Gust Van Brussel (foto: Bert Bevers)
Gust Van Brussel (° 12 september 1924), PR-man van de Generale Bank, voorzitter van de Marnixring Antwerpen-centrum, was de stichter en animator van Het Literair Salon te Antwerpen. Als veelzijdige, productieve en inventieve schrijver publiceerde hij romans, dichtbundels en sprookjesboeken. De Ring (1969) werd bekroond als eerste 'volwaardige' SF-roman in Vlaanderen. In dat verband, denk ik hier toch ook aan Het einde der wereld (1931) van Jef Scheirs (1885-1960)...
De waanzinnige stad (1984), een “political fiction”, blijft een evergreen. De optimistische en vrolijke roman Vader van huwbare dochters (1982) stond haaks op de tijdsgeest. In De abortus (1985) borstelde hij een filmisch panorama van onze maatschappij met haar harde materialistische aanpak.
De romans van Gust Van Brussel zijn wranger dan ze oppervlakkig ogen. De romancier is geen moraalprediker, wel een moralist in de melioratieve betekenis des woords – een auteur die de zeden van zijn tijdgenoten scherp waarneemt en oproept. Als geboren verteller legt hij zichzelf iets van gebalde onbewogenheid op. Bitterheid is hem vreemd, maar de gefundeerde maatschappijkritiek is nooit veraf.
Hij schreef mij ooit: “Alhoewel een boek steeds wat van je ruimte en tijd steelt, is het de enige integere diefstal die we op onszelf plegen.”
Dichter en criticus Paul van Leeuwenkamp (°1955), sinds enkele jaren vaste medewerker bij het literaire tijdschift Ballustrada, schreef een belangrijk essay over het oeuvre van Gust Van Brussel, beschikbaar online:
http://www.meursam.nl/paul_van_leeuwenkamp.htm
*
A. M. “Ton” Meurs, bekend om zijn publicaties over Louis Paul Boon, vraagt terecht aandacht voor het werk van Gust Van Brussel. Hierna volgt de tekst van zijn bijdrage.
Henri-Floris JESPERS
*
Nu De Cyclamenman van Gust van Brussel in een nieuwe, herziene druk bij Booklightis verschenen, wil ik u deze grote, moderne liefdesroman van harte aanbevelen. De Cyclamenman verscheen voor het eerst bij uitgeverij de Graal in oktober 2010 bij gelegenheid van de huldiging van de auteur voor 50 jaar romanschrijverschap door de stad Antwerpen. .
De Cyclamenman is het verhaal van de liefdes van de opgroeiende jongeman John, die in hoofdstuk twee meehelpt de honderden kinderlijkjes te bergen als gevolg van het Amerikaanse bombardement op Mortsel bij Antwerpen in 1943. Dit zal zijn leven tekenen.
John keert zich niet alleen af van het elitaire en rijke milieu van Franssprekende Vlamingen in een villawijk te Edegem bij Antwerpen maar ook van de machthebbers, de politici, de generaals, de kerk, die oorlogen veroorzaken. Hij kampt van jongsaf aan met een hartkwaal en zoekt zijn heil in het schrijven van gedichten en het kweken van cyclamen, in plaats van in het uitoefenen van een fatsoenlijke baan in overeenstemming met zijn milieu. Maar ook daarin laat men hem niet met rust.
De oorlogen dienen zich opnieuw aan, Suez, Korea, en men probeert hem daarin mee te trekken zoals andere jongemannen uit zijn omgeving. Hij vlucht naar een caravan op een afgelegen terrein, Pat vindt hem daar, men probeert hen terug te halen, maar ze gaan samen in een hoveniershuisje wonen, weg uit het milieu. Daar verwachten ze hun eerste kind. Maar John ziet steeds de dode kinderen van Mortsel voor zich. Hij doet opnieuw een poging een fatsoenlijke baan vol te houden. Als het kind er bijna is, is John plotseling verdwenen en wordt door een auto overreden. Hij leeft verder als een plant. Pat huilde. 'John is als zijn kindjes in Mortsel gestorven. Helemaal zonder reden. Zonder reden! Begrijpen jullie dan niets?'
Gust van Brussel schreef deze maatschappijkritische, aangrijpende liefdesroman op 85-jarige leeftijd in een zeer vlotte, moderne stijl, met korte zinnen en flitsende dialogen zonder aanhalingstekens en meestal zonder werkwoorden als 'zei' of 'dacht'. De lezer moet uit de context opmaken wie wat zegt of denkt. Dit levert een zeer hoog tempo op, en zeker bij de terugkerende beschrijving, nee beleving van de dode kinderen van Mortsel is de uitwerking verpletterend. Van Brussel is een schrijver met een eigen stijl.
Het is geen geheim dat Van Brussel in de liefde van John en Pat de liefde tussen hemzelf, Gust, en zijn vrouw Monique beschrijft, zoals de hele roman een sterk autobiografische inslag heeft. Maar het blijft wel een roman. In het echte leven krijgen Gust en Monique twaalf kinderen, verwerft Gust een hoge functie bij een bank en schrijft een groot, veelzijdig oeuvre als dichter en romanschrijver bij elkaar.
Wanneer hij als 85-jarige terugblikt op zijn leven is Monique aan kanker overleden en heeft hijzelf diverse operaties wegens kanker ondergaan, terwijl ook zijn hartkwaal hem parten blijft spelen. Het geweldige gemis van Monique, een foute diagnose van zijn kwalen met als gevolg verkeerde medicatie, de eeuwige pijn, doen hem verlangen naar het einde. In die situatie beschrijft hij niet alleen de ondergang van de oude elite maar ook die van zijn jonge alter ego John die zich van die elite afkeert.
Een nieuwe diagnose van zijn ziekte, andere medicijnen, nieuwe belangstelling en waardering voor zijn schrijven, en vooral een nieuwe, grote vriendschap, waren de redenen dat Gust van Brussel weer verder wilde leven en schrijven. Ik hoop van harte dat deze uitgave van De Cyclamenman de weg (her)opent naar het oeuvre van deze grote auteur.
Ton MEURS
Het boek kan besteld worden in elke boekhandel en bij de uitgeverij, ook als E-book: http://www.booklight.nl/boeken/de-cyclamenman/
