“Dit is geen gedicht, zo een keigoed gedicht, een knaller van een habbekrats, een kattenbel met stilistisch gevijlde beelden.

Dit is geen gedicht, geen sonnet, een armlastig wentelteefje, een leuk gezwelletje…”.

Met deze twee verzen begon “Dit is geen gedicht” waarmee ik ongewild op de verrukkelijke poëtische tenen van mijn voedstermoeder Marleen de Crée ging staan. Tijdens het Tweede Europese Dichtkunstfestival in 2011 droeg ik het voor in de Permekebibliotheek te Antwerpen. Tijdens de pauze zocht Marleen me op en recht toe recht aan (ook deze verrukkelijkheid is haar zo eigen) wees ze ondertekenende snotneus verontwaardigd op de waarde van het sonnet.

O, euvele overmoed… met de mond vol spreekwoordelijke tanden, met rood aangelopen wangen, en een passend schapenlachje stond Franck-Le-Bel daar bedremmeld en verslagen. In de definitieve versie heb ik sonnet in “Dit is geen gedicht” dan ook wijselijk weggelaten…

Op vrijdag 15 maart 2013 wordt in mijn geliefde vaderland Den Hopsack, Sequenza voorgesteld. Het is een tweetalige bloemlezing (Nederlands-Engels) die is samengesteld met zeven maal vijf gedichten die uit haar markante bundels zoals Brieven aan Plinius /I/, Bloedspiegel, Vita vita, Sibylla, Hinkelspel, Het is niet de Lava en Over en Weer werden geplukt.

Ik vond het gepast om Sequenza op de toetsen van een piano te fotograferen.

Want naast thema’s als liefde, natuur en haar maatschappelijke betrokkenheid (o.a in haar gedicht Buchenwald) wordt de poëtica van Marleen de Crée opvallend door muziek gekleurd. Zo is de titel van deze bundel ontleend aan de gelijknamige muziekcyclus van de Italiaanse componist Luciano Berio. Het is dus niet verwonderlijk dat ze veelvuldig gebruikt maakt van muziektermen of zoals in haar gedicht Si more sonando verwijst naar de uitvoering door Marco Beasly van Homo fugit velut umbra, een zeventiende-eeuwse meesterwerk van Stefano Landi opgenomen door het ensemble L’arpeggiata o.l.v. Christina Pluhar.

Tijdens de voorstelling van haar bundel op 15 maart zal grootmeester Vlad Weverbergh op zijn klarinet een Sequenza van Berio uitvoeren. Als nederige bekeerling mag ik naast enkele van mijn Quirilianliedjes onderstaand sonnet van haar voordragen. Ontdaan van elk rijmend harnas is het een mooi, vlot en beeldrijk geschreven voorbeeld van een dichtvorm die Marleen de Crée zo meesterlijk beheerst.

laat ooit ons sterven zijn als bellen blazen,

met efemere schijnsels van een onbekende vlucht.

met witte duiven en stemmen die verdwijnen.

een vochtig praten tot aan de rand gevuld.

de adem in een achterstallig hijgen,

bewasemd met een glans van spijt.

het goud geteld met onbelemmerd zwijgen

en liefde in het teken van het krijt.

ik sterf geduldig in een waas van dromen

en dierbaarheid ligt in mijn hand,

als waaier voor de hitte die zal komen.

de duiven drijven teder in de lucht

en in de takken van de laatste bomen.

ik heb je lief, mijn warmte is niet opgebrand.

(UitBrieven aan Plinius I)

Sequenza biedt een mooi overzicht van haar poëtisch werk en de gedichten werden zoals altijd voortreffelijk vertaald door de perfect meertalige dichteres Annmarie Sauer.

Frank DE VOS

Marleen DE CRÉE, Sequenza, 100 blz. world internet booksISBN 9783842341449, 14.80€

Rod Steiger, veel mensen vergeten dat, was een uitstekend acteur hoor. Dat overdacht ik toen ik zat te kijken naar Waterloo, de film die Sergei Bondarchuk in 1970 inblikte. Een Italiaans-Russische coproductie. Geen evidentie (Bondarchuk bracht wel zijn goede naam mee natuurlijk, hij kreeg in 1964 een Oscar voor zijn verfilming van Oorlog en vrede), en zeker in volle Koude Oorlog niet. Rod Steiger vertolkt Napoleon Bonaparte zeer geloofwaardig. Wanneer je het publiek kunt laten geloven dat het naar Napoleon kijkt en niet naar Rod Steiger die doet of hij Napoleon is, ben je een groot acteur. Zoals Anthony Hopkins die in Nixon Nixon ís, of Helen Mirren die in The Queen Elizabeth II ís.

