De voorbije weken was er geen krant of weekblad dat Jan Becaus geen bloemen toewierp. Hij gaat met pensioen. Terecht dat hij langs alle kanten bejubeld wordt, hij was nu eenmaal in vele huisgezinnen de Heer des Huizes geworden. Figuurlijk, maar vaak ook letterlijk. Helaas lees je in al die berichten telkens hetzelfde. Het enige verschil is de rangschikking. Verder is het cliché op cliché gestapeld. Het is een belediging voor de wijze man van de VRT en de Nieuwsdienst in het bijzonder.

Een ander portret schetsen, dan deze die de voorbije weken geserveerd werden, is nochtans niet moeilijk. Het vraagt niet meer dan een week om goed naar hem te luisteren; naar de mechaniek van zijn berichten en de bijhorende beknopte analyses. Ook de lichamelijk motoriek van zijn gezicht en handen vertelde veel over zijn persoonlijke overtuiging.

Uit de motoriek en de mechaniek kon de kijker opmaken dat Jan Becaus een Elsschotiaan was. Een oplichter met een satanische humor. Elsschot gebruikte als zakenman zijn geboortenaam Alfons De Ridder, en op zijn briefpapier afficheerde hij zich niet als reclameman, maar ging hij voorzichtiger te werk. Hij hield het op een vage omschrijving van zijn handel: PUBLICITEIT / UITGEVER. Op die wijze gepresenteerd kan je alle aanklagers, rechters binnen één ademstoot schaakmat zetten. Dat was ook het geval met zijn beroemde tijdschrift waarvan er slechts een tiental exemplaren meer gedrukt werden dan er besteld waren door de opgetelde adverteerders: Algemeen Tijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid & Kunsten.

Jan Becaus is altijd een journalistieke handelaar geweest. Naast de specialiteiten uit de titel van De Ridders tijdschrift kun je er nog twee aan toevoegen: Kerk en Staat. Stuk voor stuk behandelde hij de onderwerpen, niet vanuit een neutrale positie zoals iemand ooit geschreven heeft – en dat alle anderen klakkeloos overgenomen hebben, maar vanuit een ongebonden vrijzinnige ingesteldheid. In de eerste plaats had je het hedendaagse harnas, zijnde het kostuum met bijpassende das, hemd, ja zelfs sokken en schoenen, want anker[wo]men worden tegenwoordig langs alle kanten belicht. Zelfs zijn horloge mocht er wezen. Niks pronkerigs aan, maar wel Zwitsers. Ik vermoed een Omega, het horloge niet alleen van de Olympische spelen, maar ook van de maanreizigers. Het past precies in het plaatje dat Jan Becaus opzettelijk opzette: dat van een man voor wie preciesheid belangrijk was.

Ook op een politieke overtuiging kon je Jan Becaus nooit betrappen. Niet op het scherm, maar ook niet privé, want vroeg of laat praat iemand zijn mond voorbij en dan hang je. Vanuit een Gentse volksbuurt, waar het socialisme de scepter zwaaide, heeft hij zich opgewerkt tot een burger boven verdenking. Dat was zijn tweede harnas. Niet tussen maar onder de regels van zijn berichten kon je een sterke maatschappelijke en sociale kritiek ontdekken, en een republikeinse ingesteldheid. En een stevige criticus van de Vaticaanse regering, zijnde de curie. Hij had een feilloos inzicht in de kuren ervan, maar hij behandelde ze met respect omdat elke natuurlijke creatie respect verdient. De werkelijke ingesteldheid en de daaruit vloeiende evolutie zal de mens nooit kennen. Jan Becaus weet dat achter elke hoek een andere hoek opduikt. Dat een cirkel meer [stompe] hoeken telt dat het getal Pi cijfers na de komma.

Beide harnassen, gevoegd bij zijn ironische ondertoon als het over banken, beurzen en bedrijven ging, verraden bovendien een volkomen neutraliteit tegenover bezit. Hij stond boven kapitaal, grond, titels, faam et cetera. Een groot engagement echter stak in kunst en cultuur. Wie goed luisterde hoorde een licht verhoogde warmte in zijn stem als een kunstenaar tijd en ruimte kreeg. Als een filmfestival, een feestweek ter sprake komt. Op de Gentse Feesten zal je hem niet tegenkomen, maar hij weet waarom het volk feest. De psychologische en historische grondlagen ervan kende hij duivels goed en daarom dat hij met een vederlichte tederheid in de stem die feesten ter sprake bracht en belichtte.

