Een van de dagen moet er een beslissing volgen. En volgens NRC Handelsblad [6 maart] is die al genomen. Maar is dat wel zo? Het behoud van Vlaams cultureel centrum De Brakke Grond in Amsterdam. De meningen zijn sterk verdeeld. Minister van Cultuur Joke Schauvliege ventileert ‘een persoonlijke mening’ maar de definitieve beslissing ligt bij de Vlaamse regering. De visitatiecommissie is namelijk voor de verkoop. Slechts 55.000 bezoekers per jaar, een gok want waar sluitende bewijzen zijn er niet. In het Nes, thuishaven van de Brakke Grond, wordt er al gevierd. Voorbarig.
Het gekke is dat alle partijen hetzelfde dronkemansliedje zingen, zij het vanuit verschillende havenkroegen. Om de eenvoudige reden dat in zijn lange bestaan het culturele schip nooit een koers heeft uitgezet, de vele officieren die er aan boord zijn geweest geen zeemansbenen hadden en het schip nooit heeft kunnen varen wegens zijn gammele staat. Daarmee bewijst het cc De Brakke Grond een oude stelling van deze doodbrave jongen: Vlaanderen is wereldkampioen in onafgewerkte dingen. De kathedraal van Antwerpen is onvoltooid, net zoals de Sint-Romboutstoren van Mechelen, de ring van Gent, de ring van Antwerpen, ja zelfs Vlaanderen is een eeuwig steigergeval, omdat België zo’n rare constructie is dat elke wijziging lang voor die is uitgevoerd vraagt om een ander plan, en zowel de vele godsdienstige dan wel vrijzinnige sekten van de blauwen, roden, gelen, groenen met een ander strijdplan staan te zwaaien.
De intentie van een Vlaams cultureel centrum in hartje Amsterdam was bij aanvang een goed idee. Als steunpunt fungeren voor eender welke Vlaamse kunstenaar uit alle disciplines die niet over de nodige financiële middelen beschikten om de noordgrens van ons dierbaar vaderland over te steken. Helaas, intenties in Vlaanderen hebben een langere dracht dan een kind de beginselen van het lopen, het spreken en het schrijven bij te brengen. Daarom dat bij de aftrap van De Brakke Grond op 23 mei 1981 door toenmalig minister van Cultuur Rika De Backer De Brakke Grond al een Brakke Afgrond was. De kunstenmakers hadden al op eigen kracht de weg naar Amsterdam gevonden, omdat, tussen eerste en laatste steen, de hoofdstad van Nederland een bloeiende alternatieve cultuur had uitgebouwd die openstond voor iedereen met een krulletje los. Van waar ter wereld ook.
Los daarvan, het zwakke punt van De Brakke Grond is identiek als zijn soortgenoten in het thuisland. Lach daar niet mee, want het is de naakte waarheid. Toen in de nasleep van de jaren zestig het parochieleven stervende was, werd in paniek gezocht naar een alternatief om de katholieke waarden levend te houden. De oplossing werd gevonden in het ombouwen van de parochiezalen tot culturele centra en de pastoors te vervangen door directeurs. De CVP, voorloper van de CD&V was toen nog God van de Wereld en de omliggende straten. Het gevolg was dat de eerste directeur uit een oerdegelijk katholiek huis kwam. Helaas, Paul De Broe, een brave jongen, daar niet van, had er geen zin in. Ja, hij was zelfs zo bang van Amsterdam dat hij zijn vrouw en kinderen thuis liet, want met die Amsterdamse moraal van de jaren zestig in gedachten, was hij bang dat zijn madam aan de seks zou geraken en zijn kinderen aan de drugs.
Na een jaar al gaf hij er de brui aan en werd opgevolgd door Walter Lerouge, een liberaal weliswaar, maar een man met charisma en stijl en alle liberalen in Vlaanderen zijn afvallige kristenen. Het enige wat Lerouge mankeerde om er een bloeiend centrum van te maken was kunstzin. Het Vlaams restaurant boven de Vlaamse kroeg, toen al uitgebaat door Hollanders die frieten bakten waar je gebit van brak, draaide onder Lerouge goed, maar publiek kon hij niet vinden. De premières en vernissages waren succesvol, wegens de niet aflatende stroom drank uit de vele Vlaamse brouwerijen en stokerijen, maar eenmaal de braspartijen uitgebraakt, was er geen kat of rat, geen muis of luis meer te zien. Julien Schoenaerts heeft er voor zo goed als lege zalen gespeeld. De enige toeschouwers waren fans van de theatrale grootmeester. Maar hij speelde zijn Apologie, één keer zelfs voor een lege zaal, want ‘ik ben ingehuurd, en als ik niet speel word ik niet betaald; ik vertrouw die Vlaamse ambtenaren niet, Guido.’
