De dichter Frank Moyaert (° Boortmeerbeek 1963) overleed op zondag 20 juli ten gevolge van een val van de vierde verdieping van het appartementsgebouw waarin hij woonde.

“Hij was geen groot schrijver maar hij heeft toch bepaalde invloeden gehad, vooral op mij... Hij stierf zoals hij geleefd heeft: in vrije val!”, aldus Hubert Van Eygen (° 1961), die mij het tragische nieuws meldde.

Frank Moyaert was mede-oprichter van het anti-postmodernistisch literair (k)wartaalschrift Weirdo's, een kruispuntje dat hij in 1986 samen met Hubert Van Eygen uit de grond stampte toen ze beiden werkten voor Amnesty International Vlaanderen. Naast vier dichtbundels publiceerde hij verhalen, recensies en essays in o.a. Gist, Het Visnet, Leuvense Letters, Naar Morgen, Portulaan, Thuis in Schaarbeek, 't Kofschip, Weirdo's en Wel. Zijn novelle De Ballade van Nick en Sally werd tot strip verwerkt door Steven de Rie (derde deel in de reeks 'Doodlopende straten').

*

Frank Moyaert bewoonde de enige woonkazerne aan de Helenalei, op geen steenworp van mijn huis. Zijn elektriciteit was afgesloten door de energiemaatschappij. Hij wilde stroom aftappen uit het appartement onder dat van hem, dat al een tijdje lang leeg stond. Rond tien uur zag buurman Azis iemand via de brandtrap naar binnen klimmen op de vierde verdieping.

“Dit klinkt misschien gek, maar zulke dingen gebeuren in dit gebouw heel vaak. Ik keek er dus niet zo van op en ging weer naar binnen. Nog geen minuut later hoorde ik een klap.”

Frank Moyaert had zijn grip verloren, viel van vier hoog naar beneden en kwam op het dak van een garagebox terecht. In zeer kritieke toestand werd hij met een schedelfractuur overgebracht naar het ziekenhuis, waar hij later in de middag overleed.

Ook conciërge Tony Hellemans schrikt niet op van het feit dat Frank uit zijn appartement is geklommen.

“Dat doen veel bewoners hier. Daar sta ik niet meer van te kijken. Maar het is natuurlijk wel erg dat Frank op deze manier aan zijn einde is gekomen.”

Tja, “zulke dingen gebeuren hier heel vaak”, “ik sta hier niet meer van de te kijken”... Een gezellige woonst daar aan de Helenalei...

Zie: http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-antwerpen/man-valt-van-vierde-verdieping-a1951481/

*

Hubert Van Eygen schrijft mij dat het verhaal van Moyaert – waar ik sprakeloos bij sta – “illustreert hoe vandaag mensen moeten vechten tegen de armoede in het rijke Vlaanderen”. Het rijke Vlaanderen? Jawel, het Vlaanderen waarin elke week 250 gezinnen op straat worden gezet, waar in 2013 zo'n 13.000 Vlaamse huishoudens voor de rechter werden gedaagd met een eis tot uithuiszetting (wat naar schatting in 90% van de gevallen gebeurt). In Weirdo's heeft de onderschatte dichter en essayist Guy van Hoof (° 1943) de voorbije jaren meermaals gewezen op die erbarmelijke toestanden in zijn bijzonder aanbevelenswaardige rubriek 'De hemel heeft geen dak'. (Wanneer worden die bevlogen essays in boekvorm verzameld? Ach ja, uitgevers hebben daar uiteraard geen belangstelling voor.)

Voltaires Candide was het met Leibniz eens: “tout est pour le mieux dans le meilleur des mondes possibles”. Nu wordt het wel killer...

Henri-Floris JESPERS

© Jos Lambregs 2004

Kartoenfabriek

www.kartoenfabriek.com

Dat Woestijnvis in nauwe schoentjes zit heeft het aan zichzelf te danken. Wie met een dikke nek rondloopt krijgt het vroeg of laat benauwd. En die knellende schoenen hebben een tweede oorzaak: verder willen springen dan zijn neus lang is. Elke neus heeft een rekbaarheid, maar elke rekker heeft net als elke vis zijn houdbaarheidsdatum, met wat goede wil, en de kijker van goede wil zal het niet bestrijden, zijn houdbaarheid en rekbaarheid communicerende vaten. En zelfs de grootste woestijn heeft zijn grenzen.