De relativiteit van de hedendaagse kunst was hem ook niet vreemd. Het instinct van uw nieuwsgluurder zegt dat Jan Becaus de nieuwe kunstenaars respecteerde, maar een zwak had voor iemand als Panamarenko. Omdat hij altijd een kwajongen is gebleven die graag zijn eigen speelgoed in elkaar knutselde. Zo iemand is Jan Becaus ook. Weliswaar geen kwajongen, maar een sport hoger: een straatboefje met trekjes van Robin Hood, Sancho Panza, de ironische held Petsjorin, Einstein [naast een wetenschapper een groot komiek, vergeet dat niet], Max Havelaar, Pa Pinkelman en van de heer Tristram Shandy.

Samengevat kun je het gedrag van Jan Becaus vangen in het devies van Voltaire: Ecrasez l'infâme ! Vermorzel het eerloze. Het had niets agressief in zich, voor Jan Becaus noch voor Voltaire, maar sloeg op alles wat de tolerantie tracht te vernietigen, de logische rede belachelijk maakt, de goeroes heilig verklaart, op al wie naar lak, luister en licht hengelde. Tot slot was hij een mens met anarchistische trekjes. Iemand die zich in de leer en kuren van de Kerk en het koningshuis verdiepte omdat je je vijanden moet kennen, beter dan je vrienden.

Na zijn laatste journaal wil hij meer reizen. Naar Rome heeft hij gezegd. Om het Vaticaan te zien, het Colosseum? Ja, maar vooral omdat Rome nog steeds de hoofdstad van de Westerse cultuur is. De Atheners legden de basis en de Romeinen bouwden het bovenwerk. Hij zal reizen om bij te leren. Om wat hij weet te versterken. Voor Jan Becaus, zo valt te ontcijferen uit zijn geheimtaal in dat steeds herhaalde en geplunderde interview, is er veel geplaatst, maar veel te weinig verplaatst naar de werkelijke plek die het verdient in onze beschaving. Want … Il y a souvent plusieurs histoires dans une histoire.

Guido LAUWAERT

Nieuwe Arabisch eethuis. Ingricht traditionell verstrekt. Sfeer is te vinden in het hart Antwerpen. En: 20% korting van jul een agu. Toenadering tussen verschillende culturen vindt in eerste instantie veelal plaats langs culinaire wegen, maar het is toch te hopen dat de kok in dit restaurant meer kennis van zaken heeft dan de tolk…

Bert BEVERS

Normaliter hebben de abonnees de papieren editie van de Mededelingen vandaag ontvangen. Van bij de start werd geregeld de aandacht gevestigd op De Diamanten Kogel, de inmiddels gewaardeerde prijs die sinds 2002 jaarlijks een “spannend boek”, “thriller” of “misdaadroman” bekroont. De laureaat krijgt een waardevol origineel kunstwerk van de internationaal befaamde conceptueel kunstenaar Wim Delvoye. De Diamanten Kogel kwam tot stand op initiatief van Gulden Strop-winnaar Bob Mendes, hierin onvoorwaardelijk gesteund door mecenas Serge Muller.

Vorig jaar werd Almar Otten bekroond voor Blauw goud(Luitingh-Sijthoff, 2012). Eerder oogstte hij al alom lof voor zijn vier politieromans over de 'Deventer moordzaken' – en terecht. Het vierde deel,Lied van angst,werd al in 2010 genomineerd voor de Diamanten Kogel. Na dit kwartet koos Otten voor een andere uitgever en een andere protagonist.Dit jaar verscheen Jeugdzonde.

Op 1 juni hield Almar Otten een lezing ter gelegenheid van de opening van de pop-up store van boekhandel Praamstra in Deventer. In excusiviteit vindt u hier de tekst van zijn beschouwing over “De filosofie van het spannnende boek”.

Hoofdredacteur Henri-Floris Jespers onderstreept dat

De kritische receptie van “spannende boeken” in Vlaanderen kwalitatief op een bijzonder laag pitje staat . Lukas de Vos, mijn geletterde collega-redactielid van het destijds zo gezaghebbende Nieuw Vlaams Tijdschrift, hoort bij de drie musketiers (die, we weten het, met vier waren) die daar de spreekwoordelijke uitzondering op vormen.

Dat wordt eens te meer bewezen door zijn grondige en scherpzinnige recensie van Tango assassino van Patrick Conrad (in 2007 won hij De Diamanten Kogel met Starr inmiddels met succes in het Engels vertaald als No Sale).

http://www.knack.be/nieuws/boeken/recensies-jeugd/thrillers/patrick-conrad-en-de-zaak-zonder-alzheimer/article-4000320566983.htm

INHOUD

Necrologisch

Miel Cools

Jacques “Jack “De Graef

Arkprijs

Lukas DE VOS: Profeten en doemdenkers

Diamanten Kogel

Almar OTTEN: De filosofie van het spannende boek

Column

Guido LAUWAERT, Rekkerkwekken

Kritisch

Hendrik CARETTE, O, die muzikaliteit en die precisie

Plastisch

Frank DE VOS, De “Serene werelden” van Dirk Martens

Cinema Trivia

Bert BEVERS, Impressionant document; Leuke reclame; Blanke indianen

Door de leesbril bekeken

Niki Faes: Sprankelend licht; ExLibris: Philip Heylen in gesprek met Henri-Floris Jespers;

