Koen Calliauw, tweede van rechts (april 2011)

Zaterdag 27 is het lichaam van Koen Calliauw (° 29 augustus 1942) gevonden in zijn appartement in de Luikstraat. Hij bestempelde zichzelf graag als 'beroepsactivist'. Zijn levensweg bewijst dit ten volle. Met Herman J. Claeys was hij in Vlaanderen het boegbeeld van provo. Als journalist werkte hij mee aan talrijke bladen, ook aan het communistische weekblad De Rode vaan (KP), waarvan hij hoofdredacteur werd. In 1994 richtte hij het Daklozen Actie Komité op en trad hij toe tot de Beweging voor Sociale Vernieuwing van Patsy Sörensen. Voor AGALEV zetelde hij twee keer in de Antwerpse districtsraad. In 2003 werd hij uit de groene partij gezet, toen bleek dat hij zich voor het parlement kandidaat stelde op de lijst van Resist, een samenwerkingsverband tussen de PVDA en de Arabisch-Europese Liga (oprichter en voorman: Dyab Abou Jahjah, thans columnist bij De Standaard).

De lijst opstellen van de acties waar Calliauw – Antwerpens bekendste activist – bij betrokken was, blijft voorlopig onbegonnen werk. Zo nam hij bijvoorbeeld de verdediging op zich van militanten van het Animal Liberation Front. Toen de Occupy-beweging in Antwerpen opkwam, was Calliauw aanvankelijk ook geïnteresseerd. “Ik heb hem toen een paar keer ontmoet. Maar hij vond ons te zacht. Hij was een man van provocatie, van actie”, aldus activist Jeroen Olyslaegers (Arkprijs van het Vrije Woord 2014).

Verbeten voorstander van alle vormen van openbare contestatie, Calliauw herhaalde graag: “Het conflict is de motor van de vooruitgang.” In feite was hij een einzelgänger, wat je niet meteen verwacht van iemand die dan toch de centralistische discipline van de KP heeft gekend. Vergis ik mij, of functioneerde hij in teamverband niet meteen vanzelfsprekend? Wat er ook van zij, niemand trok de oprechtheid van zijn engagement in twijfel. Hij werd door vriend en vijand gerespecteerd.

*

Jan van Veen onderstreept terecht dat Calliauw niet alleen een gedreven activist, maar ook kunstenaar was. Hij schilderde en etste, was een kenner van Art Brut en organiseerde in Antwerpen grote tentoonstellingen met ook internationale deelnemers: Fabrik 88, Metro 89, Black Box 90, Bunker 91 en Vogel 92.

*

Koen was een exponent van het contestatieklimaat dat medio de jaren zestig in Antwerpen oplaaide (nog vóór het studentenoproer in Leuven of Mei 68 in Parijs). In 1966 organiseerden provo-leider Calliauw en de dichter Nic van Bruggen (destijds voorzitter van de VU-jongeren) de ophefmakende foto-tentoonstelling 'Matrakkensabbat' in V.E.C.U. Dat resulteerde in 1967 in de publicatie bij De Galge van het gelijknamige pamflet van Nic, een treffend geïllustreerde aanklacht tegen de ruwheid van het optreden van de ordehandhavers in België en Nederland. Koen ontmoette ik destijds af en toe in het 'alternatieve' kroegencircuit, broedplaatsen van nieuwe ideeën, en we hadden telkens een goed gesprek. Dat waren onze eerste contacten.

We zagen elkaar voor de laatste maal in de Groene Waterman, bij de uitreiking van de tweede Herman J. Claeys-prijs op 9 mei 2013. Net zoals in 2011 zetelde hij in de jury, waar hij echter al bij de eerste verkiezing ontslag nam. Nog voor er woord werd gezegd over de inzendingen, poneerde hij dat van de 85 onder schuilnaam ingezonden gedichten er slechts 'enkele min of meer betrekking op het opgelegde thema', nl. censuur. Hij was 'ontsteld' over 'de onverschilligheid van jongere generaties voor dit thema' en nam ontslag.

