De kroonprins heeft gelopen. Het werd het nieuws in geslingerd met de kracht of er een man naar Mars is vertrokken. Terwijl Filip maar twintig kilometer heeft afgelegd. Op z’n dooie gemakje, met rond zich bodyguards die hem af en toe een duwtje in de rug gaven en hem aan een pepflesje lieten zuigen.

Heeft het volk zich al afgevraagd wie voor die sporttenue zijn beurs trok? Niet hijzelf, al beweert het hof bij hoog en laag dat hij de aankoop met zijn eigen pinkaart heeft gedaan. Filip noch iemand anders van de koninklijke familie heeft ooit zelf iets geschoven. Van bij het aantreden van de eerste Belgische vorst is de bevolking opgedraaid voor de kosten. Wat de jeugdclub en het ouderlingengesticht van Laken bijeen heeft geschaard, zelfs het geld op de eigen rekeningen, komt uit de Belgische staatskas. Is dus door de burger betaald. Applaus en gejuich is dus volkomen misplaatst.

Alles wat een lid van het hof doet is uitgekiend om zand in de ogen van het volk te strooien. Vanaf de aankondiging van Beatrix dat haar zoon Willem-Alexander de rijksappel kreeg, heeft de promomachine van het Belgische hof een groot onderhoud ondergaan. Bovendien werd er extra personeel, koffie en kaarsen besteld. Adviesbureaus moesten advies geven. En gaven die ook. Met als eerste advies: In plaats van parades moeten er wijkfeesten zijn; geen beter podium dan de straat. En niet morgen maar vandaag. Waar is de hometrainer en wie is de kinesist?

Want… dit of volgend jaar, er komt een troonswisseling. En na een nar met een kroon op het hoofd komt er een primitief op de troon te zitten. Alle zeilen moeten daarom worden gehesen. Filip heeft niet toevallig in Brussel gelopen. Hij heeft, pardon, zijn adviseurs hebben voor de gulden middenweg gekozen. Zodat er geen heibel kan over ontstaan. Zijn loopje is dus eerder symbolisch dan sportief. Aan de eindstreep stond zijn vrouw en kroost hem op te wachten. Wat een idyllisch tafereel. Kijk eens hoe dicht ons vorstenhuis bij het volk staat.

Zoollikker van beroep Herman De Croo zegt dat Filip weliswaar wat houterig overkomt maar in beperkte omgang een normale man is, doodgewoon en aimabel. Nou, zo heb ik er in mijn straat ook enkele wonen, waarvan eentje rondloopt met een enkelband. De erudiete letterenpaus Jozef Deleu heeft op vraag van koning Boudewijn prins Filip ooit les in Nederlands en geschiedenis gegeven. Na zes seances vroeg hij om in Rekkem te mogen blijven. Filip kon de naam van Deleu niet eens onthouden. Alle middelen zijn aangewend om de kroonprins wat stijl en kennis bij te brengen. Wat heeft het opgebracht? Naast zijn lage ontwikkeling is hij op bevel van nonkel Boudewijn stuk gerepeteerd.

Terwijl half België trots is op de prestatie van Filip – hij is toch de modelbelg, zou de kerel en zijn familie beter uitgejouwd en verdreven worden. In wezen stond hij enkel zichzelf en zijn familie te promoten. Zodat hij verzekerd blijft van een riant salaris voor een minimum aan prestatie. Hoeveel heeft dit artificiële land ooit teruggezien van het kapitaal dat het in de Coburgs heeft gestoken? Een lid van het koninklijke boerenhof komt ter plaatse na een ramp, schudt handjes, Mathilde aait kinderkopjes, Filip staat met zijn mond vol tanden en een kwartier later gaan ze met zijn allen weer naar hun beschermde werkplaats. Het is peanuts in vergelijking met wat de familie Coburgs voor het grootkapitaal heeft gedaan. Voor de bankiers en grote bedrijven die nauwelijks tot geen belasting betalen. Waar ze ook niet vies van zijn. Tot op hun doodsbed zoeken de Coburgs en hun aanhangwagens naar sluipwegen om hun zoetverdiende centen in hun favoriete godshuizen te parkeren, ver weg van de vermaledijde inquisiteurs van de belastingen.