Moest in Waterloo  wel een historische fout constateren. Op een bepaald moment (meer exact: in minuut 41 - de ondertitels melden Brussels, Thursday June 15th, 1815) zegt Christopher Plummer, de Duke of Wellington van dienst: "If Marshall von Blücher stays in Belgium, I stay too!" En dáár vliegt Bondarchuk (allez: zijn scenarist dan toch) uit een bochtje. Op 15 juni 1815 bestond België als staat namelijk nog niet. Waterloo lag op 15 juni 1815 tot nader order (die in 1830 op tafel zou ploffen) in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.

Bert BEVERS

Kristina Meganck en Roger Nupie brengen een gloednieuwe versie van hun succesvol programma dat geheel in het teken van de liefde staat. Kristina kiest resoluut voor haar eerste en grote liefde: de klassieke muziek. Zij brengt een gevarieerde selectie liederen en aria’s, van Sturm und Drang tot ontroerende intimiteit. Eén en al ernst? Vergeet het maar: haar ontwapenende humor en ongedwongen contact met het publiek, plus Roger Nupie die zowel vertelt over de romantische passie als het venijn in de staart van de liefde en dit programma wordt een spetterende show, live begeleid door pianist Govaart Haché en violiste Marleen Van Holder.

Première op 29 maart, 20 uur, in Den Drubbel, Generaal Drubbelstraat 50, 2600 Berchem.

Reservatie: 03 290 76 61, 0485 406 518, kristinameganck@antwerpen.be

■

Zouaaf Jan Baptist Rubens

Bladerend in een oud familiealbum kwam ik een pauselijke zouaaf tegen: Jan Baptist Rubens, de oudste broer van mijn overgrootvader, afkomstig uit Chaam in Noord-Brabant (NL).

Ook in de 19e eeuw ratelden van op de kansel de preken voor de verdediging van het geloof, in dit geval de wereldlijke stoel van Petrus. Vorige eeuw was het dan weer “Moskou of Rome”, vandaag de “ Jihad” waarvoor jeugdig idealisme wordt gebruikt.

In Nederland was Oudenbosch het verzamelpunt vanwaar de rekruten over Brussel naar Marseille vertrokken. Hier scheepten ze in voor Rome. Daar aangekomen kregen ze hun uniform die geïnspireerd was op deze van de stam der Kabylen en het is graaf Becdelièvre, de eerste commandant die met deze Zouaves, een Franse legereenheid in Algerije had kennis gemaakt. Wegens te Muzelmaans werd de traditionele fezvervangen door een soort kepie. Zij droegen verder een blauw-grijze pofbroek, een lange rode buikband en een boleroachtig jasje.

In 1861 werd het Koninkrijk Italië uitgeroepen met Victor Emmanuel II als koning. Het bestond uit het huidige Italië minus Venetië onder Oostenrijks bewind en de Kerkelijke Staat van 60 bij 120km rond Rome. Deze werd rampzalig bestuurd met als gevolg dat een aanzienlijk deel van de inwoners de eenwording van Italië zeer genegen was.

Ter bescherming van het Patrimonium Petri waren er verschillende buitenlandse initiatieven. Zo kennen we de St.Pieterspenning die vandaag nog bestaat. Daarnaast was er in België een comité voor de werving van vrijwilligers. Deze vormden samen met die uit Frankrijk vanaf 1860 de eenheid van de Tirailleurs Franco-Belges onder het bevel van de hogergenoemde graaf Becdelièvre. Dit bataljon vormde het embryo van het latere Zouavenleger in 1861.

Het is opmerkelijk dat deze Zuavi Pontici (+-11.000 man) die tegen Garibaldi en de troepen van koning Victor Emmanuel werden ingezet, naast 2950 Fransen, 1650 Belgen, 750 Italianen, 500 Canadezen en enkele andere nationaliteiten voor meer dan 1/3 uit Nederlanders bestond.