'Lucienne Stassaert, Bert Bevers, Peter Holvoet-Hanssen, Henri-Floris Jespers en Jan Van Veen klaarden de klus. Ik nam ontslag… Ik dacht aan de evergreen van Boudewijn De Groot: Slaap zacht mijnheer de...'

Hij vertrok meteen en nam uiteraard geen deel aan de tweede vergadering. Toen hij achteraf vernam dat de jury de inzending (onder schuilnaam) van Mark Meekers bekroond was, stond hij daar helemaal achter: 'één van de zeer zeldzame gedichten “met ballen”'.

Typisch Koen: meteen kritiek voeren op de jury, verantwoordelijk geacht voor de inzendingen (!) en derhalve beticht van recuperatie en repressieve tolerantie, ontslag nemen en achteraf de bekroning terecht toejuichen.

Tja, kronkelrederingen waren hem niet altijd vreemd. In dit geval illustreerde hij sprekend de eis van Baudelaire: “Le droit de se contredire et celui de s'en aller”...

Henri-Floris JESPERS

Uiteindelijk ben ik eind november aan À la recherche du temps perdu het literair geweld van Marcel Proust begonnen. Traag, heel traag vorder ik nu in Du côté de chez Swann. De nobele schuldige aan mijn vergrijp is het aanstekelijk enthousiasme van mijn charmante vriend Bart Stouten. Hij is zowat de enige die ik ken die in de diepste vezels van Proust heeft rond gedwaald en in zich heeft opgezogen. Het moest er dus van komen.

En wat betreurt monsieur Swann?: 'Ce que je reproche aux journaux c’est de nous faire faire attention tous les jours à des choses insignifiantes…' We schrijven 1913.

Nihil novi sub sole ?

“Movement X van Abou Jahjah protesteert aan kabinet Francken”

Op 8 december, een stakingsdag nota bene, verscheen deze iconische foto van een failliete berichtgeving op de webstek van Deredactie.be. Meer politie dan manifestanten, relevantie en conflictbeheersing zoek. De Bekkentrekkers, een vzw uit Zichen-Zussen-Bolder heeft waarschijnlijk meer leden. Waarom geen verslag van hun teerfeest? Telkens als ge denkt dat dergelijke fluimen uiteindelijk zijn opgedroogd komen ze uit een mesthoop gelopen. Ik stel me vragen over de agenda van deze nieuwsmakers, deze van De Standaard incluis.

En neen, de steekvlam van Zwarte Piet , nog wel een witte ocharme rakel ik niet op. Ik gun het de verontwaardigden, inclusief de morele superieuren van dit klaagland niet. Overigens heb ik het stilaan gehad met dat racistisch vaatje waaruit men vooral te onpas blijft tappen, met woorden als 'beroepsallochtoon' of 'excuustruus' het vocabularium van een aangekoekte wc-pot, een versleten tranchée met zandbakretoriek “Meester, Jantje en Montasser willen met mij niet spelen!” Nog meer van dit bloedarmoedig geleuter en “links” heeft geen stoelen meer om op te zitten. “Deze mensen leven in het systeem van de sociologische totale smoes.” stelt Peter Sloterdijk.

En wat ik hen en iedereen ontzeg is het recept uit:‘ Over d’onacht der maetschappelycken nootwendygheden ‘. A.D.2014 : ‘Men neme eenen edelen pryncype. Men zoeke dan het sprekende. In den herberghen ende markten roepe men voldoende naergelangs den nodighen maete. Men vinde eenen meute zelooten. Men slaet, kluppellen ende kloppen op die herthorygen. Men maeke den wetten. Men lenge aen met bestraffinghe. Nogmaels ten schudde voor het gebruyke’

O quaerens quem devoret…

Slechts in de marge krijgen verzoenende stemmen zoals die van Montasser AlDe'emeh, een jonge Vlaamse onderzoeker van Palestijnse komaf enige ruimte. (1) Waarom? Niet sexy genoeg ? Niet polariserend? Niet passend in een bevriende agenda?