Het volk wordt sinds kort kapot geknuffeld met publieksvriendelijke initiatieven. Boer, let op je kippen! Daarenboven wordt keihard op de spijker geslagen met een knoert van een hamer, zodat maar blijft klinken: De beste oplossing voor dit land is een koning; iemand die boven het volk en de wet staat. Wat een lulkoek. Als een franstalige premier kan zijn, waarom kan een president dan geen Vlaming, Waal of Brusselaar zijn? Herman Van Rompuy is het beste bewijs dat een mens zich van zijn land kan losmaken en het hogere belang dienen. In zijn geval, Europa.

Kortom. Aan de dieren van Planckendael valt meer te verdienen dan aan die van de zoo van Laken. En het volk maar wuiven. Naar het balkon, naar een prinses met een glimlach made in Disneyland en een lopende prins die misschien onderweg de bus heeft genomen, want er valt een gat in de verslaggeving. En zijn outfit was vóór het gat anders dan er na. Zodat hij nog lekker fris leek bij de aankomst.

Het deed me denken aan de laatste Bourbon-koning van Frankrijk. Louis XVIII heeft honderd dagen in Gent gewoond. Hij was niet dik maar héél dik. Bezoekers konden langs de eetmaal passeren - mits betaling -  en een blik werpen op de etende vorst. Die door het optillen van zijn mes en vork verschrikkelijk zweette. Een lakei stond erbij en dopte het zweet. Een spotnaam hadden de Gentenaars gewoontegetrouw gauw gevonden: Louis Dieswiet.

Guido LAUWAERT

De 63ste Arkprijs is toegekend aan Paul De Grauwe. Het Arkcomité oordeelt dat Paul De Grauwe in een moeilijk tijdsgewricht onafhankelijk de traditionele economische modellen herziet en kritiek uitoefent op de uitwassen van het rauwe kapitalisme.

Hierna volgt integraal de gespierde lofrede van Lukas De Vos – heel anders dan in de brochure die tijdens de feestelijke uitreiking aan de aanwezigen uitgereikt werd. ■

Profeten en doemdenkers

Quem deus vult perdere dementat prius – wie de goden willen verderven slaan zij eerst met blindheid. In gewoon Nederlands: de mensen willen bedrogen worden. Of: ze gaan hun eigen vertelsels geloven. A fortiori geldt dat voor de financiële wereld.

Ik heb zo’n donkerbruin vermoeden dat bij Paul de Grauwe enig gegniffel is ontstaan, toen hij de voorbije weken iets las wat hij zich al lang gerealiseerd had. Op 18 april schreef Charles Gautier in Le Figaro: “Les deux théoriciens de l’austérité, Carmen Reinhart et Kenneth Rogoff, tous deux professeurs d’économie à Harvard, sont-ils oui ou non parvenus à des conclusions erronées à cause d’une utilisation désastreuse d’un banal tableau Excel ?” De twee hooggeleerde hoogleraars die voor het IMF werkten “bewezen” zogezegd dat landen met een openbare schuld van meer dan 90 % van het BBP slechter boerden dan de zuiniger staten. (1) De hele besparingszwik die de westerse ekonomische krisis al vijf jaar doet aanslepen berust dus op een foute tikgegevens en het vergeten van een vijftal landen, waaronder België. Vijf jaar blote angst voor niks gehad – leg dat maar even uit aan de Grieken, de Cyprioten, de Portugezen, de Ieren, de Spanjaarden, de Slovenen.

