Een beetje Sanskriet morfologie: een 'exemplum' (voorbeeld) van de verbuiging van een woord dat "arbor" (boom) betekent.
Wat is het belang van de GG voor de huidige taalkunde in het algemeen en voor de Indogermanistiek in het bijzonder?
Voor de huidige taalkunde is de GG niet bijzonder belangrijk. Hij is wél interessant vanuit een wetenschaps-historisch standpunt omdat hij, ten eerste, aan de basis ligt van de allereerste gedrukte Sanskriet grammatica in het Westen, met name die van Paulinus. Die is destijds wel vrij slecht ontvangen omdat Paulinus tamelijk veel fouten had gemaakt én omdat het Devanagari bij de onderzoekers net het pleit gewonnen had van het Malayalam. Ik kan niet genoeg de bijdrage van Christophe Vielle beklemtonen, die heel goed thuis is in de Indische alfabetten, ook in het zeer moeilijke Malayalam schrift waar de ligaturen op elkaar gestapeld worden. Hij heeft echt een ontzaglijke prestatie geleverd door al die woorden correct te lezen.
Meer algemeen ligt het belang van de GG op het cultuur-historische vlak of op het domein van de intellectuele geschiedenis. Het is immers vrij merkwaardig dat missionarissen zich inlieten met het samenstellen van een Sanskriet-grammatica. Hun bedoeling was in eerste instantie om grammatica's te maken van vernaculaire (levende) talen zodat die leerboeken door hun opvolgers gebruikt konden worden om de plaatselijke bevolking makkelijker tot het christendom te bekeren. Het Sanskriet echter was geen levende maar een liturgische taal, gebruikt door de hindoes. De missionering in India was dus blijkbaar geen eenrichtingsverkeer: de missionarissen waren niet alleen geïnteresseerd in hun eigen godsdienst of hun eigen culturele begrippenkader, die ze dan wilden opdringen aan de lokale bevolking. De missionaris-grammatica's van het Sanskriet tonen integendeel aan dat er ook beïnvloeding mogelijk was in de andere richting: de plaatselijke godsdienst leek zo indrukwekkend in de ogen van de paters dat ze tevens ontzag kregen voor de bijhorende liturgische taal. Zowel Paulinus als Hanxleden lieten zich enthousiast uit over het Sanskriet – je zou bijna kunnen stellen dat ze er 'verliefd' op waren – en waren daardoor ook vatbaar voor het culturele leven van de landen die ze bezochten.
Voor de voorbereiding van dit interview vond ik, begin september 2012, een volledige fotografische weergave van de GG op http://www.harekrsna.com/sun/features/11-10/grammatica.pdf (al wordt ze daar "a preliminary photographical reproduction" genoemd), voorafgegaan door een begeleidende notitie van je collega Jean-Claude Muller. Die weergave is daar trouwens nog steeds raadpleegbaar en downloadbaar. Hoe is het mogelijk dat deze reproductie, die overigens van een uitstekende kwaliteit is, daar terecht is gekomen?
Het gaat om een reproductie van Paolo Aranha, een godsdientwetenschapper die ook in de buurt was en foto’s heeft genomen.
Wat mogen we aan publicaties van of rond de GG verwachten in de toekomst? In hoeverre ben je zelf bij verdere research of tekstuitgaven betrokken?
De eerste stap is gezet: er staat nu een diplomatische uitgave on-line, d.w.z. enerzijds de fotografische reproductie en anderzijds de transcriptie, precies om geen discussie te laten bestaan over wat er precies in het manuscript geschreven is in de oorspronkelijke lettertekens. We hebben zelfs een programma gevonden om de nu niet meer in zwang zijnde Malayalam-ligaturen digitaal te kunnen weergeven. Voor het grote publiek is deze publicatie natuurlijk niet zo nuttig.
De getranslitereerde versie is wel belangrijker: daarin is de Sanskriet tekst omgezet in Latijns schrift en werden enkele kleine verbeteringen aangebracht op het vlak van interpunctie. Dat wil niet zeggen dat het om een kritische uitgave gaat, wel om een teksteditie die iets meer hanteerbaar wordt. Voorwaarde blijft natuurlijk dat je zowel Sanskriet als Latijn kent, wat nog altijd heel veel lezers uitsluit.
Daarom gaan we in de toekomst nog andere initiatieven nemen, o.m. een vertaling van de GG in het Frans, omdat die zal passen in een project van de vermaarde Franse Sanskrietist, de indoloog Pierre-Sylvain Filliozat, die heeft gewerkt op weer een andere grammatica, namelijk die van de 18de-eeuwse Franse jezuïet-missionaris Jean-François Pons. Jean-Claude Muller zal de spraakkunst van Roth in het Frans vertalen en Lambert Isebaert die van Hanxleden. De drie grammatica's zullen gebundeld verschijnen in Franse vertaling, waarna een Engelse vertaling moet volgen.
