Foto:Bert Bevers

Via de weblog 'Le Camp des Saints in Vlaanderen' (14 april) vernam ik dat Hendrik Carette (°1946) door de Maatschappij van de Brugse Zeehaven aangesteld werd als havendichter. Hij haalde het van 19 andere mede-kandidaten. Welke prestaties van hem als havendichter vanaf 1 oktober door de MBZ verwacht worden, weet ik niet.

In de jongste aflevering van Kunsttijdschrift Vlaanderen (juni) evoceert Hendrik Carette in twaalf terzinen 'De Duitse ziel'. In zijn bijdrage als gastdichter in Poëziekrant (juni-juli) staat 'Onze levende lyriek' centraal, opgedragen aan Benno Barnard. De zevende en laatste terzine luidt zelfverzekerd:

Onze lyriek moet niets, kan alles, zelfs

bezweren en zal nog lang gonzen en vibreren

want onze levende lyriek komt uit het oude heden.

Een zeemeermin aan de monding van het Zwin, de zevende dichtbundel van Carette, verscheen in 2011 bij het PoëzieCentrum. Zijn nieuwe bundel, Vanuit de duisternis die mij omringt, staat in de steigers.

Henri-Floris JESPERS

Voortschrijdende jaren zijn als opstijgend grondvocht. Bij het vijftigste slaat de démon du midi toe. Mannen dromen van of nemen er een maîtresse bij. Anderen kopen een Harley Davidson om in de walm van verbrande olie rond te toeren; viriel haantjesgedrag, het laatste. Op lettergrootte 14 in plaats van 12 wordt alles afgedrukt. Voor kleiner wordende lettertjes verschijnt de leesbril op het tipje van de neus. Voor ieders gemoedsrust: ik kocht mij een nieuwe gitaar, een leesbril had ik al. En elke morgen in het opkomend oostenlicht daagt nu stilaan een ander mythische getal …

Onlangs las ik Zestig, een dagboek van Ingrid Vander Veken ( °15.2.1948) 'Mijn rimpelboek’ noemt zij haar herfsttij waarin zij de vallende bladeren bij elkaar harkt. Zoals in Aankomen in Bali ben ik na vijftig bladzijden gestopt om met potlood mooie zinnen te onderlijnen of met kruisjes opmerkelijke alinea’s aan te duiden. Het is een onhebbelijke gewoonte, ik weet het. Het is echter een amechtige poging om iets in mijn geheugen op te slaan, vast te houden, te bevriezen, te ketenen, te verlammen…

Zestig is een oprechte getuigenis waarin de schrijfster nauwkeurig opmerkt hoe haar leeftijdsgenoten de verjarende jaren ervaren. Zij spiegelt zich aan haar collega’s zoals Charlotte Mutsaerts, Clara Hasaert of Brigitte Raskin en hoe dezen met hun leeftijd omgaan.

Ingrid Vander Veken beschrijft de aftakeling van vrienden en kennissen om haar heen. Ook deze van haar zevenentachtig jaar oude moeder die in de herinneringen aan haar jeugd leeft. Aangrijpend is het heengaan van haar stiefzus die om euthanasie verzoekt. Het wordt een afscheid op haar sterfbed tussen haar twee zonen.

In Zestig worden de draperieën van een intense, kleine geschiedenis open geschoven. Ingrid Vander Veken is actief in Pen-Vlaanderen, kookt, leest, tuiniert, observeert, luistert naar muziek, bezoekt de opera met David Davidse en wandelt in haar geliefd ‘Klein Buitenland”, een park in Antwerpen. Er is geen druk meer. Niets moet nog, alles kan.

'Waarom stel ik zulke hoge eisen aan literatuur? Omdat wij in een cultuur leven die op elk niveau trivialiseert en corrumpeert. Literatuur kan een manier zijn om zich te verzetten tegen de triomfantelijke vernietiging van de cultuur, maar dan alleen wanneer zij “zelf” noodzakelijk is; wanneer zij substantieel bestaat uit een verhaal dat nodig moest worden verteld, en dat op die manier moest worden verteld, in dat precieze taalgebruik, met die specifieke snelheid, intensiteit en rijpheid. De som van die eigenschappen zou je ‘wijsheid’ kunnen noemen. En niets is tegenwoordig subversiever. Dat is wat ik verwacht van een boek', schreef Susan Sontag,

Zestig is'een verhaal dat nodig moest worden verteld, en dat op die manier moest worden verteld, in dat precieze taalgebruik, met die specifieke snelheid, intensiteit en rijpheid'. Vandaag worden ouder wordende namen snel vergeten. Zestig is eveneens een verfijnd protest tegen een verschroeiende jongerencultuur dat ouder wordende vrouwen treft. Zestig is daarom subversief zoals Sontag het bedoelt.