En de Belgen. Want wat schrijft De Morgen, zoals gebruikelijk een week later, op 24 april: “Het onderzoek van Harvard wordt beschouwd als de bijbel van Olli Rehn”. De rekenfouten en periodeberekening laten zien dat de groei niet negatief was, min 0,1 %, maar wel degelijk plus 2,2 % bedroeg. Omdat België “buiten beschouwing viel, rijst de vraag of de Harvard-studie nog wel relevant is voor ons land, vooral omdat Rehn België als voorbeeld neemt om te tonen dat een streng begrotingsbeleid efficiënt is”. Leedvermaak is gerechtvaardigd, ook als Ivan Van de Cloot van Itinera terecht opmerkt dat een kleinere schuldgraad alsnog betere resultaten oplevert dan een hogere (De Tijd, 18 april). Alleen is het verschil statistisch niet relevant, schrijft Noah Smith al op 16 april. Veel erger is dat Reinhart & Rogoff weigeren in te zien dat ze fouten gemaakt hebben. Nobelprijswinnaar Paul Krugman besloot daaruit op 26 april in de New York Times: “The austerity agenda looks a lot like a simple expression of upper-class preferences, wrapped in a facade of academic rigor. What the top 1 percent wants becomes what economic science says we must do”.

En dat is dus de bijbel van Olli Rehn (overigens ooit een goeie voetballer en voorzitter van de Finse voetbalbond). De bijbelvastheid van Olli Rehn is zeer te wantrouwen, als ze al niet sektair is. Rehn als Getuige van Jehovah, het IMF. De Grauwe plaatst daar tegenover dat er profeten zijn en boeteprofeten. De laatste, zoals Olli Rehn, bezweren ons met aanhoudende klaagzangen dat we alle onheil over onszelf hebben afgeroepen, dat we asse over ons hoofd moeten strooien, op onze knieën om genade moeten smeken van de goden, en boete moeten doen voor al onze zonden. Echte profeten wantrouwen slogans en machines. Ze beseffen, zoals de als Viking geklede straatkomponist Moondog steevast verkondigde:

Machines were mice and men were lions once upon a time.

But now that it's the opposite it's twice upon a time.

Profetenwerken met en voor mensen, en houden daarom rekening met àlle faktoren die de staatshuishouding beïnvloeden. Ook sociale, kulturele, mentale, politieke, en massapsychologische gegevens moeten verrekend worden om een strategie vast te leggen.

Je wordt geen profeet geboren. Ook Paul De Grauwe niet. In De Standaard van 28 maart erkent hij ruiterlijk: “In de jaren tachtig geloofde ik onterecht dat de financiële markten stabiel en efficiënt waren. De bleek na onderzoek een foute veronderstelling. Dus is het voor mij nu duidelijk dat de overheid op dit vlak voor een degelijke regulering moet zorgen, net zoals binnen de sociale zekerheid”. Wie lering trekt uit zijn onderzoek, is rijp voor verheldering. Paul De Grauwe heeft die zelfkritiek aanvaard, en verwerkt in zijn nieuwe publikaties. Alleen onheilsprofeten zweren bij hun scientology, bij hun verblinding. Voortdurend zien zij tekenen die hun self-fulfilling prophecies bevestigen. Voortdurend zien zij de hand de satan die de mensheid tot verderf wil leiden.

Wie dat niet gelooft is een ketter. Er lopen in Europa blijkbaar nogal wat ketters rond. De jingoisten van de UKIP, de Britse onafhankelijkheidspartij van Nigel Farage is er een van. Maar ook de Finse premier Jyrki Katainen, die vorige maand zonder mededogen de armlastige lidstaten van de Unie de wacht aanzei: “Wij Finnen zijn er begin jaren negentig zelf uitgeraakt, iedereen moet zijn huis maar op orde houden”. En de Ijslanders, die net bij de verkiezingen voor een anti-Europese koalitie hebben gestemd.

Wat bezielt die Ijslanders ? De drie grote banken in Ijsland zijn eind 2008 op een week tijd bankroet gegaan. Ze werden korte tijd genationaliseerd, en nu zijn ze er weer bovenop, zonder alle ballast van buitenlandse filialen zoals Icesave in Engeland of Kaupthing in Luksemburg, die gouden bergen beloofden aan hebberige spaarders, en dan in elkaar ploften. Waarom zouden de Ijslanders hun bonen nog te week leggen bij een Unie, die alleen maar regelneverij en doemscenario’s predikt ?