Mijn eigen bijdrage bij deze verdere stappen zal minder groot zijn dan bij de editie van de grammatica van Hanxleden, omdat ik mezelf niet echt beschouw als tekstuitgever noch als indoloog; anderen zijn op dat vlak competenter.
Wat mij nog wel erg interesseert zijn meer contextuele studies, b.v. over de relatie tussen Hanxleden en Paulinus; verder het werk dat verricht zou zijn door Paulinus zelf en de problematiek van de missionaris-grammatica's in het algemeen: in hoeverre schonken de auteurs ervan aandacht aan de verwantschappen tussen de talen in hun missiegebieden en die welke ze kenden uit hun eigen cultuur; welke bedenkingen formuleerden ze daarbij en kenden ze aan de beschreven talen een bepaalde (positieve of negatieve) waardering toe – of anders gezegd: welke gebreken of kwaliteiten vertoonden, althans in hun ogen, die vreemde talen?
Er ligt dus nog heel wat werk in het verschiet.
Luc PAY
De Grammatica Grandonica is raadpleegbaar en downloadbaar op: Universität Potsdam,
http://pub.ub.uni-potsdam.de/volltexte/2013/6321
folgenden konstanten und zitierfähigen URN:
urn:nbn:de:kobv:517-opus-63218
Browserfähiger Link zur URN-Auflösung:
http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:kobv:517-opus-63218
Noten
Toon VAN HAL (° 1981) studeerde klassieke en oosterse talen. Hij maakte zijn licentiaatthesis over Paulinus a Sancto Bartholomaeo, een indoloog op de drempel van de vergelijkende taalkunde, en een doctorale dissertatie over het vroegmoderne taalvergelijkende onderzoek in de Nederlanden (7). Sinds 2012 is hij docent Oudgriekse taalkunde aan de KU Leuven. In zijn onderzoek richt hij zich momenteel voornamelijk op de uitwisseling van opvattingen over talen in de vroegmoderne tijd tussen Europa en Azië.
(1) Franz Kaspar Schillinger, Persianische und Ost-Indianische Reis, welche Franz Kaspar Schillinger mit P. Wilhelm Weber und P. Wilhelm Mayr durch das Türckische Gebiet im Jahr 1699 angefangen und 1702 vollendet. Nürnberg, 1707. Op het moment van schrijven nog steeds verkrijgbaar bij b.v. <bol.com> of <barnesandnoble.com>.
(2) Bepaalde feitelijke gegevens verschillen naargelang van de bron; dat komt ervan als je het internet gebuikt. Vandaar dus de talrijke vraagtekens tussen haakjes. Ik troost me met de gedachte dat het om details gaat. Wat de naam van de dokter betreft: één bron stelde dat Johann en Franz wel degelijk één en dezelfde persoon waren. Waarvan akte, maar het geeft toch te denken.
Voor een absoluut betrouwbare versie van de feiten verwijs ik naar de inleiding bij de diplomatische uitgave van de Grammatica Grandonica, door Toon Van Hal en Christophe Vielle, op http://pub.ub.uni-potsdam.de/volltexte/2013/6321of http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:kobv:517-opus-63218.
(3) Ook genoemd: de 'Peperkust', alwaar vroeger een stad genaamd Calicut (nu Kozhikode)waar onze 'kalekutschen haan' vandaan komt, onze kalkoen dus – althans de naam van het beestje. Maar dat is een ander verhaal.
(4) Des Fra Paolini Da San Bartolomeo Reise Nach Ostindien, 1798. Blijkbaar nog volop verkrijgbaar on-line. ["Dit is een vertaalde versie van het Italiaanse origineel. Maar ‘vertaling’ mag je met een korreltje zout nemen: de vertaler lijkt het beter te weten dan Paulinus zelf, en hij geeft Paulinus er vaak van langs", aldus dr. Toon Van Hal.]
(5) Arnulf Camps & Jean-Claude Muller, The Sanskrit grammar and manuscripts of father Heinrich Roth S.J. (1620-1668) : facsimile edition of Biblioteca nazionale, Rome, Mss. Or. 171 and 172. Leiden, E.J. Brill, 1988.
(6) 'Language comparison in Paulinus a Sancto Bartholomeo (1748-1808): Aims, Methodological Principles', in Bulletin d'Etudes Indiennes (BEI), nr. 22-23, 2004-2005, p. 323-336.
(7) "Moedertalen en taalmoeders“. Het vroegmoderne taalvergelijkende onderzoek in de Lage Landen. Brussel, Koninklijke Academie voor Wetenschappen en Kunsten, 2010 (= Verhandelingen Nieuwe Reeks 20).