Het voor 88% Katholieke Zuid Nederland was een dankbaar rekruteringsgebied voor deze oorlogsvrijwilligers. Sinds de Reformatie was in Nederland officieel alleen het protestantste geloof toegestaan. Pas in 1853 werd de hiërarchie van de kerk hersteld De pogingen van1827 en 1841 waren omwille van het heftig protest en verzet van protestantste zijde op niets uitgelopen. Tot dan werd Nederland officieel als missiegebied beschouwd en stond deze onder leiding van een internunutius. Het is in deze sfeer dat de katholieke gemeenschap een sterk besloten, verbeten en ook militant karakter kreeg. Als belijdend katholiek kon men zelfs tot 1918 niet in overheidsdienst treden. Nederland is overigens het enige land dat geen enkele officiële vertegenwoordiger had bij de uitvaart van Paus Johannes Paulus II in 2005. Alleen al vanuit diplomatieke wellevendheid was dit een botte flater.

Het belangrijkste wapenfeit is de slag bij Mentana in 1867. Garibaldi wist 15000 man bij elkaar te brengen. Ondanks zijn numeriek overwicht werd hij door de pauselijke troepen verslagen. Meer dan eens en ook nu weer had hij zich vergist in de bezieling en de ijzersterke motivatie van de zouaven. Zijn rol in de verdere eenmaking van Italië was hierna definitief uitgespeeld.

In 1870 werd Napoleon III door de Pruisische koning Wilhelm I bij Sedan verslagen. Voor de paus viel hierdoor de Franse steun weg. Victor Emmanuel greep deze kans om met een grote overmacht op te rukken naar Rome. De hefstigste weerstand kwam opnieuw van de zouaven. Om verder bloedvergieten te vermijden gaf Pius IX zich over. Zij moesten hun wapens inleveren en onmiddellijk Rome verlaten. In Genua scheepten ze in. Sneller dan verwacht kwam zo een einde aan deze keurtroepen van de paus. Deze beschouwde zich voortaan als de gevangene van het Vaticaan. Het zal tot het verdrag van Lateranen in 1929 met Mussolini duren voor de pauselijke wereldlijke macht werd geregeld. Het werd de Citta del Vaticano, een reststaatje, 44 hectare groot.

Velen van deze Nederlandse zouaven wachten bij hun thuiskomst de spreekwoordelijke koude douche. Vermits ze geen toelating hadden gevraagd om in den vreemde te gaan vechten verloren ze hun burgerrecht en werden staatlozen. Slechts een kleine 200 van de ongeveer 4000 vrijwilligers hebben hun nationaliteit behouden.

Jan-Baptist Rubens stierf aan tyfus in 1865. Hij overleed op vierentwintig jarige leeftijd als zouaaf voor zijn Pio Nono te Rome. Aan deze Pius IX danken we niet alleen het dogma van de Pauselijke Onfeilbaarheid maar eveneens de Onbevlekte Ontvangenis van Maria. Dat dit laatste dogma de maagdelijkheid van Maria betreft blijft een hardnekkig misvatting. De onbevlektheid betekent simpelweg dat zij zonder erfzonde is geboren.

Van deze over grootoom bewaar ik zijn inschrijvingsformulier, zijn doodsprentje en de brief van zijn aalmoezenier aan zijn ouders. Deze schreef dat Jan Baptist als "een Godsvruchtige, Christelijke mensch" was gestorven. Een kopie van zijn foto bezorgde ik aan het bescheiden doch goed gedocumenteerd Zouavenmuseum in Oudenbosch( NL) waar een replica van de Sint Pieters basiliek werd gebouwd.

Frank DE VOS

http://www.zouavenmuseum.nl/.

Begin september 1969 begon Hugo Seeldraeyers (Antwerpen, 3 januari 1947) les te geven als leraar Engels en godsdienst aan het Vrij Technisch Instituut van Borgerhout. 'Vaak wordt van een overledene veel goeds verteld, omdat... het nu eenmaal zo hoort. Van Hugo mag echter terecht beweerd worden dat hij de zon deed schijnen waar hij verscheen', aldus oud-collega Luc Daems:

Wanneer collega Seeldraeyers, altijd met de fiets, vanuit Hoboken op school toekwam en het leraarslokaal binnenviel, vlogen de kwinkslagen direct heen en weer. Zijn bulderende lach, zijn zin voor fijne humor en zijn begrip voor het gelijk van iedereen, maakten 'op onze werkvloer' van hem een zéér geziene en sympathieke figuur.

