The Times (25 december) stelt vast dat Harold Pinter een unieke plaats tussen de hedendaagse toneelschrijvers bekleedt: “Few, if any, have so lastingly and so profoundly influenced fellow playwrights — not just in this country but also beyond.”

“The adjective Pinteresque has become part of the cultural vocabulary as a byword for strong and unspecified menace”, aldus Mel Gussow en Ben Brantley in The New York Times (25 december). De gave om de dreiging in het alledaagse, en het geruis binnen de stilte te vinden, maakte hem tot “de invloedrijkste en meest nagebootste toneelschrijver van zijn generatie”.

*

Ik herinner mij twee voorstellingen van De huisbewaarder met Julien Schoenaerts, de eerste eind de jaren 60 of begin de jaren 70; de tweede eind de jaren 70, in een regie van Walter Tillemans. Zowat twintig jaar later zag ik in de KNS De thuiskomst, in een regie van Leo Madder, met Nand Buyl en Donald Madder.

*

Begin 1970 regisseerde François Beukelaers De huisknecht van Robin Maugham, in een bewerking van Hugues C. Pernath, met Denise Zimmerman, Els Cornelissen, Martin van Zundert, Frank Aendenboom, Hilde Uitterlinden en Jo Coppens. The Servant was oorspronkelijk een novelle (1948), bewerkt tot toneelstuk in 1958 en pas in 1966 gecreëerd. Ondertussen had Harold Pinter een scenario voor Joseph Losey geschreven, die voor een ophefmakende verfilming tekende (1963, met Dirk Bogarde, James Fox en Sarah Miles).

Een corrupte butler krijgt zijn werkgever in zijn macht maar behaalt uiteindelijk een Pyrrhus-overwinning. De Hegeliaanse dialectiek van de meester en de slaaf wordt hier in een vervallen vorm, intimistisch gesitueerd binnen een beklemmend decadent universum. Dat thema lag Beukelaers en Pernath wel, maar achteraf bleek het een gemiste kans.

De huisknecht was voor ons beiden een opdracht en we waren alle twee zo onder de indruk van de film dat we eigenlijk niet goed wisten hoe het spel aan te pakken. De voorstelling is eigenlijk nooit echt levend geworden. Ook de bewerking van Pernath rook naar een opdracht.

Is het vermetel te veronderstellen dat zowel François als Hugues zo grondig onder de indruk waren van Pinters beklijvende bewerking voor het witte scherm dat ze er alle twee hun middelen bij verloren?

*

Na The Servant zag ik een tweede meesterlijke film van Losey, Accident (1966), met Dirk Bogarde en Michael York, een adaptatie door Pinter van de gelijknamige roman (1965) van Nicholas Mosley. Ook hier is de adaptatie zo sterk dat je er de roman definitief bij vergeet.

*

De Nobelprijs voor Harold Pinter was kennelijk een verrassing. De zelfgeproclameerde lokale specialisten stonden eens te meer voor schut.

Het Nieuwsblad van 5 oktober 2005 wist met zekerheid te melden dat Hugo Claus “weer hoog genoteerd staat”. Ook De Morgen maakte kond dat “onze eeuwige kandidaat” andermaal hoog genoteerd stond.

In 1987 had Studio Brussel gezorgd voor een incident dat grotesk zo niet komisch zou kunnen heten, ware het niet dat het uiteindelijk om een onduldbare blunder ging. Claus zou de Nobelprijs hebben gewonnen! Even later werd het bericht herroepen. De prijs ging naar Josif Brodski. Ook nu kon de VRT niet op het appel ontbreken.

Donderdag 13 oktober 2005 was het weer zover: “Vandaag, een week later dan was verwacht, maakt de Zweedse Academie bekend wie de Nobelprijs voor Literatuur krijgt. De Turkse schrijver Orhan Pamuk wordt genoemd als een ernstige kanshebber.”

Niet zozeer omdat hij politiek gezien een controversiële figuur is, maar vooral wegens zijn leeftijd denkt literatuurkenner Bart Vanegeren dat Parmuk het tóch niet haalt. “Hij is nog maar 53, veel te jong dus naar de smaak van de Zweedse Academie”, zei Vanegeren op Radio 1. “Je kunt je afvragen of de Academie nog voeling heeft met wat vandáág leeft in de literaire wereld. Ze nomineert altijd schrijvers die fin-de-carrière zijn”. Dat belette blijkbaar connoisseur Bart Vanegeren en zijn collega Marnix Verplancke niet hun mening te ventileren: Claus verdient de Nobelprijs, “meer dan Cees Nooteboom”.

