Keer op keer laat ik me tot enige, zij het lichte, ergernis verleiden tijdens de lectuur van de nochtans overzichtelijke, snel-informatieve en gevarieerde bijdragen op Knack.be omdat ze al te vaak bol staan van tikfouten, kaduke zinsconstructies, herhalingen (of het ontbreken) van woorden of zinsdelen en dergelijke meer. Slechts lichte ergernis, want uiteindelijk kan ik voor die mankementen enig begrip opbrengen gezien de snelheid waarmee de flitsende berichten aan de man moeten worden gebracht (men kan uiteraard alleen al bij dat overhaaste flitsen gerechtvaardigde vragen stellen, maar dat is een ruimer probleem). Mijn begrip wordt zelfs nog groter omdat ik ten volle besef hoe makkelijk je een tekstfragment – een woord, een zin, een hele alinea – elektronisch wijzigt, schrapt of verplaatst en tegelijk vergeet of verzuimt de rest aan te passen, al dan niet onder tijdsdruk.

Vandaag is echter mijn klompje gebroken. Ene Trui Engels kopt in de rubriek ‘Nieuws/Wereld’: ‘De schabouwelijke poëzie van het Euro-Engels’. Volgt een lead en daarna een uitermate korte oprisping over de ‘kwaliteit’ van het politico-Engels op Europees niveau, die eindigt met de emotionele oproep: “… heren politici, doe toch eens wat meer moeite, aub!” Zes video-fragmenten ten slotte moeten de verontwaardiging van de journaliste kracht bijzetten.

In genoemde lead lees ik echter: “… Al wordt de schoonheid van die taal [het Engels dus] maar al te vaak met de voeten getreden, niet in het minst op het politieke toneel.” Bam, tweemaal bingo, twee 'klassieke' (!) voltreffers van (weliswaar ongelijk) belang ondanks die aandoenlijke dubbele metafoor. Ach, de zoveelste arrogante, zelfgenoegzame, domme pot die de ketel verwijt, ja toch?

Het lijkt me immers bedenkelijk om deze ketel, met name non-native speakers die bovendien dagelijks uren lang in een multilinguale context vertoeven, publiekelijk te gispen om hun gebrekkige politico-Engels, dat op zich al een erg specifiek, beperkt (en beperkend) register vormt. Veel bedenkelijker nog wordt zulk taalgebruik bij een journalist(-e) die in de allereerste plaats als opdracht heeft degelijke, goed overwogen informatie te leveren. Ik draai een oeroude wijsheid dan ook liever om: ce qui s'énonce clairement, me paraît bien conçu. Maar daar valt dus van langsom meer aan te twijfelen. En vervolgens heeft zeker een 'native writer' de verdomde plicht om een glasheldere en dus ondubbelzinnige communicatie te verzorgen ten aanzien van alle mede-taalgebruikers.

Deeerste zin van de lead zet alles in een prachtig perspectief: “Op deze Gedichtendag vieren we het wonder van de taal.” Dat zal wel, ja. Ik hef alvast het glas op de wonderlijke virtuositeit van deze taalbewuste en zelfs taalcombattieve journaliste en haar Knack-ige woordgebruik (maar het adjectief dan wel degelijk met kapitaal én een koppelteken, anders klopt het niet).

Mijn nieuwsgierigheid dreef me ertoe de schrijfster in kwestie te googelen. Een enkele link leerde me dat ze van opleiding germaniste is. Germaniste? Ja, maar dan wellicht uitsluitend Engels georiënteerd, wat meteen haar (hoe dan ook meer dan begrijpelijke) bezorgdheid zou verklaren.

Toevallig las ik iets verderop in een andere link: “…’Engelse trui’ vertalen vanhet Nederlands naarhet Engels”. Ik gaf het dan maar op. Alleen nog dit: waar men zijn taal verkracht, verkracht men ook am Ende ideeën, feiten, en misschien uiteindelijk ook mensen.

Waarom? Precies wegens dat arrogante, zelfgenoegzame, domme je-m’en-foutisme. Daarom.

Lutin D’ANVERS

Vorige week, dinsdag 5 november, stond in mijn artikel ‘De schuld van de consument’: Ook bij De Morgen breekt het zweet uit. Er is opnieuw sterke dreiging van hogerhand om de redactie naar Kobbegem te verhuizen.