Mooie woordspelingen, maar zijn daar facts and feelings op te plakken? Tuurlijk, anders zou ik er mijn tijd niet insteken. Woestijnvis is begonnen als een kind dat van huis is weggelopen, genaamd VRT. Het kind werd groter door zich te focussen op zijn interessegebied. Helaas groeide dat interessegebied uit zijn kleren en werd de baas verplicht was extra kleerkasten aan te schaffen. Tot hij eigen huizen ging bouwen, want die kasten kwamen in de gang te staan. Op een gegeven moment moesten de bewoners over de kasten klimmen om de eigen kruk te vinden.

Om die nieuwbouw te bekostigen zocht de baas naar extra kapitaal, want wat er op de eigen bankrekening stond, was maar net voldoende om de basiskosten van inwoners, producties, infrastructuur en onderhoudskosten te betalen. De baas stond daardoor enkel nog open voor ideeën van verwanten van het eerste uur, maar had geen tijd meer voor vriendschap, en aandacht voor herbronning en vernieuwing. Het resultaat was dat de verwanten Jansen en Janssen werden die, zoals in Kuifje en het Zwarte Goud rondjes draaiden in de woestijn. Bovendien werden de programma’s vervelend omdat ze eindeloos in herhaling vielen. De kleur veranderde maar niet de geur. Derde minpunt was het blijven vissen in dezelfde vijver. Er werd wel vis aan de haak geslagen, maar die werd opnieuw het water ingegooid om even later weer opgevist te worden. De koper, zijnde de kijker, wil ook eens wat anders op het bord, maar de pater familias bleef Oost-Indisch doof. Verwanten van het eerste uur zagen de bui hangen, maar de baas had lak aan hun waarschuwingen. Hij vond ze een belediging voor zijn talent. Met als gevolg dat er heel wat deuren uit hun hengels vlogen, en toen er geen binnendeuren meer waren de voordeur, wat de vlucht van de malcontenten bevorderde. En nog zag de baas niet in eigen boezem, maar bleef in het rond speuren naar nieuw kapitaal en afzetmarkt. Ze werden gevonden in de vorm van een concern met virtueel geld en kanalen op de buis. Het bleek echter een woestijnhaai te zijn. Het voerde een beleid van gissen en gokken en was enkel uit op cijfers en letters. Nog meer kameraden verdwenen, met in hun zog kennissen. Die laatsten hadden geen benul van wat er zich achter de schermen afspeelde, maar ze zagen wel dat men niet steeds dezelfde bevriende BV-kring kan laten opdraven, al hebben ze van kostuum gewisseld en een ander masker opgezet.

De godfather in zijn godshuis met nauwelijks nog goden op sokkels en zandkorrels in zijn woestijn werd een kluizenaar zonder kluis. Hij was afhankelijk van de giften van graaiers, en wat is een graaier volgens de dikke Van Dale? Iemand die, voor eigen gewin, ergens zoveel mogelijk geld weet uit te halen. Dat de godfather dit niet heeft ingezien komt omdat zijn oren gaandeweg oogkleppen werden. Hij hoorde niet meer, en zijn blik was sterk vernauwd. Wat hem in het kamp deed belanden van de bewoners waarop doctor J. Peter zijn theorie baseerde: In a hierarchy every employee tends to rise to his level of incompetence. [In een hiërarchie stijgt elke werknemer tot zijn niveau van incompetentie]. Die positie maakte dat zijn winkel niet alleen leeg liep, de klanten wegbleven, maar wat er nog was verbleekte, omdat het te lang in de zon had gelegen. In zijn hele bestaan heeft Woestijnvis zich beperkt tot formats. Maar formats, ook die uit eigen kweekvijver, zijn als koeien. Op een zeker ogenblik komen ze droog te staan. Het productiehuis dat dacht de vierde macht te hebben uitgevonden, heeft ook nooit naar andere zeeën en woestijnen gezocht. De kunst bijvoorbeeld, daar keek het op neer. Het heeft, binnen de cultuursector, BV’s uitgemolken, al zijn jetons op de sport gezet, zero gespeeld, ja, dan is de kans om te winnen zeer klein. Elke zender, het klinkt vreemd maar het is niet anders, elke zender zonder kunst is als een vrouw zonder juwelen en make-up.