Ben Klein: via voetbal naar poëzie?; HA

Achteruitkijkspiegel

Bert BEVERS, Lang geleden & Metrische mijmeringen

Colofon

■

Foto: Jan Scheirs

Op 1 juli 2009 was schepen van Cultuur Philip Heylen voor de eerste keer te gast bij de Kring ExLibris. Hij handelde toen over het Museum aan de Stroom (MAS) en de Red Star Line (RSL). Gisterenavond werd hij geïnterviewd in de cafetaria van DC Vrijgeweide te Borgerhout. Bij het opstarten van het gesprek stelde Henri-Floris Jespers vast dat cultureel Antwerpen de jongste tijd in de prijzen valt.

Philip Heylen pikte daarop in door te wijzen op de Siletto Award 2013 die naar het MAS ging. Die Europese museumprijs bekroont jaarlijks een museum voor de beste vrijwilligers- en gemeenschapswerking en wordt sinds 1977 uitgereikt door het European Museum Forum. Voor deze editie ontving de jury 41 kandidaturen uit 21 landen.

De jury waardeerde de wijze waarop het MAS heeft aangetoond hoe vrijwilligers en lokale gemeenschappen betrokken kunnen worden in de ontwikkeling, uitvoering en presentatie van erfgoedprojecten. Bovendien levert hun bijdrage een aanzienlijke versterking van de kwaliteit van de museale opdracht. Het MAS is daar op korte tijd - exact twee jaar na de opening in mei 2011 - meesterlijk in geslaagd en ontving sedert de opening al verschillende nominaties en awards, uitgereikt binnen zeer uiteenlopende activiteiten en domeinen.

Foto: Frank Ivo van Damme

Tijdens het ontspannen gesprek liet Philip Heylen zich verleiden om terug te blikken op enkele artistieke familieleden, waaronder zijn oom, de talentvolle fotograaf Gerald “Jerry” Dauphin (15 juli 1938-22 december 2007) die zijn carrière begon als assistent van Henri Cartier-Bresson. Terloops mochten de aanwezigen ook heel wat vernemen over de muzikale smaak van de schepen...

De jongste tien jaar werd er met succes gesleuteld aan een actief letterenbeleid.

Vorig jaar kende ZuiderZinnen een laatste editie. In Antwerpen is er zeker ruimte en een publiek voor een nieuw groot literair festival, toch? Philip Heylen verklapte alvast dat er sowieso een waardig opvolger in de maak is.

Hij onderstreepte ook het belang van het stadsdichterschap, dat poëzie levend en zichtbaar maakt. Eind dit jaar wordt trouwens een nieuwe stadsdichter aangesteld.

Foto: Jan Scheirs

Schepen Heylen ging grondig in op vragen vanuit de zaal over de afbraak van het Zeemanshuis, het Peter Benoit-monument en de toekomst van het Museum Smidt van Gelder, waarbij hij het beleid concreet toelichtte. Tot slot gaf hij ook boeiende anekdotische informatie over het Red Star Line Museum.

Foto:Frank Ivo van Damme

Philip Heylen (°24 juni 1968), licentiaat in de rechten (UA), is sinds 2001 gemeenteraadslid in Antwerpen. In 2004 werd hij schepen van cultuur, bibliotheken en monumentenzorg. Na de verkiezingen van 2012 werd hij schepen van cultuur, stads- en patrimoniumonderhoud.

*

Aanwezige leden van de Culturele Kring ExLibris (opgericht in 1989): Joke van den Brandt, Mieke en Willy Braspennincx, René Broens, Irène Broer, Frank Ivo van Damme, Renee van Hekken, dr. Paul Hoffbauer en Els, Pruts Lantsoght, Mieke de Loof, Dirk Maeyens, Thierry Neuhuys, Luc Pay, Jan Scheirs, Walter Soethoudt, Chris Torfs, Gert Vingeroets, Jos Vervloet, Frank en Goddie De Vos.

■

Eind vorige week overleed Miel Cools, de meest geliefde kleinkunstzanger van de jaren zestig en zeventig. Zijn dood sluit een hoofdstuk af in de geschiedenis van het Vlaamse chanson.

Geen kleinkunstzanger heeft zoveel optredens gehad in Vlaanderen als Miel Cools. Hij trad op in parochiezalen, de voorlopers van de culturele centra, en in jeugdclubs. Ze waren in opmars. De roerige jeugd van de jaren zestig wilden hun eigen kampementen. Na heel wat gesoebat met de parochiale overheid kregen ze hun zin. Niet dat de pastoors er tegen waren, ze zagen ook in dat samen met de kerk de parochiezalen van hun glans verloren. Ze vreesden niet zozeer de drugs, die waren er ‘officieel’ in Vlaanderen niet, maar voor de seks. Vrije liefde was een gevaar voor een van de pijlers van het rijke Roomse leven.