Totale stilte op het mediafront. Maar het nieuws was nog niet koud of ondergetekende moest aan de titel van de derde roman van Willem Frederik Hermans uit 1951 denken: Ik heb altijd gelijk.

De verhuis was al volop aan de gang, zij het dat enkel de directie en de hoofdredactie ervan wist. Een paar dagen later kon het feit niet langer ontkend worden. En de redactie zweeg, want bij protest zouden alle verzetshelden een kartonnen doos in de hand gestopt krijgen en een kwartier de tijd om hun boeltje te pakken en hun parkingkaart af te geven. Aan redacteurs geen gebrek.

Tot de opkomst van de digitale mediatijdperk bleven redacteurs in de buurt van hun idealen en leefwereld hangen. Die zijn gedumpt. Om den brode. Eigen meningen en sociale waarden doen er niet meer toe. Een journalist staat niet meer pal achter zijn dag- of weekblad. In de beeldschermpers is hetzelfde fenomeen merkbaar. Vandaag werkt men vol overtuiging voor de VRT, morgen zweert men bij de VTM en overmorgen staat men pal achter VIER, VIJF en als volgende week ZES gelanceerd wordt, slikt men zijn tong in en laat men er desnoods zijn onderbroek voor zakken.

Ook links, midden, rechts bestaat niet meer. Men denkt en doet in functie van het loonzakje. Een kwart eeuw geleden zou een krantenredactie het klavier aan de kant geschoven hebben, tot de directie de oude draad weliswaar oppoetste maar de kleur behield. Maar de hoofdredacteurs zijn al lang hun greep op het beleid kwijt.

Niet alleen bij De Morgen wordt er getreurd, in volslagen stilte. Ook bij Corelio en Concentra is de lijklucht groter dan in een mortuarium. De twee pershuizen smelten samen, 205 mensen verliezen hun baan, waaronder 67 journalisten. De Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg zullen als twee druppels water lijken op HetNieuwsblad, op een katern van vier bladzijden streeknieuws na. De nieuwe naam is Het Mediahuis. Dat zich in Antwerpen zal vestigen. Enkel De Standaard zal, om zijn stand, nabij Brussel blijven.

Dat de drie bladen al langer in de problemen zaten qua oplage en advertentiewerving betreft is al bekend, maar de fusie is niet de echte reden van de eenwording. Hij is maar een afleidingsmanoeuvre. De ware reden is dat de aandeelhouders van de televisiezenders VIER en VIJF in zware financiële moeilijkheden zitten. De commerciële zenders werden aangekocht met eigen middelen, én met een forse lening. Door het uitblijven van succes dreigt die niet terugbetaald te kunnen worden.

Wat zal het gevolg zijn? De ondergang van de voormalige aandeelhouders Sanoma, Corelio en De Vijvermediaholding [inclusief Woestijnvis]. De drie vluchten elk een kant uit, koortsachtig op zoek naar een oplossing. Maar het ergste is dat de verdwijning dreigt voor bladen als Libelle, Flair, Feeling en… Humo. Als niet snel het pakket van Sanoma verkocht wordt, dan krijgt het triumviraat de deurwaarder over de vloer. Met een flinke rekening. Want de weekbladen in pand geven was de deal om de lening te bekomen. Een rekening die het enkel zal kunnen betalen door de persen stil te leggen, te verkopen, iedereen te ontslaan, inclusief alle journalisten.

De geruchten in de wandelgangen spreken van een maximale rek van twee jaar. Als er in 2015 geen definitieve oplossing is dreigt een oud gezegde weer eens zijn reden van bestaan te rechtvaardigen, ja, zelfs te versterken: Hoogmoed komt voor de val.

Guido LAUWAERT

In Nederland ontslaat Friesland Campina medio 2015 twee fabrieken in Eindhoven en Woerden. Er verdwijnen 174 van de 7.500 banen. De ingreep is volgens de directie nodig omdat consumenten in Europa minder aan zuivel besteden. Is het u ook al opgevallen? Als er goed nieuws is, blazen de politici en de economen hoog van de toren. Als er slecht nieuws is, is het de schuld van de consument.