Montasser AlDe'emeh

Nu het licht minuut voor minuut het duister zal inhalen, draag ik deze winterwende op aan Montasser AlDe'emeh, een Vlaming die stelt zijn “leven te willen wijden aan het verspreiden van verzoening in plaats van haat.’ Deze stem heeft het verrukkelijk timbre van PLO-ambassadeur, Naïm Khader die werd gesmoord in 1981. In 1979 had ik de eer om deze bijzondere man te ontmoeten.(2)

Gisteren was het niet beter, morgen zal het niet beter zijn: mentale vervuiling, elke kleur zijn populistische onzin, goed voor het nodige gepook , voer voor opgefokte roedels. Ook dit tribalisme zal 2015 overleven. Ondertussen verdoven we ons weerom met de allerbeste wensen voor het zoveelste jaar… Panta rei kai ouden menei, Heraclitus

Frank DE VOS

(1) http://www.doorbraak.be/nl/montasser-aldeemeh-stop-met-luisteren-naar-dyab-abou-jahjah

(2) http://mededelingen.over-blog.com/article-frank-de-vos-over-kinderen-van-honden-en-wijn-op-moslims-60869979.html

http://mededelingen.over-blog.com/article-henri-floris-jespers-denkend-aan-frank-de-vos-en-naim-khader-60871040.html

De Leeswolf, jaargang 20, nr. 4, september 2014

Het Vlaams Bibliografisch Documentair en Dienstverlenend Centrum wordt opgedoekt. Wat we zelf doen, doen we beter.

Vlabin-VBC is een documentatiecentrum voor de culturele sector en de bibliotheeksector in het bijzonder. De vzw werd opgericht in 1994 en is sedertdien het informatiepunt voor inhoudelijke, bibliografische en bibliotheektechnische ondersteuning. Met de tijdschriften De Leeswolf  en De Leeswelp  heeft Vlabin (die ook samenwerkt met De Stichting Lezen en de Nederlandse organisatie NBD/Biblion), naam en faam verworven.

Op 2 december maakte Vlabin bekend dat ze haar activiteiten noodgedwongen moet stopzetten, en dat de tijdschriften in 2015 niet meer verschijnen.

De Leeswelp, jaargang 20, nr. 4, september 2014

Oorzaak? Wegens de door de Vlaamse regering opgelegde besparingen heeft Bibnet de “Overeenkomst 2014-2015 tussen Vlabin-VBC en Bibnet betreffende diensten” bij aangetekend schrijven van 24 oktober 2014 op korte termijn opgezegd. De opzegperiode loopt tot 31 januari 2015.

De projectorganisatie Bibnet, opgericht op 1 januari 2009 op initiatief van de Vlaamse overheid, is een vzw die de samenwerking tussen de Vlaamse openbare bibliotheken moet bevorderen en via een computernetwerk gemeenschappelijke voorzieningen aanbiedt die door de bezoekers van de betrokken bibliotheken geconsulteerd kunnen worden. Uiteindelijk is het de bedoeling een 'Digitale Bibliotheek Vlaanderen' uit te bouwen. Bibnet zet een aantal projecten voort die van 2000 tot 2008 in handen waren van het Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB).

*

De beslissing van Bibnet heeft een fatale impact op Vlabin. Alhoewel Bibnet twee catalografen van Vlabin vzw per 1 januari 2015 in dienst neemt om de voldoende snelle en relevante catalografie te continueren volstaat dit niet om in 2015 de kosten te kunnen dekken voor de activiteiten van de overige acht personeelsleden van Vlabin-VBC.
Door de opzegging van de overeenkomst verliest Vlabin immers niet alleen de helft van zijn inkomsten, maar daardoor kan ook geen nieuwe jaargang van De Leeswelp en De Leeswolf  opgestart worden voor 2015, waardoor ook de inkomsten van abonnementen wegvallen. Tenslotte verliest Vlabin ook inkomsten van auteursrechten omdat er geen nieuwe recensies meer kunnen gemaakt worden. In totaliteit leidt de opzegging van de overeenkomst door Bibnet tot een verlies van ca. 80 % van alle inkomsten van Vlabin. Het bestuur heeft daarom noodgedwongen beslist om alle activiteiten stop te zetten en de vzw te ontbinden en vereffenen.