Ijsland wil de toetredingsgesprekken afbreken. Te weinig fleksibiliteit, verluidt het. Ik heb intussen 28 – 28 ! – Europese toppen gevolgd die helemaal gewijd waren aan de financiële en de bankenkrisis. En niet direkt blijk gaven van groot inzicht in de contraintes van een echte muntunie en van onontbeerlijke solidariteit, zoals die nodig was tussen de Vetten en de Mageren in Suske & Wiske, Het Eiland Amoras. De Vetten – Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland, Finland, Oostenrijk – hadden een ongebreideld, en dus dwaas, geloof in de meetbaarheid van de staatshuishouding.

Elke gewone huisvader weet dat hij niet verder moet springen dan zijn stok lang is. De Europese lidstaten daarentegen doen aan fierljeppen. Met een polsstok brede grachten overspringen, en dan verbauwereerd zijn dat de stok breekt en ze er een natte broek aan overhouden. Oscar Wilde zei het al: “Er is maar één zonde. En dat is domheid”. Domheid is het verlengstuk van goedgelovigheid. Goedgelovigheid is het verlengstuk van verblinding. Europa is oliedom geweest.

Toen Paul De Grauwe op 18 november 2011 met emeritaat moest gaan, biechtte hij nogmaals op. “Tot in de jaren negentig bestempelde ik de markten als verkondigers van de waarheid. Nu weet ik dat het een wereld is waar rationaliteit vermengd is met emoties”. Ik zal het scherper formuleren: met gokzucht , met kortzichtigheid, en met wellust. Of zoals Mr. Burns het zegt in The Simpsons: “Greed isn’t an option for the modern businessman. It’s a necessity”. Dat De Grauwe tot zijn genuanceerd inzicht komt, is niet alleen prijzenswaardig, het is de logische gevolgtrekking uit minutieuze feitenanalyse. Het hele, geglobaliseerde ekonomisch stelsel – dat de Grauwe onverkort verdedigt – stoelt op geloof, onbegrensd vertrouwen, en veronderstelde wetmatigheden. De hardnekkigste daarvan is groei. Het is zelfs zo erg dat taalvervuiling tot norm is verheven, Orwell indachtig. Krimp of terugloop heet gewoon “negatieve groei”, een rentekloof wordt een “spread”, afdanking “een nieuwe uitdaging”, de verhuis van bedrijven naar lageloonlanden wordt vertaald als “toespitsen op de core business”, zeepbellen heten “futures”, en diefstal heet “bonus”.

De Grauwe is met de neus op de feiten gedrukt omdat hij wou lezen wat er staat, niet wat de consultants ons inblazen. En wat stond er ? “Het is ekonomisch dwaasheid Spanje meer rente aan te rekenen dat het Verenigd Koninkrijk. Londen heeft een veel hogere overheidsschuld”. Politieke kortzichtigheid verergert nog het wantrouwen. Vandaag nog schrijft De Grauwe in De Morgen: “Wanneer konsumenten allemaal tegelijk meer gaan sparen, moet de overheid juist minder gaan sparen”. De buizen van Torricelli die Mark Rutte in Nederland nooit begrepen heeft: “Enige tijd geleden riep Rutte de bevolking op om meer te verbruiken. Koop het huis of de auto nu, was zijn boodschap. Zo doen jullie de ekonomie draaien. Op hetzelfde moment nam hij maatregelen die het beschikbare inkomen van de Nederlanders verminderde. De Nederlandse premier toonde hiermee dat hij de kern van het probleem niet begreep”. Niet begrijpt.

De oorzaak van de kortsluiting tussen beleidsmakers en burgers wijten De Grauwe en Yuemei Ji in een recent artikel aan de tunnelvisie en de gesloten kamerpolitiek van de financiële deskundigen. “Meer bewijzen dat de financiële markten overmatige besparingen oplegden in de eurozone”, heet het artikel. Paniek, stellen de auteurs (bijgeloof dus) “is eerder regel dan uitzondering, en dus een slechte raadsman”. Zij verklaren hoe het uiteengroeien van de opgelegde rente (toetssteen is Duitsland) een gevolg is van de afzijdigheid van de ECB, én van irrationele bewegingen op de financiële markten. “A large part of the surges in the spreads were the result of market sentiment of fear and panic that had driven the spreads away from their underlying fundamentals”. En dat komt omdat tot voor kort de eurolanden niet konden terugvallen op de ultieme waarborghouder, een centrale bank die schulden altijd kan terugbetalen. Nu de ECB zichzelf eindelijk aandient als ultiem leeninstituut blijkt de ommekeer in de irrationele verwachtingspatronen op de geldmarkten.