Dat de economie moeilijk op toeren te krijgen is, is ook al de schuld van de consument. Hij blijft op zijn spaarpot zitten en smeekbeden of verwijten helpen niet om hem eraf te krijgen. Maar wie geeft nu zijn goud in bruikleen aan een onbetrouwbaar iemand, als hij bovendien weet dat hij er geen dank, in de vorm van rente, voor terug krijgt. De waarheid is dat de bankiers en de economen, gevolgd door hun vertegenwoordigers in de regering, zoals een typisch Parijse uitdrukking luidt, travaillent dans la panique. Ze vechten op vier, vijf fronten tegelijk en rekenen medewerkers van een lager niveau af op een klontje suiker.

Vandaag ben je diensthoofd, voor je ’t weet directeur, een maand nadien algemeen directeur, om nauwelijks een jaar later in de gracht te belanden, maar een week later opgevist en benoemd te worden tot CEO van een concern, niet in dienst, maar als zelfstandige, zodat hij makkelijk vervangen kan worden. Dat geldt voor alle economische niveaus. Het ene ontslag is nog niet koud of het andere staat al te pruttelen. Tot men alleen met een romp overblijft. Maar hoe kan men kwaliteit bieden zonder hoofd, en armen en benen?

Een rompconstructie is het opvallendst in de media. Radio- en televisieprogramma worden met veel tamtam gelanceerd en wat later afgevoerd. Dag- en weekbladen zijn onderbezet, zodat wie rest, tegen wil en dank, enkel aan bladvulling kan doen. Het Nederlandse weekblad HP/De Tijd is herleid tot drie redacteurs. Alle anderen zijn ontslagen. Het merendeel is echter opgevist… als medewerker. Kost minder. Ook bij De Morgen breekt het zweet uit. Er is opnieuw sterke dreiging van hogerhand om de redactie naar Kobbegem te verhuizen. En de kwaliteit van de artikels moet de hoogte in, want firma’s van standing morren. Wie wil er naast een artikel staan met een rommelige constructie en gevuld zijn met clichézinnen? Dat soort firma’s wil net artikels van hoog kwalitatief niveau en ook zij weten dat een flink deel van het aanstormend hoog opgeleid jonge lezerspubliek De Morgen enkel nog doorbladert, maar niet meer ten gronde leest.

Een ontslagronde gebeurt ook altijd in fases, is u dat ook al opgevallen? Ik durf er mijn hoofd op verwedden dat de 174 ontslagen bij Friesland Campina, half 2014 rond de 300 lopen en aan de eindstreep het er 800 zullen zijn, of daaromtrent. En een jaar na de reorganisatie volgen er geheid extra ontslagen. Het mooiste voorbeeld van economische paniekvoetbal is momenteel te vinden bij Sanoma. In Nederland wordt een vierde van de werknemers ontslagen en in België wordt de hele zwik op de markt gegooid. Het wordt als de schuld van de consument gepresenteerd, maar de waarheid is dat Sanoma zijn kaarten overspeeld heeft door financieel wanbeleid. Intern noemt men de bazen aan de top ‘zonnekoningen’. Ze zijn niet alleen inhalig maar laten het ook breed hangen. Een understatement. En ze herorganiseren nog voor de vorige reorganisatie zijn beslag heeft gekregen. Het resultaat is een complete warboel.

De overname van de televisiezenders VIER en VIJF, om maar één voorbeeld te noemen, was een grote blunder. Sanoma België, i.s.m Corelio en Woestijnvis heeft daarvoor gezorgd, maar de drie partijen zijn momenteel in het wilde weg aan het zoeken hoe dat verdomde extra kapitaal kan gerecupereerd worden. Zoals het laten betalen van de consument omdat het programma’s uitgesteld bekijkt en reclamespots doorspoelt. Alsof die mogelijkheid de schuld is van de consument.

Verwonderlijk is het dus niet dat het personeel van hoog tot laag zich nauwelijks nog inzet en totaal geen binding meer heeft met de zaak. Het familiegevoel, ooit en gedurende eeuwen een van de pijlers van de groei en bloei van een bedrijf, is totaal verdwenen. Dat weet de Raad van Commissarissen ook, maar ze wil het niet toegeven. Liever meineed plegen dan de waarheid en niets dan de waarheid te vertellen.