De derde directeur was Guido Vereecke, een chiroleider die om de vijf voet in Brussel stond om op het kabinet van de minister te huilen zonder te stampvoeten. De volgende directeurs beperkten zich tot schadebeperking. Meer kwam er niet uit hun koker, en er kon ook niets uit hun koker komen, als daar al iets van waarde had ingezeten. De Hollanders hebben altijd een vetorecht op de programmering gehad, en de Lamme Goedzakken gaven snel toe om van het gezeur van die Hollanders verlost te zijn. Feit is dat er daardoor meer Nederlanders hun ding konden doen dan Vlamingen, en dat bovendien, en dat is nog het mooiste van de zaak, de Vlaamse begroting voor alle kosten opdraaide. Een zoveelste geval van uitbuiting van de Vlamingen door de Nederlanders. Een succesvolle tactiek daarvoor is het kapotlullen van het probleem, een discipline waar de Nederlanders wereldkampioen in zijn. Twee voorbeelden van kapotlullen: het uitdiepen van de Schelde en de volkse versie van de Thalys, de Fyra, die al bij de eerste proefrit meer stilstond dan reed.
Zelfs tot op de dag vandaag bestaat het personeel van het cc de Brakke Grond voor tweederde uit Nederlanders. Aanvankelijk brachten zij leven in de brouwerij, maar gaandeweg werd het bevolkt door Nederlanders zonder enig cultureel gevoel. Alleen hun werkuren telde, en die mochten absoluut niet te zwaar wegen. Wie in De Brakke Grond binnenspringt, zoals uw spion onlangs deed, waant zich in een leegstaand ouderlingengesticht. Het baliepersoneel beweert bij hoog en laag dat er oudjes zijn, maar wie er één vindt verdient een Duvel en een steakfrites in een brasserie naar eigen keuze. Wat er wel te vinden is zijn kleuters van Hollandse origine die een eendagsexpositie opzetten als onderdeel van hun artistiek educatief pakket. Op wiens kosten? Juist.
Uitzonderlijk, met de jaren ook sterk in aantal gedaald, arriveert er een bus met dames uit een wandelclub. Het verblijf bestaat, strijk en zet, uit een bezoek aan het nabijgelegen museum van madame Tussaud aan de Dam, een taartje met koffie in het tegenoverliggende salon van het hotel van meneer Krasnapolski en een doortocht aan het naastgelegen fabeltjesland voor vrouwen, het warenhuis De Bijenkorf. De Brakke Grond dient enkel voor een flitsbezoek aan een tentoonstelling, om het bezoekersaantal omhoog te kunnen drijven, en, na de arrivée en vóór de départ, het gebruik van het toilet.
De Brakke Grond heeft enkel veel volk op bezoek gehad wanneer bekende BV’s zonder TV’s er hun opwachting maakten, zoals Jan Hoet en Luc Huysse. Of als er een receptie was n.a.v. de presentatie van een boek, zoals Brieven van Willem Elsschot [van Nederlandse Spic & Span, huizend aan de Singel] en Arm Brussel van Geert van Istendael. In zijn ruim dertigjarig bestaan zijn er echter geen dertig gebeurtenissen van dergelijk niveau geweest. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mevrouw Schauvliege, minister van Cultuur, het voortbestaan in vraag stelt. Het pand is uitgeleefd omdat er nooit in geleefd is en dus dringend aan een restauratie toe is die veel langer zal duren dan die van het Lam Gods. De werking is een Waste Land zonder één druppel poëzie en een Amsterdammer komt er niet langs als hij er geen belang bij heeft. Zelfs de Nederlander met een Vlaamse interesse heeft afgehaakt sinds de leestafel met Vlaamse kranten en weekbladen is verdwenen. De laatste Noord-Zuid-band is m.a.w. kapot bezuinigd.
Daar is men sterk in, in Vlaanderen. Alsof bezuinigen de oplossing van het probleem is. De minister wil vooral verandering zien, en Piet Menu, de huidige directeur, is het daar mee eens. Maar meer ook niet. Hoe die verandering eruit moet zien is een kwestie van dagen. Zoals echter al zo vaak is aangetoond duren dagen in Vlaanderen decennia. En ondertussen maar zoeken, aan twee miljoen euro per jaar, waar de eerste letter van ‘verandering’ in godsnaam in de scrabbeldoos te vinden is. Het vermoeden rijst dat een mercantiele Nederlander ze allemaal geroofd heeft. Om bij het strijken van de vlag het pand te kunnen kopen. Voor een zacht prijsje. Wedden dat Kris Peeters de verkoop zal verkopen als een gouden zaak voor Vlaanderen?
Guido LAUWAERT
Tekening: Frank Ivo va Damme 