Want De Grauwe trekt twee besluiten. Eén: de ECB hééft een enorme impakt op het marktgedrag; en als woorden niet volstaan, dan moet de ECB maar tussenkomen, wil ze haar geloofwaardigheid behouden. Twee: angst is aanstekelijk, de financiële markten hebben al van bij het begin van de schuldenkrisis foute signalen uitgezonden, en zo een ongezonde macht verworven. Kapotbesparen - de Rehndoktrine - doet meer kwaad dan goed. Medicijnen helpen namelijk niet meer als de patiënt dood is.

Al met al getuigt De Grauwes bekering van de hardvochtige, ekonometrisch gegronde, totaal geliberaliseerde markt naar een nieuwe, meer Keynesiaanse benadering van eenvoud. De oude mythes bevatten vaak meer mensenkennis dan wat de ekonomie te zien geeft, en laten een blijvender effekt na dan de roulette waartoe de internationale handel maar al te vaak is afgegleden. Overheidstoezicht is daarom een noodzakelijk kwaad, want uit zichzelf zal de markt nooit een sociale zekerheid opzetten of overgaan tot herverdeling van de rijkdom. De Grauwe ziet terecht een rol weggelegd voor de overheden (regionaal, federaal, Europees) als “stabilisator, regulator en toezichthouder”.

Geluk, ook Willy Vandersteen wist het al in De Ijzeren Schelvis, is niet meetbaar. Bij Suske & Wiske hopen de sjacheraars Sjam & Foeters de bellen van het geluk, die in een onderzees rijk opgestapeld liggen, te exploiteren, en het geluk per ons te verkopen. Eigenlijk staan we daar al dichtbij. Wie dacht dat lucht, licht, zon of water vrijelijk voor iedereen waren, wil ik even ontnuchteren. Kijk naar de heisa over zonnepanelen en de windmolens. Naar de waterschaarste in het Midden-Oosten of Zuid-Europa. Naar de gescheiden waterzuivering. Naar de emissierechten. Naar milieutaksen en smogalarm en fijn stof en boskap in het Amazonewoud. There’s no such thing as a free ride, zeggen de rauwe kapitalisten dan. Omdat zij het zich kunnen veroorloven zich op te sluiten in de gouden kooi van een privé-eiland of een atoombunker. Maar de perversie van de ekonomisering van onze kijk op de wereld bestaat net hieruit dat alles verhandelbaar is geworden, en erger, dat we dat nog geloven ook. Windhandel. Tulpenbollenhandel.

Ik pleit daarom voor openlijke ketterij. Groei hoeft niet echt. Solidariteit gaat boven winst. De Grauwe wendt zich in het interview in De Morgen tot Epicurus. “Vrijheid, vriendschap, wijsbegeerte. Vrijheid is belangrijk, zolang je maar voldoende rekening houdt met anderen. Vriendschap zorgt ervoor dat je gelukkig bent. En filosofie, die uit zich in de levenshouding die ik aanneem. Ik wil doorbomen en kritisch nar de dingen kijken. En toch mijn vrienden te vriend houden”. Een ekonoom kan natuurlijk niet om het materiële heen. De Grauwe zag de kracht van het kapitalisme, doordat het de sociale kontrole van de kerk en de dogmatische sprookjes ontmantelde. Maar nu realiseert hij zich dat inbeelding en verhalen een reddingsboei kunnen zijn. Troost kunnen bieden. Als de drijfveer van de kapitalist woeker en vernedering is, dan moet de hedendaagse ekonoom, of liever, de staathuishoudkundige de méns herontdekken.