Mijn neus en mijn verstand zeggen me dat de crisis niet de schuld is, en nooit kan zijn, van de werknemer, noch van de consument. Werknemer, tevens consument blijven geld uitgeven, zij het ten eigen baat. Dat zie je de weekenddagen. De restaurants zitten vol en de middenstand doet gouden zaken, weliswaar door hun prijzen te dumpen, en dat moeten ze ook, want de consument is bij de les en weet waar de beste kwaliteit voor de minste prijs te vinden is. Het resultaat is dat er nauwelijks nog winst gemaakt wordt, en waar geen winst is, is de faling nabij. Het is dus aan de directie om een oplossing te bedenken voor de crisis, want de crisis die de bevolking het hoofd in geramd wordt, en die het als zoete koek slikt, bestaat enkel op hoog niveau.

Met het ontslaan van mensen, het reorganiseren in het wilde weg, bevordert men enkel een volgende crisis. Die dan ook de mens met spaargeld zal treffen. Want dat raakt op een dag ook op. Er zijn nu al veel gepensioneerde koppels die nog plezier hebben aan hun oude dag dankzij een hypotheek op hun eigen huis. Ze eten dus hun eigen huis op. Dat de kinderen niet erven, en daardoor geen reservepotje meer hebben, en afhankelijk worden van bijstand door de staat, zal ook de schuld van de consument zijn. Terwijl de staat maar geld in de bedrijven blijft stoppen. Maar dat is natuurlijk geen bijstand, maar subsidie.

Wie dat beweert, en dat doet dus ondergetekende, riskeert de vaat naar zijn hoofd te krijgen...

Guido LAUWAERT

Beschadigde muurschildering Mattejce-klooster, Macedonië (foto J.D. Kila)

A nation that draws too broad a difference between its scholars and its warriors will have its thinking being done by cowards and its fighting done by fools.

Deze opmerking van de Atheense geschiedschrijver en legeraanvoerder Thucydides (ca. 460 – 400 voor Chr.) is treurig actueel.

Krijgsgewoel in de Balkan en, meer recent, in het Midden Oosten brengt een veelheid aan schade teweeg. Zonder het menselijk leed over het hoofd te zien, legt internationaal erfgoed-deskundige Joris Kila (mij niet geheel onbekend) in woord/geschrift en door bezoeken aan oorlogsgebieden de vinger op een bijzondere zere plek.

Hoewel er internationale afspraken zijn gemaakt (Haagsch Verdrag van 1954 betreffende de bescherming van cultureel erfgoed in geval van gewapend conflict) gaat militaire activiteit nog steeds gepaard met beschadiging/vernietiging van erfgoed. Irak, Libië, Syrië, Egypte, Mali: de laatste jaren is in deze landen, direct of indirect ten gevolge van militair- en politiegeweld, erfgoed geplunderd en vernield. Archeologische sites, musea en zelfs grafmonumenten zijn niet beschermd gebleken. In een sfeer van politieke onduidelijkheid en rechteloosheid kon bovendien de handelsgeest van simpele lieden geprikkeld worden (stelen, slopen en verkopen). De leiding van de vrije wereld tilde er niet al te zwaar aan. Stuff happens zei de Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld in april 2003 naar aanleiding van het plunderen en vernielen van erfgoederen na de val van Bagdad. In vrijheid gebeuren er natuurlijk ook minder mooie dingen monkelde hij voort, in tijden van sociale spanning is plunderen niet ongewoon. Voor het gemak vergat de minister even de morele ‘verplichting’ die voortkomt uit de Haagse conventie van 1954.

Joris Kila (rechts) op missie, Tripoli 28 september 2011

Er zit ook een subtiel aspect aan deze vorm van ‘erfkwaad’. Door cultuur te vernietigen kun je de identiteit van een groep of volk aantasten. Zo ging de Taliban in 2001 de Bamiyan Boeddha’s (zesde eeuw na Chr.) met springstof te lijf. En in 2012 vernielden aan Al-Kaida gelieerde guerrillastrijders in Timboektoe (Mali) vanuit een ‘goddelijke’ inspiratie de eeuwenoude mausolea en graven van mystieke soefiheiligen. Talibanleider Moellah Omar bagatelliseerde zijn actie trouwens met de constatering dat het toch alleen maar om een hoop stenen gaat.

Het is duidelijk dat het iconoclasme (beeldstormerij) uit het achtste-eeuwse Byzantium door de ‘usual suspects’ (ontspoorde politici en ‘leiders’) herontdekt is. Een terreurmiddel met langdurige psychologische werking.

