Een goeie literaire passage is een doorgang naar zoveel meer. Berustend op niets dan vrije associatie en goesting in literatuur, dit zijn speelsels van extrapolatie. Een leesdagboek, maar dan in fragmenten. Deze keer – niet voor de laatste keer – Sexus van Henry Miller.
“I mount the steps and enter the arena, the grand ballroom of the double-barreled sex adepts, now flooded with a warm boudoir glow. The phantoms are waltzing in a sweet chewing-gum haze, knees slightly crooked, haunches taut, ankles swimming in powdered sapphire. Between drumbeats I hear the ambulance clanging down below, then fire engines, then police sirens. The waltz is perforated with anguish, little bullet holes slipping over the cogs of the mechanical piano which is drowned because it is blocks away in a burning building without fire escapes. She is not on the floor. She may be lying in bed reading a book, she may be making love with a prize fighter, or she may be running like mad through a field of stubble, one shoe on, one shoe off, a man named Corn Cob pursuing her hotly. Wherever she is I am standing in complete darkness; her absence blots me out.”
Prachtig, toch. Een gladiator die strijdvaardig de warme gloed van de arena in kijkt, de dansende massa aanschouwt zonder er deel van uit te maken. Hij is op zoek naar iets wat dit alles overstijgt.
De dansers zijn onecht. Het zijn geesten, fantoompijnen van een werkelijkheid die men wil vergeten, die men wil laten opgaan in “a sweet chewing-gum haze”. Het is een onschuldig wegwiegen van de realiteit, een naïeve houding die tot minzaam verdwijnen mag leiden. De scène doet denken aan The Crying of Lot 49 van Thomas Pynchon, waar doofstomme dansers zonder enig geluid langs elkaar heen bewegen: “Each couple on the floor danced whatever was in the fellow's head: tango, two-step, bossa nova, slop. But how long (…) could it go on before collisions became a serious hindrance? There would have to be collisions.”
Hoewel de botsingen tussen de dansers geanticipeerd worden in Pynchons roman, botst er toch niemand, alsof ze communiceren op een hoger of dieper niveau. Dat is niet zo in Sexus: hier schuren werkelijkheid en ideaal tegen elkaar, ze botsen voelbaar, en niet voor de eerste keer.
Buiten, op straat, is de wereld namelijk minder onschuldig. Al stelt het walsen op muziek in een balzaal een bewogen vergeten voor, buiten valt er helemaal niets te vergeten. De klanken van de onrustige stad dringen deze ruimte binnen, je hoort ambulances, politiesirenes, het gekreun van de kleine drama's van een grootstad. Je leest beter en ziet: de wals wordt doorpriemd “with anguish”, met hevig lijden, de mechanische piano loopt niet over ponsgaatjes maar langs kogelgaten, en speelt zo niet de buitenwereld weg, maar dicht ze noten toe waarop de zielloze dansers niet zonder moeite proberen te bewegen, alsof ze doofstom naar de muziek van vruchteloze hoop luisteren.
We zijn hier echter niet voor de dansers, maar wel voor haar. En ze is hier niet, in deze sluimerwereld tussen buiten en binnen, tussen hard en zacht, tussen straat en dans.
Welke man wil niet aan splinters geslagen worden door een vrouw voor wie je zou willen leven – én sterven? Wie weet ligt ze wel lezend te bed – en wat is er mooier dan een lezende vrouw – of leeft ze ten volle, fysiek, voelend – en wat is er mooier dan een zintuiglijke vrouw?
Het hoeft niet verwonderlijk te zijn dat bij afwezigheid van zo'n lichtpunt in een verdonkerde balzaal je dans tot stilstand vervalt. Haar aanwezigheid stipt me uit, verduistert me, ik verdwijn in het gemis. Misschien is zij het wel die met haar verdwijnen de schijnrealiteit van deze balzaal doorprikt?
Waar is ze, die ene vrouw die elke stad kan doen vergeten, en zonder wie elke dans stilstand is?
Er volgt nog meer.
p