Daardoor verdwijnen niet alleen de onvervangbare tijdschriften (na 20 jaargangen...) maar zullen er ook vanaf 2015 geen nieuwe recensies meer op bibliotheek.be, de website van openbare bibliotheklen in Vlaanderen verschijnen.

*

Door het contract eenzijdig en in ijltempo te verbreken, heeft de directeur “operationeel management” van Bibnet de door de Vlaamse overheid opgelegde besparing volledig doorgerekend aan Vlabin. Dat de tijdschriften en de recensies verdwijnen is kennelijk bijzaak. De directeur “operationeel management' vindt blijkbaar inhoud (sorry, 'content' moet het zijn, want managers gebruiken graag een woordje Engels), niet belangrijk.

*

Beseft minister Sven Gatz dat Bibnet de opgelegde besparing op die manier doorgerekend heeft? En dat hij aldus indirect mee verantwoordelijk is voor het verdwijnen van twee onmisbare recensietijdschriften én van de besprekingen op de website van de openbare bibliotheken?

*

De directeur 'operationeel management' wist zeer goed wat de gevolgen van de contractverbreking zouden zijn: hij was immers tot op 28 november 2013 lid van de raad van bestuur en van de algemene vergadering van Vlabin. Hij kende dus de vzw van binnenuit en kon dus uitstekend de gevolgen van de contractverbreking inschatten. Dat lidmaatschap was trouwens een vraag/eis van Bibnet.

*

Aanvankelijk stond er – om het bibliotheekpubliek wat te sussen – op de website van Bibnet (http://www.bibnet.be/portaal/Bibnet/Open-Vlacc/Open_Vlacc/Werkorganisatie/) te lezen dat

'Bibnet regelde wel dat de meer dan 50.000 bestaande recensies blijvend kunnen gebruikt worden binnen Bibliotheekportalen'

en

'Bibnet neemt ook de rechten op SISO Vlaanderen over van Vlabin-VBC'.

*

Dat werd aangepast na protest van Vlabin en van de aangestelde vereffenaar. Volgens welingelichte bronnen is er inderdaad op dit moment nog geen enkele overeenkomst ondertekend. Is die overeenkomst er niet op 31 december dan moeten alle recensies van Vlabin – en dat zijn er zowat 50 000 ! – van de website van de openbare bibliotheken verdwenen zijn! Een sterk staaltje van operationeel management! Of de openbare bibliotheken en de gebruikers ervan daar beter zullen van worden is nog maar de vraag.

Henri-Floris JESPERS

Patrick De Groef

De bekende Gentse boekhandel De Kaft sluit eind van het jaar. Opgericht in 1972 door Patrick De Groef als tweedehandsboekhandel is de zaak met de jaren uitgegroeid tot de grootste privé ramsjboekhandel en antiquariaat van Gent.

Heel wat auteurs, professoren en assistenten zijn er in hun studentenjaren langs geweest. Sommigen, nog bedrijvig, kan je er wel eens ontmoeten, een boek naar waarde wikkend en wegend. De gemiddelde korting van 30% was ideaal om leergierige jongeren met een beperkt budget aan het begeerde geestelijke voedsel te helpen. Tom Lanoye sprong er een paar maal per week binnen, net als Stefan Hertmans, Hugo Claus, Herman Brusselmans, Jotie ‘t Hooft, Paul Snoek, Jaap Kruithof, Leo Apostel, Anne-Marie Musschoot, Carel Devos, Jacques Van Schoor, Yves Tsjoen, Carl De Struycker en vele andere. Kortom, goden en halfgoden en hun volgelingen bedrijvig in het artistieke leven van Gent waren er bij wijze van spreken kind aan huis.