Is er dan niets tegen deze praktijken te doen? Dr. Joris Kila: “Er moet zo snel mogelijk een onafhankelijk internationaal erfgoedcentrum komen. Dat brengt dan deskundigheid bijeen en coördineert acties. Natuurlijk hoort een militair liaison bij zo’n centrum en is het ook een aanjager voor wetenschappelijk onderzoek. Je kunt er eventueel een leerstoel aan verbinden. Door het verdrag van Den Haag ligt de vestigingsplaats eigenlijk voor de hand”.

Tsja… pakt het immer treuzelende Den Haag als ‘stad van internationaal recht’ de handschoen op of zijn er andere (Vlaamse) gegadigden?

Recente boekpublicaties: Heritage under Siege, Cultural Heritage in the Crosshairs (uitgeverij Brill, Leiden).

http://www.brill.com/heritage-under-siegehttp://www.brill.com/cultural-heritage-crosshairs

Erick KILA

Hilda Craeybeckx

(11 augustus 1927- 6 augustus 2013

Doctor in de rechten Hilda Craeybeckx is overleden na een lange ziekte. Zij was een kwarteeuw kabinetschef van haar vader, de legendarische Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx (1897-1976), die ik ooit typeerde als “sluwe doge”. In die functie ontpopte zij zich, ook in de moeilijkste omstandigheden, als een vastberaden, creatieve en bijzonder doeltreffende adviseur en medewerker. Met de rang van directeur in het stedelijke bestuur coördineerde zij achteraf de politiek en administratief uiterst delicate fusieaangelegenheden van de metropool. Ver van het voetlicht heeft Hilda Craeybeckx een onuitwisbare stempel gedrukt op “'t Stad”. Wie weet bijv. nog dat zij beslissend bijdroeg tot de invoering van de (winkel)wandelstraten? Als bescheiden “power behind the throne” was haar discrete invloed niet gering.

Hilda Craeybeckx zette zich meer dan zestig jaar lang belangeloos in voor UNICEF. Zij was de drijvende kracht achter de ratificatie van het Kinderrechtenverdrag door België, dat in 1992 van kracht werd. In 2010 kreeg ze de prestigieuze “Special Achievement Award” van UNICEF, een internationale erkenning voor mensen of instellingen die op uitzonderlijke manier bijdragen tot de ontwikkeling en groei van de organisatie.

*

Mijn verste herinnering aan Hilda Craeybeckx dateert van 1959. In dat jaar werd Floris Jespers (1889-1965) bij wijze van huldiging formeel door burgemeester Lode Craeybeckx voor de tweede maal ten stadhuize ontvangen – destijds een uitzonderlijk, zeldzaam eerbetoon. (De eerste keer was in 1954. Ik was toen tien en prijk op de foto van een vergeeld krantenknipsel, met korte broek en vlinderdas, aan de linkerzijde van grootvader, mij broer Pierre, toen zeven, aan zijn rechterzijde.)

Vóór de plechtigheid werden we ontvangen in het bureau van kabinetschef Hilda Craeybeckx, aanpalend bij de statige, historische werkkamer ofte kabinet van “den burger”. Zo kwam ik voor de eerste keer oog in oog met Hilda – en viel meteen (en, ja, blijvend) op haar charme en zonder meer stralende aanwezigheid.

Vanaf het begin van de jaren zeventig zagen we elkaar vaak, en ik kon vaststellen hoe zij, bescheiden en ver van de voetlichten, inzake allerlei culturele aangelegenheden en initiatieven haar (vaak beslissende en altijd evenwichtige) invloed beslissend aanwendde.

Hilda was betrokken bij galerie De Magiërs (1988-1990) en de gelijknamige kunstenaarsgroep, waar o.a. de schilders Frank van Bommel en Ruvanti actief waren. Toen kunstschilder, illustrator, cartoonist, reclameman, affiche- en decorontwerper Herman Denkens (1926-2001), de stuwende kracht achter De Magiërs haar compagnon werd, ging ik geregeld op zondag in haar statige woning aan de Kardinaal Mercierlaan bij Hilda brunchen. Een gesprek met haar had altijd iets feestelijks, ja, ontspannends en tegelijk stimulerends.

*

Met Hilda Craeybeckx verdween “une grand dame”.

De crematie en asverstrooiing vond in intieme kring plaats. Op 7 september vindt om 10 uur een afscheidsplechtigheid georganiseerd in De Zwarte Panter te Antwerpen.

Henri-Floris JESPERS