Andere namen die in de running zijn, zo stond eveneens te lezen op vrtnieuws.net zijn o.a. Ben Okri (Nigeria), Philip Roth en Don DeLillo (VS), Amos Oz (Israël), Adonis al Djebar (Algerije), Claudio Magris en Antonio Tabucchi (Italië).

Kort daarop werd de bekroning van Harold Pinter bekendgemaakt. (En wie de Algerijnse hybride “Adonis al Djebar” mogen zijn, blijft een door de VRT wel goed bewaard geheim...)

De Zweedse heren van stand hebben misschien geen voeling met wat vandaag leeft in de literaire wereld, maar ze slagen er toch in telkens opnieuw verrassend uit de hoek te komen en de koffiedikkijkers kordaat te kijk te zetten. (Tussen haakjes, ze “nomineren” niet; dat doen honderden instellingen en enkelingen uit de hele wereld.)

*

Pinter beoefent het theater van het absurde, zo staat te lezen in de epoquemakende en vaak geplunderde studie van Martin Esslin (The Theatre of the Absurd, 1961). Pinter zelf zag zich als een realist. Zo tegenstrijdig is dat ook weer niet.

*

Tot slot, een waarschuwing van mijn vriend Alain Germoz :

Aujourd’hui, le riz condé a un goût âcre et les cris de Paul McCartney ou de Harold Pinter se perdront dans le grand silence hypocrite de l’indifférence intéressée. Que périssent nos valeurs, les pleutres sont au garde-à-vous.

Henri-Floris JESPERS

Merkwaardig toch, hoe in de talrijke huldebetuigingen het literaire werk stricto sensu van Wannes onvermeld blijft. Dat literaire critici, globaal genomen, geen aandacht opbrachten voor zijn dagboeken, is hemeltergend. Het is niet het moment om hier grondig op in te gaan. De lezers van de Mededelingen houden dit te goed…

*

Op zondag 23 november wordt in zaal De Roma op de Turnhoutsebaan in Borgerhout een herdenkingsplechtigheid gehouden, die zowat twee uur in beslag zal nemen. Het precieze programma is nog niet bekend. Vast staat wel dat enkele vrienden van de zanger en muzikant teksten zullen voordragen, waaronder de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens. Ook zullen er op het podium nummers worden gebracht van de zanger, die ondersteund worden door beeldmateriaal en wordt er een documentaire uit 1977 over Van de Velde vertoond.

De herdenkingsplechtigheid start om 15.00 uur en er is plaats voorzien voor 1.100 mensen. De toegang is gratis en er zal niet gewerkt worden met reservaties.

*

Uit de bundel Ketter onder de maan (Fantom, Antwerpen/Harmelen, 1993)

Jan de Lichte

Vreemde in het slijk

van deze dalen,

zeg ik nee

en mijd de grote woorden,

verbijt me in gebeden zonder god.

Dit nee is

een snikken om de ketters,

schorgekreten doolaards

langs erbarmenlege paden.

*

De uitvaartplechtigheid voor Wannes zal in intieme kring plaatsvinden. De dag en de plaats worden niet bekendgemaakt.

Henri-Floris JESPERS

Zie blogs:

Uit oude cahiers (III), 3 november.

Denkend aan Wannes van de Velde, 10 november

Wannes van de Velde over Pernath, 16 november

en op www.caira.over-blog.com

Hommage à Wannes van de Velde, 10 november.

De voorbije zomer werd er in de Culturele Vrijhaven Ruigoord bij Amsterdam een Axis Mundi, d.i. een wereldas, onthuld in de vorm een totempaal die deze krachtplek markeert.

Het dorp Ruigoord, gelegen in de petrochemische IJhaven van Amsterdam, heeft een vergelijkbare voorgeschiedenis als Doel, maar werd tenslotte grotendeels van de sloop gered doordat het in 1972 bezet werd en sindsdien nog steeds bewoond wordt door een kunstenaars- en schrijversgemeenschap. www.ruigoord.nl

Ook op een andere bijzondere locatie, namelijk de vrijstad (fristaden) Christiania bij Kopenhagen, werd zo’n 'wereldas' geplaatst, als symbool van een groeiend netwerk van culturele vrijplaatsen.

www.christiania.org

“From the 8th till the 20th of July the ABC (Het Amstedamse Ballongezelschap of Ruigoord) stayed at Christiania, to organize a tribal meeting with the Christianites.

