Voor de Elsschottianen is Guido Lauwaert (°Mechelen, 30 mei 1945) geen onbekende. In 1991 publiceerde hij Villa Elsschot (Amsterdam, Bas Lubberhuizen). In het voorwoord bij Willem Elsschot en de vrouwen (Amsterdam / Antwerpen, Meulenhoff / Manteau, 2009) werd hij door Rik Van Cauwelaert getypeerd als “een Elsschottiaan sans pareil”. De auteur van Het dwaallicht is vanzelfsprekend prominent aanwezig in De spookrijder van de Lemmétraat (Roularta Books, 2012), een lijvige bundel stimulerende beschouwingen. In 1976 bewerkte Lauwaert de roman Lijmen tot een monoloog die hij niet alleen enkele honderden malen met groot succes opvoerde in Nederland en Vlaanderen, maar ook een tiental maal in Afrika en Zuid-Oost-Azië, in de residenties van de Belgische ambassadeurs, naar aanleiding van de jaarlijkse receptie voor de Nederlandstalige expats.
Enkele jaren geleden schreef Lauwaert een vrije toneelbewerking van Willem Elsschots Kaas die nu, na heel wat wederwaardigheden, een paar dagen dagen geleden dan toch van de pers kwam. Een conflict tussen de erven Elsschot en de auteur is de oorzaak van die uitgave in verdoken eigen beheer (spookuitgeverij Herodotos) die – jammer genoeg – niet in de handel komt.
*
De publicatie werd aanvankelijk bij monde van de erven geweigerd door de Amsterdamse uitgeverij Athenaeum. Er was namelijk kort voordien een akkoord bereikt met een Nederlandse bewerker. Dat bleek echter een dode mus. Drie jaar later, op 31 maart 2014, vernam Lauwaert van oprichter en directeur van uitgeverij Vrijdag Rudy Vanschoonbeek, dat er niet langer bezwaar was tegen de publicatie van een andere bewerking. De uitgave werd gepland voor september 2014 en aangekondigd in de aanbiedingscatalogus.
Alles was kennelijk rond. Over de practica vergaderden op maandag 5 mei in de foyer van de Bourla: Jan “Tsjip” Maniewski (namens de erven), Cyriel van Tilborgh, voorzitter van het bijzonder actieve WEG (Willem Elsschot Genootschap), uitgever Vanschoonbeek en bewerker Lauwaert. Halverwege de meeting schoof Michaël Vandebril (Antwerpen Boekenstad) aan. De zomercatalogus werd aan elke aanwezige overhandigd, bleek naar ieders wens, en er was verder geen discussie (op een zijdelingse suggestie na betreffende de cover). Jan Maniewski maakte zich sterk dat er met de erven geen problemen zouden rijzen. Ondervraagd over het verloop van de vergadering, verklaart Guido Lauwaert:
'Kort voor het einde gooide de uitgever de vraag op tafel: 'Gaat Ida Dequeecker niet voor problemen zorgen?' Waarop Jan Maniewski op zijn typische wijze – traag, bedaard en met een monkel om de mond – zei: “Laat dat maar aan mij over. Ik regel dat wel.” Waarop even later ieder zijn weg ging, met een goed gevoel.'
Drie dagen later kregen alle betrokkenen, met voorop Cyriel Van Tilborgh, een mail van Jan Maniewski:
‘Beste Cyriel, Graag zou ik uw laatste mail willen nuanceren. Er werd op de vergadering betoond dat Guido Lauwaert zijn laatste versie van de toneelbewerking aan ons zou bezorgen en dat er contact zou genomen worden met de heer Frits van der Mey van de uitgeverij Athenaeum. Guido heeft grote risico's genomen: in 2010 werd zijn bewerking van Kaas geweigerd! De uitgeverij Vrijdag heeft reeds een toneelbewerking voor september 2014 aangekondigd, echter zonder definitieve toelating van de erven Elsschot en van de uitgeverij Athenaeum. Deze voorwaarden moeten natuurlijk vervuld worden.’
Een donderslag bij heldere hemel. Ida Dequeecker, kleindochter van Elsschot, had haar veto gesteld. Officieel legden alle erven zich erbij neer, maar bij toevallige ontmoetingen betreurden zij de banbliksem van de kleindochter, aldus Lauwaert.
Meester Piet Van Eeckhaut trachtte de plooitjes glad te strijken, maar door geen enkele aangeschrevene werd op zijn brief van 3 juni geantwoord. (Enkele weken later overleed hij onverwachts in Turkije.)
'Betrokkenen antwoorden niet eens! Een gegeven woord is evenveel waard als een schriftelijke afspraak. Gelet de woordbreuk ga ik nu, koppig als ik ben, mijn bewerking in eigen beheer ter beschikking te stellen van de Elsschottianen,' aldus een gekwetste Lauwaert.
Op de vraag of hij niet bang is voor de mogelijke gevolgen antwoordde Lauwaert:: 'Exemplaren komen niet in de handel, mijn toneelversie zal enkel op aanvraag geleverd worden. Dit alles is geschied en zal geschieden met in het achterhoofd het slot van het hoofdstuk 'Business' uit Elsschots roman Lijmen: “Hou vooral moed, ook al loopt het je wekenlang tegen. Betrouw nooit op God, de Mattos. Wees beleefd tegen je klanten, want het zijn je vijanden, vergeet het niet. Zij laten slechts los wat je ze ontwringt en behouden alles waar je niet voor opkomt met je leven.”'
Krijgt dit alles nog een staartje?
Henri-Floris JESPERS