Bij de woorden van Susan Sontag sluit ik me dapper aan en ik heb me voorgenomen om even dapper te zwijgen wanneer er weerom iets miserabel van een te groene vrucht door de lichthemel der letteren wordt geschoten. Die zwijgende tijd ga ik benutten om mijn verzameling epitafen aan te vullen:

Hier ligt Frank De Vos

tergend traag van gedachte denkt hij hier

ver voorbij de zestig nog steeds van harte.

In de hoop deze magische kaap te ronden,

u toegenegen…

Frank DE VOS

Ingrid Vander Veken, Zestig, een dagboek,Meulenhoff/Manteau, 332 p., 22,50 € – ISBN 9789085421825.

Ingrid Vander Veken, Aankomen in Bali, De Bezige Bij Antwerpen, 256 p., 22,50 € - ISBN 978-90-854-2261-7.

Nuttige links: http://www.ingridvanderveken.be

https://www.facebook.com/ingrid.veken

In het jongste nummer van Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift  troffen me twee reeksen van de Antwerpse dichter Bert Bevers. Heb verschillende keren de cycli Afschrift  en Dode dingen zijn langzaam  gelezen. Die werden geïnspireerd door het bekijken van respectievelijk La voce della luna  van Federico Fellini en Tideland  van Terry Gilliam, meer bepaald door de ondertitels ervan. Ik ken de twee inspiratiebronnen niet. Ik houd wel van de betere film, maar ben geen serieuze kenner. In dit geval is dat niet erg. Bevers’ poëzie is moeiteloos autonoom. Ik krijg nergens het gevoel dat de gedichten ‘van iets afhangen’. Vooral de Dode dingen  hebben mij vanaf de eerste lezing gepakt. Een soepele en ongedwongen collage. Parlando, dialoog (maar toch net niet), vraag en antwoord (maar toch net niet), de ‘vanzelfsprekendheid’ waarmee (het ongrijpbare) beweerd wordt: het dient allemaal een ‘verslag’ van een magisch verbond over grenzen heen (zelfs over de grens van de dood). Al te zeer uitweiden durf ik niet. Ik voel dat ik van deze breekbare magie moet afblijven. Dit zijn spannende gedichten op een hoog gevoelsniveau.

Erick KILA

Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift 119, zomernummer 2013, 92 p. Administratie en abonnementen: inge.karlberg@skynet.be

Vier dagen Rock Werchter of één dag The Wall? The Wall, of course. Op Rock Werchter treden heel wat groepen op, generaties worden door elkaar gemixt en de ene heeft kabaal met moraal en de andere houdt het op kabaal met een sterk rimboe-isme. Al menen ze het goed en houden mordicus vol dat ze een boodschap brengen waar de inboorlingen wat aan hebben.

The Wall daarentegen is van een geheel andere orde. Al kort na de bevalling broeide de vraag bij uw verslaggever hoe Richard Wagner zich moet gevoeld hebben toen hij, om een bekend voorbeeld te noemen, Parsifal schreef. De vergelijking is logisch. Beide werken zijn niet alleen opera’s, maar net als bij Wagner zijn bij Roger Waters [1943] tekst en muziek gelijkwaardig. The Wall daarom een geniaal totaalkunstwerk noemen is niet meer dan logisch.

De voorstelling in Werchter verschilde van die van Berlijn, in 1990. Daar speelde de val van de muur een jaar voordien een grote rol in de enscenering, maar ook in de medewerking van gerenommeerde zangers én acteurs als Van Morrisson, The Band, Marianne Faithfull en Albert Finney. Tevens kwam die historische voorstelling op een kantelmoment in de geschiedenis van de wereld. De grenzen binnen de Westerse cultuur waren gevallen, op uitzondering na van het meest schietgrage land ter wereld, Noord-Amerika.

De jeugd van de jaren zestig én van de jaren tachtig was er vast van overtuigd dat een nieuwe wereldorde met een open mind en de pijlers van de Franse revolutie, uitgedacht door de Verlichters, eindelijk gerealiseerd zouden worden. Dat het kapitalisme meteen de macht greep, met de zegen van de politieke wereld, en misbruikte, waar de huidige financiële crisis een bewijs van is, werd niet gezien, door de euforie die alle nuchterheid overheerste.

Net om die economische en politieke ontwikkeling heeft, gek genoeg, The Wall zijn eeuwigdurend succes te danken. De rockopera is een hoogstaand cultureel protest, het podium een altaar van de vredesbeweging en de muur een troost voor diegenen die zich bedrogen voelen. Roger Waters heeft dat zeer goed begrepen. Zowel elementen uit de Berlijnse voorstelling als uit de combifilm van Alan Parker [animatie + concert + toneel; 1982] worden gebruikt in de huidige tournee, en dus ook in Werchter.

