Stilleven, 1936
Vierentwintig jaar al droomde ik ervan zoveel werk van Morandi bij elkaar te zien. Mijn lerares kunstgeschiedenis op Sint Lucas Gent, mevrouw Van Schandevijl, heeft bij mij een blijvende liefde voor hem opgewekt. Wat was ze toch goed! Wat kan een goede docent toch impact op je ontwikkeling hebben... Ik ben haar nog altijd dankbaar.
Giorgio Morandi (1890-1964), Italiaans schilder, tekenaar en etser, leefde en werkte vooral in Bologna. Hij is bekend om zijn stillevens en landschappen. Zijn vernieuwende invloed binnen de moderne kunst wordt algemeen erkend.
*
Meteen bij het betreden van de overvolle eerste zaal ergerde ik mij al dood – versmacht en geïrriteerd door bezoekers die luidruchtig hun mening verkondigden, en dit om 11 uur 's ochtends, op de warmste dag sinds tijden, in volle vakantieperiode... Ik had al zin om mijn gebruikelijke 'Hou uw krik bij!' boven te halen, de rug te keren en te vertrekken.
Gelukkig gaf ik niet aan de verleiding toe en liep ik onmiddellijk door richting de laatste zalen, waar het iets rustiger was. Al opgemerkt hoe lawaaierige mensen steeds de neiging hebben samen in een soort van grote eenheidsworst door een tentoonstelling te trekken? Uit ervaring weet ik dan dat je de hiaten moet zien te vinden om te verspringen van werk naar werk.
Stillevens 1936 /1946
Morandi schildert gevoeliger dan ik mij kon herinneren. De penseelstreek is waarschijnlijk tamelijk snel, maar heel breekbaar op het doek aangebracht. De lijnen bewegen, de verf, meestal maar één of twee laagjes, vibreert. Het zwart is gracieus licht, het blauwgrijs subtiel en aangenaam, het wit bevat een wijsheid van oude grijsaard.
Twee meesterwerkjes, dezelfde flesjes, lichtjes anders opgesteld ('Stilleven 1936' en 'Stilleven 1946') verraden iets heel bijzonders... De kracht van continuïteit en evolutie. Veel verschil is er niet. Mijn voorkeur gaat naar het eerste uit, maar de concentratie die uit het tweede straalt bewijst eens te meer hoezeer studie en onderzoek wel degelijk essentieel zijn in de schilderkunst.
Luc Tuymans
Ik ben trots uit een land te komen waar schilderkunst in alle tijden en alle lagen een topniveau haalt. (Dat geldt trouwens ook voor mijn geliefde Italië.)
Het is dan ook niet verwonderlijk dat LucTuymans uitgenodigd werd een dialoog aan te gaan met Morandi. Tuymans is zeer geïnspireerd geweest door Morandi, dat geeft hij ook toe, zijn palet is van eenzelfde orde. Ik vind het wel terecht dat gekozen werd voor een kleine ruimte met slechts een vijftal werken van hem. En dat niet geopteerd werd de werken een rechstreekse dialoog te laten aangaan, wat de indruk had gewekt dat het weer eens om Tuymans zou draaien... Dat is niet het geval en zo is het goed.
Etsen en tekeningen: stilte
Geërgerd door een tros Fransprekende kwakers die met veel 'oui's' en 'non's' hun bestaan moesten laten gelden, glipte ik de zaal terug in met de etsen en tekeningen.
Vazen op een tafel, 1931
Uitsparingen in de koperets 'Stilleven van vazen op een tafel' (1931) bewijzen hoezeer Morandi meester is van de compositie. Hoe geduld en ijver een standvastig oeuvre hebben opgebouwd. Kijk! Hoe hij arceert! Elke lijn trefzeker aanwezig, en geen lijn teveel of te weinig!
Stilte, vind ik, is synoniem, voor het werk van Morandi.
Ergerlijk was het dan ook dat er twee ladingen schoolvoer met nadrukkelijk aanwezige leraressen deze stilte verstoorden...
Dat kinderen hun tocht door een museum luidruchtig afleggen, daar heb ik nog begrip voor. Het is dankzij een vroege aanraking met musea en theater dat ze later veel toegankelijker zullen staan voor vele vormen van de beeldende kunsten. Wat ik niet begrijp is dat oudere vijftigplussers niet inzien dat het hele oeuvre van Morandi over een intrinsieke stilte gaat.
De lijnvoering die glooit over een grijswaarde, het penseel dat bewust gekozen is zodat de varkensharen getekend achterblijven in een prachtig subtiel purper, dat is stilte en sereniteit in hun volle essentie.
*
Hopelijk zult u meer geluk hebben en het werk van Morandi mogen ervaren in de uiterste concentratie die de schilder nu eenmaal beoogde...
En ja, ik zal deze schitterende tentoonstelling zeker opnieuw bezoeken.
Jan SCHEIRS
Retrospectieve Giorgio Morandi, Paleis voor Schone Kunsten (Bozar), Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel. Tot 22 september.
