Er is altijd wat met Rainer Werner Fassbinder. De ene hemelt hem op en de andere bliksemt hem neer. Al wie daartussenin zit verzint er maar op los. En dat lijkt me nog het beste ook. Want niet alleen het leven van die man, maar ook zijn artistiek werk balanceert tussen kunst en kitsch, wijsheid en quatsch. Wie een toneelstuk van hem wil opzetten vervalt makkelijk in een aangebrand stoofpotje. Ondanks die onvatbaarheid blijft het boeiend met het werk van Fassbinder aan de slag te gaan.
Regisseur Susanne Kennedy koos voor De bittere tranen van Petra von Kant. Niet meteen het makkelijkste werk om mee uit te pakken als eerste grote-zaal-productie. Voor de acteurs lijkt het wel of ze in een sadistisch universum terecht zijn gekomen. Ze mogen blij zijn met een regisseur zonder pretentie. Is dat wel het geval zijn ze overgeleverd aan een arrogante beul. Susanne Kennedy is geen beul, heeft geen pretentie, is niet arrogant en het sadisme heeft ze omgesmeed tot absurditeit.
Het verhaal is echter zo fragmentarisch dat het niet eenvoudig is om de voorstelling boeiend te houden. Petra von Kant heeft een vriendenkring. Het zevental komt regelmatig samen om te kletsen ten huize van Petra. Het leeg geklets mondt uit in pesterij en een neukpartij. Daarmee moest Susanne Kennedy aan het puzzelen slaan. Dat is haar goed gelukt. De toeschouwer waant zich in een vulgair bordeel, een sm-hok, een minicircus waarin mensen dieren zijn. Je kan het verblijf ook zien als de isolatiezaal van een gekkenhuis. Kies maar uit, verzin maar wat.
Het stuk wordt gespeeld door zes vrouwen. Wie verder ziet dan zijn neus lang is, beseft dat Fassbinder toen hij het schreef een travestieclub voor ogen had. Een regisseur is vrij van interpretatie, maar Kennedy had haar versie nog wat sterker mogen aandikken. De toeschouwer moet haar versie zien, en heeft daar nu het raden naar. Gelukkig wordt die slip – gecompenseerd door prachtige acteerprestaties. Vooral de omzetting van Els Dottermans in Petra von Kant is puur genieten. Zij is de Cleopatra van een verloederd Berlijns cabaret.
De zes andere vrouwen spelen ingehouden en zo hoort het ook. Bij sensueel horen geen grote gebaren. De weinige scheldpartijen zijn ridicuul, wat voor een welgekomen stoornis zorgt. Een extra pluim verdient Bien De Moor. Zij speelt de slavin van Petra, maar het kan evengoed haar hond zijn. Dat zij haar eigen hond een paar weken voor de première naar de repetitie heeft meegebracht, zoals de stagiaire dramaturgie Merel van Huisstede in haar dagboek heeft geschreven en dat in het programmaboek is opgenomen, is betekenisvol. Marie Vinck speelt het nieuwe liefje van Petra, Karin Thimm. Dat doet ze voortreffelijk, maar ze zou pas groots zijn als ze haar dictie verzorgde. Het inslikken van de eindklanken irriteert.
De openingsscène duurt wat al te lang. Om de boog te spannen heb je geen kwartier sprakeloosheid en slow motion nodig. Een tweede slordigheid is de lichtreclame In my room. Die ziet de toeschouwer heel de tijd hangen maar licht pas op kort voor het einde. Was die vanuit de toneeltoren al brandend als kroon van het slotbeeld neergedaald, hij zou het juiste effect hebben gescoord.
Verder heb ik geen kritiek. Fassbinder zal zich niet in zijn graf omdraaien. De bittere tranen van Petra von Kant is een stijlvolle voorstelling. Regisseur Susanne Kennedy mag wat mij betreft morgen al terugkomen.
Guido LAUWAERT
De bittere tranen van Petra von Kant – Rainer Werner Fassbinder – productie NTG – tot 29 oktober in de eigen schouwburg – vervolgens op reis door Nederland en Vlaanderen – www.ntgent.be