Klein blijven is geen schande. Het is zelfs een eer als men klein is en van zijn kleinheid een miniatuur heeft gemaakt ter waarde van een ei van Fabergé. Maar daar heeft de godfather, de pater familias, de Stalin van het Belgisch zendergebied, Wouter Vandenhaute, nooit oog voor gehad. Hij zag alleen de spiegel en zichzelf. Hij zit al tot aan zijn neus in zijn spiegelbeeld. Een nieuwe glazenwasser uit welke hoek en broek ook, zal hem wat meer beeld geven, maar het zal niet zijn redding betekenen. Daarvoor kijkt hij al te lang in dezelfde vijver en heeft daardoor dezelfde kanker opgelopen als Narcissus.

Guido LAUWAERT

Afgelopen nacht overleed Piet Van Eeckhaut (°Aalst, 10 oktober 1939), een van de bekendste strafpleiters van het land, oud-stafhouder van de Orde van Advocaten van Gent.

“Het is niet prettig thuiskomen”, aldus Guido Lauwaert.

Na een reis van elf dagen de radio opzetten en twee minuten later in het radionieuws van één uur het overlijden vernemen van een goede vriend.

We hadden elkaar kort voor mijn vertrek nog enkele keren ontmoet, n.a.v. het interview voor de Poëziekrant en een zaak waarin hij een bemiddelingspoging ondernam in verband met een literair dispuut tussen de Erven Elsschot en ondergetekende. De zaak deed hij gratis, uit liefde voor de poëzie en zijn waardering voor Elsschot.

Het interview is opgenomen in de reeks “Wat betekent poëzie voor u?” in het zopas verschenen nummer van Poëziekrant. Van Eeckhaut belicht zijn intieme band met poëzie. Zijn voorkeur gaat uit naar gedichten over de liefde en de dood.

Zijn absolute lievelingsgedicht: ‘De tuinman en de dood’ door P.N. van Eyck.

 Hier volgt de integrale tekst. ■

*

Ik ben afkomstig uit een gewoon gezin, in de Groenstraat van Aalst. Een weinig poëtische straat… zonder groen. Mijn vader was een spoorwegman en volstrekt onpoëtisch. Zeer verstandig, zeer aangenaam, zeer loyaal. Mijn moeder hield van poëzie en droeg gedichten voor. Uit het hoofd! En dat wekte bij mij de poëtische reflex, gedachte op. Ze stootte mij ook naar voordrachtwedstrijden, waar ik nu eens als tweede of als vijfde eindigde. Soms als eerste!

Als liefhebber van de poëzie ben ik eigenlijk jong. Liefde en dood zijn thema’s van volwassen aard. Ik toon u mijn repertoriumboekje uit het Atheneum van Aalst. Je zal zien hoe ver ik toen verwijderd was van de thema’s Liefde en Dood. Pas veel later heb ik ingezien dat gedichten over de Dood vaak liefdesgedichten zijn. Marnix Gijsen; Geschenk van mijn vader: “Wij zaten samen, zwijgend, bij het vuur; mijn lieve vader / en ik. / Bij elk klokgetik / kwam zijn stervensuur / nader en nader.” Een lied van de zee. Van Helena L. Zwart! Een vergeten maar belangrijke dichteres: “Flauw flikkert het lampje in een visschers hut, / Oud moedertje zit bij het vuur en dut. / Als donkere schimmen hand in hand / Schuifelen schaduwen langs de wand. / Droef zingen de golven een wiegelied / Voor wie daar in de baren zijn leven liet.” Enzovoorts.

Mijn absolute lievelingsgedicht echter is De tuinman en de dood. Je kent het ongetwijfeld.

Liefde en Dood, de grote thema’s van Gerard Reve. Hoezeer hij ook beschouwd wordt als een prozaïst, is hij eigenlijk een dichter. Dagsluiting. Schitterend! Over zijn moeder: “Vannacht verscheen mij in een droomgezicht mijn oude moeder, / eindelijk eens goed gekleed: / boven het woud waarin zij met de Dood wandelde / verhief zich een sprakeloze stilte. / Ik was niet bang. Het scheen mij toe dat ze gelukkig was / en uitgerust. / Ze had kralen om die goed pasten bij haar jurk.” Je moet… om dat te mengen, het kritisch detail [eindelijk eens goed gekleed] en dan die tederheid, in wat volgt… een groot dichter zijn.

En dan de onsterfelijke Hugues C. Pernath. “Ik treur niet, geen tederheid trekt mij aan / Geen lichaam kan ooit het mijne voelen / Geen ander oor mijn verwarring, mijn onrust / In de sprakeloze plaag van de taal.” Wat verder. “Ik heb het laatste boek gedragen, van rechts naar links /”… dat is een toespeling op het misdienaarschap. Een goeie vrijzinnige moet een misdienaar zijn geweest. Maar dit terloops.