“Vandaag zijn de vijanden van het kapitalisme de kapitalisten zelf”, zegt De Grauwe in Humo (28 november 2011). “De meest suksesrijke kapitalisten proberen altijd een monopoliepositie in te nemen om hun winst nog te vergroten”. En dat gaat in tegen de vrije mededinging. Ze troggelen politici een monopolie af, zoals de Europese Kommissie in de lichtbak van getallen staart. De Kommissie is een agent van de financiële markten geworden. Omdat alles vatbaar moest gemaakt worden in meetbare eenheden. Werknemers zijn nu human resources geworden, prikkaarten vervangen het menselijk kontakt, lijfelijk aanwezig zijn verdringt inzet en beroepsfierheid, eindeloze vergaderingen vervangen direkte gesprekken, een bovenbouw van ondefinieerbare managers met nog ondefinieerbaarder werkmodellen verziekt de zelfredzaamheid en de samenwerking op de werkvloer. Veramerikanisering heet dat, en dat is een hoogst kwalijke zaak. Want de grootste en meest intense momenten, op weg naar geluk, zijn van een ontstellende eenvoud. Het zijn diepe momenten van overgave, van engagement, van gloed.

Ik heb het niet over Paul De Grauwes politieke inzet gehad. Toch is hij fier dat hij in zijn lange parlementaire loopbaan (van 1991 tot 2003) twee wezenlijke bijdragen kon leveren: de regeling voor werknemersparticipatie; en de wet over corporate governance. Die legt de verantwoordelijkheden van direkties en raden van bestuur in bedrijven vast.

Ten minste even belangrijk is De Grauwes verzet tegen de eindeloze schaalvergroting, ook en vooral in het onderwijs. “Konkurrentie kreëert uitmuntendheid”, stelt hij. Schaf die af en je wordt lui, universiteiten verworden tot ambtelijke papierbergen.

En er is zijn rationele vooruitblik. Al in 2003 zegt hij openlijk: geld voor Ford Genk is weggesmeten geld. “In 1970 bedroeg het aandeel van de industrie in de tewerkstelling nog meer dan 40 %. Nu is dat minder dan 25 %. Binnen 25 jaar” - en we zijn bijna halfweg – “Zullen nog amper 10 % mensen in de industrie werken. (…) In zo’n omgeving is een beleid dat erop gericht is door subsidies industriële bedrijven te verankeren erg riskant. Achter elke sluiting schuilt menselijk leed. Maar op termijn is de autoassemblage hier ten dode opgeschreven. Kijk naar al het nutteloze geld dat in de staalindustrie gepompt is”.

Je kunt ook naar de mijnen verwijzen. Tien jaar later heeft De Grauwe in elk geval gelijk gekregen. De kettingreaktie van ontslagrondes in het staal name hand over hand toe: Caterpillar Gosselies, Duferco La Louvière, ArcelorMittal Luik, … Het is een gedeelde verantwoordelijkheid. De peilloze hebzucht van de bedrijven (Caterpillar had nooit eerder zulke hoge winstcijfers kunnen voorleggen), de stompzinnige traagheid van de politiek. Net daarom hebben wij vrije denkers als Paul De Grauwe broodnodig. Om ze tegen te spreken. Om van hen te leren. Om de onmisbare sociale diskussie aan te zwengelen. De Grauwe zelf schrijft: “Keynes’ overtuiging was dat in een wereld vol onzekerheden we geen betrouwbare metode hebben om de toekomst te voorspellen. Je kunt alleen een optimist of een pessimist zijn”.

Ik denk dat Paul De Grauwe een optimist is. Die in alle eerlijkheid naar een steviger evenwicht zoekt, en beseft dat meetbaarheid een toegangspoort opent naar een beter begrip van de staatshuishouding, maar geen wondermiddel is. Toch houdt hij vol dat berekening en statistiek een onlosmakelijk deel van de ekonomische teorievorming zullen blijven uitmaken. En zo belanden we opnieuw bij De Grauwes uitgangspunt: ekonomie moet mensen meer kansen geven om gelukkig te worden. Denken kan niet zonder etika, zonder morele overtuigingen, zonder het inschatten van de “moral hazard”, het risiko dat elke maatregel op volksverzet zal stuiten of als onaanvaardbaar wordt ervaren.