DE GOUDEN JAREN
Na een tiental jaren verhuisde De Kaft naar een groter pand aan de Kortrijksepoortstraat. Daar kende de zaak zijn grootste succes. Tijdens de gouden jaren van 1980 tot het begin van de 21^ste eeuw, werkte De Groef met twee personeelsleden. Ook Bart Van Aken heeft er zijn vak geleerd, de man wiens boekhandel Paard van Troje onlangs getroffen werd door een ramp wegens een waterlekkage in een bovengelegen flat.
Een paar jaar geleden is De Kaft naar een kleinere ruimte aan de overkant van de straat verhuisd, eenmaal de plannen om de afbouw begonnen te rijpen. In nummer 5 is de definitieve uitverkoop begonnen. Op de al afgeprijsde boeken is er tot de definitieve sluiting op 23 december een korting van 40 tot 50%. Wat de laatste dagen tot een stormloop heeft geleid.

HET BETERE BOEK
Het succes tot op de dag van vandaag is te danken aan de focus vanaf het begin op het Betere Boek, Geschiedenis en Kunstboeken. Ook de strips kregen een belangrijke plaats gekregen. Zo wist hij af en toe de hand te leggen op verzamelingen van eerste drukken. De thrillers hadden hun eigen hoek, lang voor het genre een hype werd. Na de sluiting zal Patrick De Groef het restant, verkopen via zijn webshop, www.dekaft.be.
Wie een boek mankeert in zijn bibliotheek kan nu zijn slag slaan, want naast de winkelvoorraad zijn er nog twee magazijnen, volgestouwd met zeldzame uitgaven, best- en longsellers. Nu de opruiming is ingezet staat hij zelf soms voor verrassingen over wat hij met de jaren heeft aangekocht, maar door zijn vele aankopen, die een vorm van verslaving werden, verdwenen in de massa.

Guido LAUWAERT

Wolfgang Amadeus Mozart [1756-1791] maakte de mooiste opera’s: de muziek lijkt moeiteloos maar is complex, lichtvoetig maar diepzinnig, begrijpelijk maar mysterieus, vrolijk doch niet zonder droeve ondertoon. Er is altijd een happy end, ook al sterft de held aan het einde. Hij is geen suikerbakker en de reden daarvoor zijn de hoger genoemde kwaliteiten en een uitstekende librettist.

*

Het zwaktepunt bij de meeste opera’s is het libretto. Het zijn verhalen ergens vandaan gesleept die ontzield werden en erdoor op de camping van de camp kamperen. De muziek kwam op de eerste plaats, de vertolking op de tweede en het verhaal op de derde. Bij Lorenzo Da Ponte is dat niet het geval. Hij schreef drie libretto’s voor Mozart, maar meer dan bij de andere twee was het libretto van Don Giovanni het resultaat van gekibbel en geknutsel tussen componist en librettist. Ongetwijfeld is het daardoor het meesterwerk van Mozart geworden. Volgens zijn weduwe moet hij dat ook gevonden hebben, al heeft nooit iemand hem dat horen zeggen of staat het in een van zijn honderden brieven.

Wat anders dan een liefdeshistorie met de zeven hoofdzonden kan een verhaal zijn als Don Juan er aan te pas komt? Hij is de patroonheilige van ontrouw, wanhoop, ongeloof, haat, verraad, wraak en passie. De verkorting van de korte inhoud is verspilde energie. De onder- en bovenlagen zijn heel wat belangrijker om de schepping, het concept en de belevenis te begrijpen.