Ik heb altijd getracht poëzie in pleidooien te verwerken. Dat komt moeilijk over. Het gerecht is een weinig poëtisch bedrijf. Soms lukte het om met een citaat het gemoed te bespelen. En dan beginnen de beklaagden te tranen. Ze tranen niet om het gedicht, maar omdat ze naar de gevangenis moeten. Aan de jury zeg ik dit niet. Het gaat om het effect. Ach, pleidooien zijn geen hoogliederen. Ze kunnen bijzonder banaal zijn.

Van de grote redenaars uit de geschiedenis is Marcus Tullius Cicero mijn grote voorbeeld. Zonder enige twijfel. Om de poging tot overtuiging in de Pro Milone, die men eveneens in de poëzie altijd terugvindt.

Helaas, mijn vrouw, een romaniste, net met pensioen, zei me onlangs: ‘Het wordt akelig, het gebrek aan literaire belangstelling. Dat je niet meer kan zeggen: dat boek, die richting, die stroming.’ Als men dat niet meer kan doen, dan begrijpt men niet wat Nietzsche bedoelde – of was het Freud? – met zijn uitspraak: ‘Als allen moeten zwijgen, laat dan de dichters spreken.’

De tuinman en de dood

Een Perzisch Edelman:

Van morgen ijlt mijn tuinman, wit van schrik,
Mijn woning in: "Heer, Heer, één ogenblik!

Ginds, in de rooshof, snoeide ik loot na loot,
Toen keek ik achter mij. Daar stond de Dood.

Ik schrok, en haastte mij langs de andere kant,
Maar zag nog juist de dreiging van zijn hand.

Meester, uw paard, en laat mij spoorslags gaan,
Voor de avond nog bereik ik Ispahaan!" -

Van middag (lang reeds was hij heengespoed)
Heb ik in 't cederpark de Dood ontmoet.

"Waarom," zo vraag ik, want hij wacht en zwijgt,
"Hebt gij van morgen vroeg mijn knecht gedreigd?"

Glimlachend antwoordt hij: "Geen dreiging was 't,
Waarvoor uw tuinman vlood. Ik was verrast,

Toen 'k 's morgens hier nog stil aan 't werk zag staan,
Die 'k 's avonds halen moest in Ispahaan."

P.N. van Eyck

Meervoud, “links-nationaal maandblad” is een bijzonder lezenswaardig buitenbeentje. Met het oog op de verkiezingen publiceert het een “Dossier Wallonië”, waarbij impliciet afgerekend wordt met een aantal dominante, versleten Vlaamse gemeenplaatsen.

In een verhelderend interview met Bernard Daelemans brengt Rik van Cauwelaert een aantal harde waarheden in herinnering:

Het is stuitend dat een Albert Frère mensen lessen gaat geven in burgerzin. Maar wie heeft Wallonië leeggeroofd en is naar Frankrijk getrokken? Of een Steve Davignon. Het is afschuwelijk wat die lui in Wallonië hebben aangericht, een heel industrieel patrimonium hebben laten kapot gaan. De fortuinen die ze hebben opgebouwd zijn onmetelijk. Het is de Generale die alles leeggeplunderd heeft en Wallonië heeft laten vallen nadat de subsidies waren opgedroogd.

Het cliché van de tegenstelling “Vlaanderen-Franstaligen” werd de jongste weken uitentreuren gehanteerd in de communicatie van de Vlaamse politieke partijen. Van Cauwelaert wijst er terecht op dat de Waals-Brusselse solidariteit vooral niet overschat moet worden.

Er is met veel poeha een “fédération Wallonie-Bruxelles” opgericht. Maar men kan zich afvragen of dat wel een echt politiek draagvlak heeft. (…) Wallonië is op een spectaculaire manier het slachtoffer geweest van het Brussels-Belgisch kapitalisme.

Nu horen we het eens van een aandachtige en onafhankelijke waarnemer die zeker niet verdacht kan worden van overdreven anti-kapitalistische sympathieën...

In de naderende verkiezingen gaat het helemaal niet over Vlaamse zelfstandigheid (wat dit ook mogen betekenen), wel over verregaande sociale en economische verrechtsing of niet.

Zoveel is duidelijk.

Henri-Floris JESPERS