We wanted to establish a creative and spiritual bond and to make a statement about the global importance of alternative, experimental societies. We declared Christiana a center of the world by raising a so-called Axis Mundi.

On the 18th of July a collective ritual was conducted to inaugurate Christiania as center of the world. The Axis Mundi,  Totempoles of centers of consciousness, of positive power and peace, were made by several sculptors. Everyone was invited to make a mask for the ritual.

We are the rebels of peace, harmony , beauty and yes, good old love in a world of competition and

paranoia. Let's celebrate... “

Beide totempalen werden ontworpen door de Amsterdamse dichter-kunstenaar Aja Waalwijk (www.wittereus.net/aja/index.html), die nu ook betrokken wordt bij de totempaal die in de zomer van 2009 te Doel zal worden opgericht. Aja Waalwijk en de Antwerpse beeldhouwer Willem Plugge zullen samen leiding geven aan groep kunstenaars uit Antwerpen en Amsterdam om dat “doel” gestalte te geven.

Donderdag 12 februari 2009 is Aja Waalwijk gastdichter op de 124^ste poëzieavond “De Muzeval”van vzw. Pipelines in artistiek podiumcafé Den Hopsack, Grote Pieter Potstraat 24 te 2000 Antwerpen. Daarbij zal hij desgevraagd het totemproject samen met de vereniging Kunstdoel toelichten (www.kunstdoel.net).

Herman J. CLAEYS

Frank Thevissen is niet mals voor het zelfgeproclameerde geweten van Vlaanderen:

Phara nodigde Tom Lanoye uit om commentaar te leveren bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Is haar volgende gast Natalia om de situatie in Oost-Congo toe te lichten?

Tom Lanoye was op 27 oktober speciaal naar de studio van Phara afgezakt om als sterk geïnteresseerde, deskundig commentaar te leveren bij de campagnes voor het Amerikaanse presidentschap. Ik weet niet sedert wanneer Tom Lanoye zich in de race voor het Amerikaanse presidentschap interesseert, maar die hobby moest van uiterst recente datum zijn. De auteur werd immers niet gehinderd door enige kennis van de wijze waarop Amerikaanse presidentskandidaten al decennialang hun hyperprofessionele verkiezingscampagnes op poten zetten.

Als nieuwbakken campaignwatcher kwam Lanoye dan ook verwondering en verbazing tekort. Op die manier was het niet eens mogelijk om zelfs maar de schijn van geïnteresseerde amateur hoog te houden, want Lanoye ontmaskerde zichzelf in geen tijd als een volslagen campagneanalfabeet.  […]

Gezien de expertise en de kennis van Lanoye beperkt bleef tot een opeenstapeling van ergerlijke en genante onkunde, kon ook deze dwaasheid er nog rustig bij. 'Deze campagne gaat over future en change', zo analyseerde Lanoye ijverig verder. Dat elke Amerikaanse presidentsverkiezing een eeuwige heruitvinding van het warm water is en 'verandering' wereldwijd het Leitmotiv voor elke zichzelf respecterende electorale campagne, was blijkbaar niemand rond de tafel opgevallen.  […]

De volledige tekst op www.achterhetnieuws.be

Dave Sinardet, post doctoraal medewerker aan het Departement Politieke Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen en lid van het Wetenschappelijk Comité van het Studiecentrum Franstaligen in Vlaanderen, kwam aan bod op de BBC.

"According to Dave Sinardet, a political scientist at Antwerp University, the fact that Belgium's communities lead largely separate lives, and have no great affection for each other, need not spell the end of the country.

"These things are also true of the European Union and are not a problem for its continued existence," he says.

This raises an interesting point about parallels between Belgium and the EU.

The country was long regarded as a model for nations living in harmony under common institutions.

Then, over the past year, the Belgian stalemate was seen as a reflection of the EU's divisions and the travails of its reform treaty.

The real parallel, however, may be neither rosy nor gloomy, but bitter-sweet.

In both Belgium and the EU, shared institutions seem able to muddle through despite indifference from their constituent nations - rather like old couples who don't talk but stay together because separation is more trouble than it is worth.

Federalists both in Belgium and Europe might see this as too negative an argument for union - but it is a comfort of sorts."

(Bron: Can divided Belgium hold, together?, BBC new, 20 oktober 2008)