In zijn opera’s streefde Mozart vooral naar het tekenen van menselijke karakters. Het sterkst komt dit tot uiting in Don Giovanni [1787]. Zowel de komische als de ernstige kant worden belicht en iets wat elke mens heeft, zelfs degene met de grootste mensenkennis: hij trapt in de leugen, wordt bedrogen, vergist zich in zijn oordeel. Dat heeft de mens aan zijn verstand te danken en aan dat verstand hebben we niet alleen de oorlog maar ook de kunst te danken. Leugen, bedrog en fout oordeel, daar heeft Don Giovanni geen gebrek aan. Het enig zuivere personage is Il Commendatore, maar die is 99% van de tijd geen mens maar een geest. Nauwelijks verschenen of aan het eind van de eerste scène sterft hij.

Voor deze nieuwe productie heeft De Munt Krzysztof Warlikowski als regisseur ingehuurd. Een wijze beslissing, zij het dat de Pool een prachtig geheel kan bouwen, helaas met enkele constructiefouten, die het geheel als productie verzwakken. Tevens heeft hij te weinig oog voor de afwerking van de karakters, waardoor het de personages aan psychologische diepgang mankeert. Fellini komt eens in gedachten, net als Kubrick, vooral met de centrale bordeelscène uit de film Eyes Wide Shut. Warlikowski concentreert zich op het aantonen hoe actueel het verhaal is. Daarin is hij volledig geslaagd, een pluim op zijn hoed. Hij toont aan dat verleden en heden in niets van elkaar verschillen, tenzij de mode van de tijd. Maar aan die mode heeft hij niets, daarom dat hij zijn producties zo maakt alsof de toeschouwer een voyeur is, getuige van een liefdesdrama vanachter de hoek. Zijn ensceneringen versterken ook de hypocrisie van elke burger. Hij mag dan een naam met faam hebben en naar de opera gaan, de kathedraal van de kunst, waar alle kunstvormen leven en werken, hij is niet krasvrij.

Is de enscenering van Warlikowski geslaagd, wat meer vaart was beter geweest. Don Giovanni is een opera die het moet hebben van tempo. Ze maken dat de toeschouwer bij de zaak blijft en geen oog heeft voor de zwakke momenten van de muziek, de uitvoering, de zang, het spel, het decor en het concept. Niets is volmaakt, maar kan wel veel vergeven en vergeten. In deze productie is het duidelijk dat dirigent Ludovic Morlot orkest en koor van de Munt fabuleus laat blinken, maar zich heeft neergelegd bij de bevelen van de regisseur. Was tot vóór WO II de dirigent de opperpriester van een opera, van de late jaren vijftig is dat de regisseur geworden, wat het evenwicht enigszins stoort. In een opera moet beeld, orkest en stem een gelijkzijdige driehoek vormen. Dan pas treedt men in de lijfgeur van de perfectie.

Gelukkig wordt al dat gemiereneuk zo goed als waardeloos door een voortreffelijke cast. Jean-Sébastien Bou zet een Giovanni neer vol bloed, zweet en een flinke lap humor in gebaar en zang. Barbara Hanninga als Donna Hanna is fabuleus. Loepzuivere stem. Ook Andreas Wolf als Leporello geeft zich ten volle. Eigenlijk valt er over niemand een kwaad woord te zeggen. Hooguit dat Julie Mathevet als Zerlina meer had mogen acteren en minder paraderen. Vergefelijk, gezien haar jonge leeftijd. Wat trouwens bijzonder opvallend is, de jeugdigheid van de grote meerderheid van de solisten en koorleden. De jeugd sleurt de ouderen mee in haar enthousiasme. Waarlijk indrukwekkend is Willard White als Il commandatore. Hij hoeft zijn mond niet open te doen om de aandacht te grijpen. Maar doet hij dat wel, dan hoort men een bas van wereldklasse. Alleen al voor hem zou je deze voorstelling willen zien.

Een meer dan geslaagde productie, deze Don Giovanni, ondanks de fabricagefoutjes. De Munt bewijst alweer dat het zijn geld meer dan waard is. Dat het zelfs met een beschamend budget producties van wereldniveau kan bouwen.

Guido LAUWAERT

DON GIOVANNI – Wolfgang Amadeus Mozart – productie De Munt – t/m 30 december – www.demunt.be