De Arkprijs is een morele prijs. Net daarom is het ook zo’n gepaste prijs. Want wie denkt, leeft. En wie leeft naar zijn overtuiging verdient respekt, zeker als hij of zij uit fouten lering trekt. Ik weet alleen niet of dit statistisch te bewijzen valt. Ik weet wel: Paul De Grauwe is een verademing in het krisisdenken. Hij werkt met open ogen. En daarom verdient hij meer dan ooit de 63steArkprijs van het Vrije Woord.

Lukas DE VOS

(1)

Reinhart, C. M. and Rogoff, K. S. (2010a). Growth in a Time of Debt. American Economic Review: Papers & Proceedings, 100.

Reinhart, C. M. and Rogoff, K. S. (2010b). Growth in a Time of Debt. Working Paper 15639, National Bureau of Economic Research, http://www.nber.org/papers/w15639.

De foutenmarge werd uitgewerkt door Herndon, Thomas & Ash, Michael & Pollin, Robert, (2013). Does High Public Debt consistently stifle economic Growth ? A Critique of Reinhart and Rogoff. Working Paper 322, Political Economy Research Institute, University of Massachusetts.

Zoals hier aangekondigd werd gisteren afscheid genomen van Bob Lebacq. De plechtige uitvaartliturgie rond de urne vond plaats in de kerk Heilige Geest te Antwerpen. Mevrouw Rita Willems ging de viering voor. Henri-Floris Jespers sprak het afscheidswoord.

Achtbare beproefde familie, vrienden en bekenden van Bob Lebacq, in al uw functies, titels en hoedanigheden, u allen die van hem hielden. Nog geen zes maanden na het overlijden van zijn toegewijde en discrete echtgenote zijn wij hier alweer in de kerk van de Heilige Geest ingetogen verenigd. Veel gaat verloren maar de herinnering blijft en uiteindelijk, jawel, zal niets en niemand vergeten worden. Dat is geen ijdele Hoffnung, maar wel vaste Zuversicht.

Eigenlijk had hier Miel Claus moeten staan, de inmiddels enkele jaren geleden overleden medewerker en dichtste vriend van Bob Lebacq, maar

“De wind blaast, waarheen hij wil, en gij hoort zijn geluid; maar gij weet niet, van waar hij komt en waar hij heengaat: alzoo is een iegelijk, die uit den Geest geboren is.” (Johannes  3, 8).

Waarom verdiende Bob Lebacq onze liefde, genegenheid, vriendschap en respect? Hij was een Man for all Seasons, een man ook van vele werelden. Dat bewees hij in de politiek, de woonzorg en tenslotte in de diplomatie. Een man van vele facetten? Ja en neen. Waar hij ook stond, hij was in leven en werken geen zwerver. Immers, zijn beste bagage was hijzelf. En nooit werd hij moe ze telkens opnieuw geduldig maar vastberaden in en uit te pakken. Functies, steden en landschappen moest hij echter kunnen verinnerlijken, vergeestelijken om aldus liefst tot zichzelf te keren. Dat kon soms de indruk wekken dat hij onbewogen of onverschillig was. Maar niets is minder waar. Eigenzinnig, ja, en innerlijk assertief. Hoe hoffelijk en 'diplomatisch' hij zich ook wist te profileren, hij nam hoogstzelden een blad voor de mond. Gezonde humor en sarcasme waren immers niet vreemd aan zijn houding tegenover het leven en de politiek. Zijn ironie kon gemoedelijk overkomen, en dat was ze meestal ook, maar niet zelden klonk er in zijn woorden ook iets van elegante en afstandelijke bitterheid na. “Bob was een man die het rationele en het sentimentele als een tweeluik in zich droeg”, aldus zijn sparringpartner Ludo Bekkers.

Bob Lebacq was in leven en werken allerminst afkerig van enig gevoel voor grandeur en zin voor stijl en decorum. Hij kon dus moeilijk meegaan met de waanideeën van de dag. Conservatieve trekjes? Ja, ongetwijfeld, maar hij was zich wel degelijk bewust dat “een nieuwe waarheid niet schadelijker is dan een oude dwaling” – om het hier met de woorden van zijn geliefde Goethe te zeggen. In zijn hartstochtelijke studie van de geschiedenis ging zijn meedogende aandacht naar de verdrukten, de verworpenen, verongelijkten...

