionele beschavingskritieikers. U wordt er wel even aan herinnerd dat u als gewillige, passieve toeschouwers van het spektakel bijtijds applaus dient te geven bij de capriolen van de entertainende programmamakers...
Beeldenstorm, linnen acryl dubbelhout, 150 x 180 cm
In Beeldenstorm zie je een befaamd kunstenaar aan een nieuw doek werken. Hij schildert naar een foto dat hij op zijn mobieltje opgeslagen heeft, bij wijze van geheugensteun. Dit tafereeltje is dan weer op zijn beurt geprojecteerd op het doek van een oude bioscoop. Je ziet duidelijk het proscenium en de lampjes die de scène afkaderen en het geheel als het ware inlijsten, een kroonluchter bezet met kevers. Een ooievaar, symbool van liefdadigheid en waakzaamheid, vliegt door de lichtstraal van de projector richting scherm. Brengt hij hoop?
Een vrolijk tafereel is het daar in de cinemazaal niet. Een enkeling die gewurgd wordt door de administratieve rompslomp; raven en kraaien die oppikken wat er nog te pikken valt aan een karkas; mensen die in een paniekerige stormloop weggedrukt en onder de voet gelopen worden, in een poging om toch maar zo dicht mogelijk bij het podium te geraken, erbij te horen, en daarbij niet eens merken dat ze ook een onbekende kunstenaar vertrappelen en verpletteren. Tussen die meute zie je ook mosselen op hun lange, dunne poten meelopen, schapen, een ekster, allerlei vreemde machines en figuren ontleend aan de beeldentaal van Bosch en Breughel – zonder Reinaert de Vos te vergeten, die de boel in gang stak. De scarabeeën van Fabre en de oesters van Scheirs vluchten uit de chaos van het schilderij.
Ja, het stormt beelden in het hoofd van Scheirs.
Don Quichot van Antwerpen trekt ten strijde tegen de vermalende moderne windmolens. Vecht hij tegen de bierkaai?
*
Wat er ook van zij, het is net of Scheirs het theatrale gordijn ophaalt. “Kijk, zie eens wat we hier hebben! We zullen u even iets onthullen”. Het Toneel van de Wereld...
Spiegel der ijdelheid, linnen acryl dubbelhout, 110 x 130 cm
Henri-Floris JESPERS
Zondag 14 maart zal de kunstenaar van 15 tot 18 uur in de galerie aanwezig zijn.
The Doorbell Gallery, Gierstraat 7, 2000 Antwerpen.
De tentoonstelling kan nog bezocht worden op 18, 19, 20 en 21 maart van 15 tot 18 uur, daarna op afspraak.
Foto's: © Frans Piessens.
Chadia Cambie (rug naar de fotograaf) & Magali Uytterhaegen en...
...Tania Poppe
Luc Neuhuys
Thierry Neuhuys
Eric van Herreweghe
Renaud
De auteur Maurice Maeterlinck wordt volgend jaar in zijn geboortestad Gent gevierd, naar aanleiding van het feit dat hij honderd jaar geleden de Nobelprijs heeft gekregen. Hij heeft die zelf niet in ontvangst genomen. Doktersbriefje. Intimi weten beter. Hij was van nature een schuchter man, en een hypochonder. Er was iets goed fout met zijn hart, beweerde hij, en al zeiden de dokters dat hij teveel at en zich daarom ongemakkelijk voelde, er was iets met zijn hart! Die obsessie voor de dood, zit in de onderstroom van zijn gedichten, in het bijzonder in zijn eerste bundel Serres chaudes uit 1889, maar ook in zijn toneelstukken. Een andere oorzaak van die obsessie is het onderwijs. Specifiek, het Sint-Barbara-college in Gent, waar de leerlingen werden volgepompt met zwaarmoedige gedachten en tijdens de jaarlijkse retraites werden geconfronteerd met hun zondige levenswandel.
Foto's: (c) Frans Piessens.
(c) Frans Piessens