Hugo Seeldraeyers was een man die cultuur hoog in het vaandel droeg, 'maar tegelijkertijd maar al te goed besefte hoe moeilijk het is om dit aan Hobokense 'allochtonen' (bij hem was dit geen taboewoord, integendeel) door te geven', aldus Mieke de Loof:

Toch is hij daarin geslaagd. Zijn leerlingen appreciëerden hem om zijn no-nonsense-aanpak, zijn eerlijkheid. Hij wist als leraar de juiste balans te vinden tussen warmte en empathie langs de ene kant en strenge rechtvaardigheid langs de andere kant. Hij verbloemde niets, zijn analyses van de maatschappelijke werkelijkheid waren haarscherp.

*

In het lokale Hobokense toneelleven (Toneelgroep Kunst Adelt) speelde Hugo Seeldraeyers als regisseur en absoluut begaafd acteur letterlijk en figuurlijk een centrale rol. Hij was ook oud-voorzitter van de befaamde Katholieke Koninklijke Harmonie De Scheldezone.

*

De belezen Hugo Seeldraeyers was een connoisseur van de hedendaagse Amerikaanse en Engelse literatuur (Hilary Mantel, Thomas Pynchon, Philip Roth), die hij op de voet volgde. Uiteraard wist hij alles over de pas bekroonde Booker Prize winnaar. In tegenstelling tot nog altijd al te veel literatuurkenners, had hij geen blinde vlek voor de misdaadliteratuur, integendeel. Literaire kwaliteit is immers geen kwestie van genres. Hij waardeerde ten zeerste het werk van o.a. Raymond Chandler, John Le Carré, Dennis Lehane, Arnaldur Indridason, Michael Connelly en zovelen meer. Hij was dan ook een bijzonder gewaardeerd jurylid van De Diamanten Kogel. In dat verband was zijn oordeel over middelmaat ongedwongen maar delicaat, soms humoristisch maar wel meedogenloos, zonder meer terecht en waarachtig precies juist ... Elke vorm van pretentie was hem daarbij geheel vreemd. De formele juryvergaderingen werden dan ook steevast afgesloten met even boeiende als hartversterkende gesprekken.

*

Toen zijn gezichtsvermogen al te zwaar aangetast werd door suiker (waaronder hij als fervente lezer begrijpelijkerwijze zéér geleden heeft) diende hij tot ons aller spijt af te zien van het jurylidmaatschap. Hij las nog wel, maar heel traag, kreeg hoofdpijn van de inspanning. Klagen deed hij niet, maar hij had het moeilijk mee. Suiker bezorgde hem finaal ook problemen met het hart. De voorbije jaren moest hij daarvoor verscheidene malen onder het mes.

Hij overleed in het Sint-Augustinusziekenhuis te Wilrijk op 22 februari 2013.

Mieke de Loof getuigt:

11 november 2012. Hugo heeft ons uitgenodigd op het jaarlijkse promenadeconcert van zijn geliefde muziekvereniging De Scheldezonen in de volgeboekte Blauwe Zaal van De Singel. Zijn twee dochters (waarvan eentje, Veerle, tevens penningmeester van De Scheldezonen is) spelen in deze harmonie. Hij is er - terecht - bijzonder trots op. Na de mooie uitvoering wensen we hem proficiat en nemen we afscheid. Ik zie hem, begeleid door zijn vrouw, kaarsrecht naar de uitgang stappen en wéét dat dit de laatste keer is dat ik hem zie.

*

De uitvaartplechtigheid zal plaasthebben in de parochiekerk van O.-L.-Vrouw Geboorte, Kioskpaats, 2660 Hoboken op zaterdag 2 maart om 10 uur.

Begroeting in de kerk vanaf 9u30.

Aansluitend wordt de asurn bijgezet in het columbarium van het Schoonselhof. Ingang Legerstraat, Jules Moretuslei 2, 2610 Wilrijk.

Rouwbeklag: IJskelderstraat 120, 2660 Hoboken.

■