De jeugdclubs kwamen er toch, het werd een vloedgolf. De voornaamste activiteiten waren fuiven. Met de opbrengst konden culturele avonden georganiseerd worden. Toneel of poëzie waren niet aan de orde, maar wel een fenomeen dat uit Amerika was overgewaaid, optredens van troubadours. En daar zagen de pastoors wel brood en heil in. Ze refereerden naar de bonte avonden en de kampvuren van de jeugdbewegingen, de Chiro voorop. En zo had elke parochie jaarlijks wel een paar kleinkunstavonden. Ze trokken jong volk, maar tevens ouders, mensen tot de leeftijd van veertig jaar. Hier en daar een oud koppel, waarvan de man, zoals Baden Powell, een jeugdleider bleef. Vaak gingen dat soort mensen mee op kamp, om te koken en als assistent van de onderpastoor, die tien dagen lang aalmoezenier of proost was.

De eerste generatie van kleinkunstenaars had van een beperkt assortiment. Die mondde uit in een voorkeurlijst, want de plaatselijke pastoor moest zijn zegen geven. Zo waren Kor van der Groten en Hugo Raspoet minder in trek. Ze zongen liedjes waar braaf protest tegen het burgerlijk fatsoen in schuilde. Het trio Cassiman en vooral Miel Cools kregen de volle roomse zegen. Hun luisterliedjes waren gepolijste volksliedjes, niet zelden overgoten met een heimatsausje, of een ludieke suggestie van stout gedrag. Boer Bavo is daar het beste voorbeeld van. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de weekenddagen de kijkers / luisteraars een halve strofe kregen geserveerd, na de melding van Miels Cools’ overlijden.

De zangstonden werden vaak aangevuld met cursiefjesschrijver. De belangrijkste waren Gaston Durnez, Jos Ghysen, Louis Verbeeck. Nederlanders kregen geen kans. Ze waren te duur en te kritisch. Een zeldzame keer lukte het om een meer sociaal kerel te engageren. Het zat in de boeggolf van de tweede generatie kleinkunstenaars, waaronder de drie volkszangers, Wannes Van de Velde, Walter De Buck en Willem Vermandere. Andere hielden het bij de lijn die de onlangs overleden J.C. Paardekoper, met in zijn zog de Leuvense professor Joos Florquin, die met een verwrongen motoriek van de mondspieren het volk het ABN, Algemeen Beschaafd Nederlands, de strot had ingeduwd. Onder hen Jan de Wilde, [het trio] RUM, Zjef van Uytsel, Miek & Roel, Della Bossiers.

Maar eenzaam aan de top top heerste Miel Cools. Tot hij eind van de jaren zestig de concurrentie moest aangaan met Nederlandse zangers. Het publiek wilde meer, het protest werd gecanoniseerd. Onder invloed van onder meer Ramses Shaffy [en Liesbeth List], Boudewijn de Groot, Dimitri van Toren, Herman van Veen, Jules de Corte, Elly & Rikkert, Drs P werd de tweede Vlaamse generatie ook maatschappijkritischer. De Nederlandse kleinkunstenaars waren niet zelden opgegroeid in de wereld van het Nederlandse cabaret, dat een genadeloze aanklager was van het burgerlijk fatsoen. Een cabaretcultuur binnen het hoger onderwijs zoals Nederland die kende in de jaren zestig heeft Vlaanderen nooit gekend.

Eind van de jaren zeventig liep de heerschappij van Miel Cools ten einde. Om de brode stak hij zijn energie in een wijnhandel. Optredens werden zeldzaam. Slechts bij ‘herdenkingen’ werd hij nog eens van stal gehaald. Een paar maal werkte hij aan een comeback, maar die liepen allemaal op een sisser af. Miel Cools heeft de kans gehad een leidersfiguur te worden. Iemand die vooraan in de geschiedenisboekjes staat. Maar daarvoor was zijn repertorium te zoet, te weinig gedurfd. Dat wist hij ook. Nooit waagde hij de sprong naar het protestlied. Mede door zijn tekstschrijvers, voorop Jaak Dreesen, bleef hij het katholieke kruis en de preutse kuisheid, de open haard en de volle baard getrouw.

Miel Cools was een markant man, een integer mens, een speelse muzikant. Jammer dat hij nooit eens het kabaal van de moraal zocht. Dan zou hij nog geen 24 uur na zijn dood al niet in het randnieuws zijn getuimeld. Nu blijft hij voortbestaan als de man die de kleinkunst geen gezicht gaf, maar wel mee boetseerde.

Guido LAUWAERT