Ere-ambassadeur Bob Lebacq zal herinnerd worden als een gentleman, in alle betekenissen van het woord. Maar nu wij hier verenigd zijn, gaan onze gedachten in eerste instantie naar de 'Mensch'.

Foto:Kris Kenis

Op de doodsprent staat het sonnet van Plantin afgedrukt. Enkele verzen staan Bob Lebacq op het lijf geschreven:

'Se contenter de peu, n'espérer rien des Grands'

'Conserver l'esprit libre et le jugement fort'

*

Ere-ambassadeur Bob Lebacq, voorzitter van de vzw De Diamanten Kogel, wordt uitvoerig herdacht in Mededelingen 208, gedateerd 30 april.

■

18 april. Walter Soethoudt deelt mij het plotselinge overlijden, op 17 april, van zijn eigenzinnige dochter Soetkin (°26 september 1969), beter bekend als Medusa SuSu. Mijn gedachten gingen naar Nadine en Walter. Maak het maar mee.

Zoals Jacques Brel zong in 'Orly': 'La vie ne fait pas de cadeaux'....

Op de FaceBook-pagina van 'Soe-Soe' onderstreept Johan Vanhecke: “Ze droeg het revolutionaire van haar ouders op haar manier uit.”

*

20 april. Amper zes maanden na de dood van zijn echtgenote overleed geheel onverwacht Bob Lebacq (° 9 oktober 1922) , vriend van drie generaties Jespers'en. Hij sliep bij volle dag in, een boek in de hand.

'Lebacq' – we spraken elkaar al bijna veertig jaar aan bij de familienaam – is zonder fysieke aftakeling heengegaan. Enkele weken geleden kwam hij nog met Karin op de koffie. Naar goede gewoonte op een woensdag, de vaste dag waarop ook Thierry Neuhuys te gast is. Toen ik hem na een zoals altijd stimulerend gesprek uitgeleide deed en wij samen aan de poort stonden te wachten op de taxi die hem terug zou rijden naar het Lozanahof, kon ik niet bevroeden dat we in dit leven voorgoed afscheid namen. Een discrete, diplomatische “cérémonie des adieux”....

Ere-ambassadeur Bob Lebacq, Fellow Royal College of Defence Studies, London, was voorzitter van de raad van bestuur van de vzw De Diamanten Kogel.

De plechtige uitvaartliturgie rond de urne zal plaatsvinden in de kerk Heilige Geest, Mechelsesteenweg 133 te Antwerpen op zaterdag 27 april om 10u30.

Henri-Floris JESPERS

In het redactioneel van de jongste aflevering van Mededelingen van het CDR, nr. 207, gedateerd 9 april, wees ik tongue in cheek op de irriterende elektronische stalking door sukkelaars die via het net proberen aan bankgegevens te geraken.

(zie: http://mededelingen.over-blog.com/article-mededelingen-207-116964875.html)

*

Het eindigt blijkbaar niet.

Woensdag 10 kreeg ik alweer 3 berichten van BNP Paribas Fortis om er mij dringend op te wijzen dat mijn online account dreigt te verlopen. Ik moet dus “security update” (wat natuurlijk inhoudt dat ik aantal gegevens moet bevestigen...).

Donderdag 11 waren het er 11.

Bovendien verscheen nu ook alweer de KBC verscheen ten tonele. Mijn rekening wordt immers bedreigd door “de illegale binnenkomst van een derde partij”.

Vrijdag 12 vroeg BNP enz. viermaal aandacht voor mijn bedreigde rekening, de KBC éénmaal.

*

Ik heb geen rekening bij BNP Paribas Fortis of KBC. Aan internetbankieren doe ik al sowieso niet mee.

*

Wie zijn de grootste onnozelaars? Cybercriminelen die hun vak niet beheersen of de slachtoffers die hun persoonlijke gegevens zomaar bekendmaken?

Henri-Floris JESPERS