Natuurlijk weet ik al lang dat poëzie méér is dan rijmen. Maar de eerste 'herkenning' kwam wel degelijk van gelijkklanken. Ik weet nog zeer goed dat ik als jongetje werkelijk verrukt raakte door een liedje van, godbetert, Ria Valk. Ik kon al lezen, maar had nog geen idee van de effecten die je met taal kon bereiken. Als ik de golven aan het strand zie kwam uit de radio. Als ik de golven aan het strand en de duinen en 't zand zie / Denk ik aan die vakantie, vakantie, vakantie. Ik vond het gewéldig dat 't zand zie, toch gans anders geschreven, rijmde op vakantie. Ik heb lang gedacht dat dié regels mijn eerste 'kennismaking' waren met wat letterplaatsing vermag, maar ineens werd ik nog iets verder terug in de tijd geworpen toen ik in een familiealbum een foto terugzag. Daarop is te zien hoe ik mijn broertje voor zit te lezen. Dat was in januari 1961. Dat weet ik omdat mijn vader beatae memoriae dat erbij schreef. Ineens vroeg ik mij af wat er destijds uit de radio waarvoor wij op die opname zitten zou hebben geklonken. Er wat naslagwerken bij gepakt. Dat had Apache van The Shadows kunnen zijn. Of Ramona van The Blue Diamonds. Of Marina van die sympathieke Rocco Granata. Of Zeeman van Caterina Valente. Daarbij viel me op dat veel hits uit die tijd een titel van slechts één woord hadden. Maar vooral werd ik toch getroffen door de herinnering aan de melodie en het refrein van die Zeeman:
Jouw verlangen is de zee
en je vrienden zijn de sterren
boven Rio en Shanghai
Boven Bali en Hawaii
Plotsklaps was ik weer dat knaapje dat Shanghai en Hawaii zo fantastisch vond rijmen. Wat een exotische namen! Ik was daar nog nooit geweest. In die situatie is overigens nimmer verandering gekomen. Dankzij Moderne Verworvenheden als Google en YouTube kon ik me weer eens in dat nummer van Valente onderdompelen. Waarna ik uiteraard ook wat verder klikte, en ontdekte dat het liedje een vertaling was van Seemann (Deine Heimat ist das Meer), dat in 1960 een voltreffer was voor de Oostenrijkse zangeres Lolita. Die natuurlijk niet echt zo heette, maar Ditta Zusa Einzinger (1931-2010), hetgeen ik eigenlijk een veel mooiere naam vind. Het liedje werd geschreven door Werner Scharfenberger en Fini Busch en was tot in 1984 Nena opdook met haar 99 Luftballons de grootste Duitstalige hit (nummer 5 in de Billboard Hot 100!) in de Verenigde Staten van Noord-Amerika. Op YouTube het origineel dan maar even opgezocht. Daarin klinkt het refrein
Deine Heimat ist das Meer
Deine Freunde sind die Sterne
Über Rio und Shanghai
Über Bali und Hawaii
De taalverwantschap tussen het Duits en het Nederlands moge evident zijn. Toen ik Seemann hoorde moest ik aan Petula Clark denken. Aan haar Sailor met name. En toen realiseerde ik me dat Sailor geen origineel was, maar óók een bewerking van de Scharfenberger-Busch-compositie. Dan ook het refrein dáárvan maar eens onder de loep genomen:
As you sail across the sea
All my love is there beside you
In Capri or Amsterdam
Honolulu or Siam
Wonderlijk om te zien hoe Rio und Shanghai en Bali und Hawaii veranderen in Capri or Amsterdam en Honolulu or Siam. Allez, Amsterdam telt wat mij betreft niet mee maar voor de rest klinkt het toch net zo uitheems. Die mooie Clark nam van het liedje tevens een Franstalige versie op, Marin (Enfant du voyage). Daarvan is het refrein
Ta maison c'est l'océan
Tes amis sont les étoiles
Tu n'as qu'une fleur au cœur
Et c'est la rose des vents
Daarin dan weer geen énkele topografische verwijzing! Rare jongens, die Fransen. Ze hebben gewoon te veel woorden nodig. Als de originele tekst gevolgd zou zijn, dan had Petula Clark haar tong gebroken over de derde en vierde regel want daar zouden dan simpelweg te veel lettergrepen in gezeten hebben:
Ta maison c'est l'océan
Tes amis sont les étoiles
Au-dessus de Rio et Shanghai
Au dessus de Bali et Hawaii
Ik ben dol op Parijs hoor, maar met de Franse taal heb ik absoluut niets. Daar ben ik te veel een Germaan voor. Sluiten Duits-, Engels- en Nederlandstaligen bijvoorbeeld een brief compact af met respectievelijk Hochachtungsvoll, Yours sincerely en Hoogachtend, bij francofonen moet dat dan weer onmiddellijk Veuillez agréer Madame, Monsieur, l'assurance de ma haute considération zijn. Franstaligen presteren het vaak om met veel omhaal van woorden amper iets te zeggen. Hier in België vertaalt dat zich momenteel politiek in de zoveelste slopende onderhandelingsronde over een nieuwe staatshervorming. De Brusselse en Waalse politici maken er een sport van hun Vlaamse collegae tijdens urenlange vergaderingen zowat bewusteloos te kletsen, zonder er op uit te zijn ook maar iets concreets te zéggen.
Ik ben een liefhebber van de bioloog Midas Dekkers. Die ook nog eens goed kan schrijven, en boeiend over zijn werk kan vertellen. Las zojuist een interview met hem, over zijn jongste boek Rood, een bekoring (dat gaat over de haarkleur, niet over socialisten): "We hebben een fantastisch verfijnd spraakorgaan, we hebben zo'n 61 spiertjes om het te bewegen, en we kunnen zo'n 250 lettergrepen per minuut uitspreken. De Fransen zelfs 350." Dat zegt iets. En Cees Nooteboom noteerde in zijn Voorbije passages al: "Fransen praten zoals ze autorijden, dat valt bij alle televisiedebatten op: doorrijden en door blijven rijden tot je 100% zeker weet dat de ander niet opzij gaat - dan pas remmen." Ik denk dat ik binnenkort maar weer eens op de Thalys naar de Franse hoofdstad stap....
Bert BEVERS
Voor de volledigheid voeg ik nog graag de link naar Lolita's Seemann toe:
http://www.youtube.com/watch?v=jrXlwd5LFPU