Wereldberoemde zangers en acteurs waren deze keer niet van de partij en dat was misschien maar goed. Daardoor ging alle aandacht naar Roger Waters en zijn boodschap. En het moet gezegd: hij zong, acteerde met oprechte inleving, alsof het de première was. Geen overacting, geen automatische piloot in de verste verte te bekennen. De theatrale elementen waren adequaat, puntig en van de juiste lengte. De kans op een vervelend moment bij het publiek of een zwak bij de muzikanten was dan ook niet te vinden. Wat verwacht werd van het concert werd waargemaakt.

Het niet versagend sociaal engagement van Roger Waters was tevens te vinden in de inschakeling van 16 kansarme kinderen uit de regio die het beroemde lied, waarvan vele zowel jonge als oudere mensen niet weten dat het uit The Wall komt, die dus het beroemde lied met de beginregel We don’t need no education zongen. Maar terug naar Roger Waters en zijn boodschap, want verslagen van het concert kan u vinden in alle mediawinden.

Wat de compositie zo beklijvend maakt en waardoor het succes niets van waarde inboet, is dat iedereen zich in het verhaal kan vinden. Met variaties. Roger Waters’ vader sneuvelde in WO II. Hij heeft hem nooit gekend en toch altijd nabij gevoeld door wat zijn moeder over hem vertelde en de spullen die ze van hem bewaarde. Daaruit heeft hij een eigen vaderverering opgebouwd, maar ook een antimilitarisme. Zelf heeft hij geen oorlog meegemaakt, net zoals alle mensen die in en na 1943 zijn geboren. Hij en zij zijn wel geconfronteerd met talrijke oorlogen. Ze blijven dagelijks, deze uit het Midden-Oosten als van de andere kant van de wereld, invloed uitoefenen op ons gedrag, onze houding, onze overtuiging.

The Wall is een versterking van ons gewenst protest, maar dat we door een geraffineerd politiek / politioneel systeem niet meer kunnen naar buiten brengen. Elke antimilitaristische manifestatie wordt binnen de kortste keren de kop ingedrukt, vernederd en desnoods overgenomen en opgeblazen ten eigen baat van de machthebbers, of de machtswellustelingen. Eerlijk, waarlijk protest, zo begreep Bob Dylan al zeer vroeg, is een doodgeboren kind.

De enige troost die de oprechte vredesmens rest is concerten als The Wall, de muziek van Beethoven, Mozart, Bach, films als Apocalyps now, boeken als Voyage au bout de la nuit, de Griekse tragedies, jazz [het grootste rustgevend medicijn dat er bestaat], en beeldende kunstwerken als Guernica.

Tot slot staat The Wall ook voor de muren die rond ieders muur worden opgetrokken. De eerste muur wordt gebouwd in het onderwijs, met goedkeuring van 99% van de ouders. Maar eenmaal aan het werk worden we steeds weer opnieuw geconfronteerd met muren.

Onze cultuur is een massacultuur geworden, gemaakt door de elite van die massa, of wat er moet voor doorgaan. Zij weten het beter en je hebt naar zijn wijsheid te gedragen. Dat die wijsheid in deze maar sneller draaiende beschaving echter van korte duur is, wordt dagelijks aangetoond door de wisseling van de macht. In de media krijgt iemand die zich opgeworpen heeft als de grote redder geen Christustijd meer [drie jaar] om zich te bewijzen. Hij wordt al na een paar maanden vervangen door een andere redder, een nieuwe brick in the wall. Niet onder druk van de eigenaars, maar van marketeers, de farizeeërs onder de marktkooplui.

Guido LAUWAERT

Roland Bergeys (°Mortsel 26 oktober 1954) ziet zichzelf als een creatieveling. Hij is iemand die zonder enige pretentie buiten het Grote Zoeklicht verblijft. Roland en Leentje, zijn charmante vrouw en even gedreven linker-én rechterhand blijf ik ten eeuwigen dage dankbaar omdat ik enkele van mijn Quirilian-liedjes bij hem mocht opnemen.

Roland behaalde enkele prijzen in literaire wedstrijden, waaronder de Hendrik Prijs-prijs van Het Belang van Limburg voor kortverhalen in 1996, een nominatie in de kortverhalenwedstrijd van het MAS (Museum Aan de Stroom) Antwerpen 2010 en de tweede plaats in de John Vermeulenprijs voor korte spannende verhalen 2012. Hij bracht ondermeer de cd ‘Land van klei’ uit, naar zijn boek over steenbakkers anno 1900. (1)

Zijn toneelstukken werden opgevoerd op het Europees Theaterfestival, in het MuHKA (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen), het Fakkelteater, en de Zoo in Antwerpen of vertaald in het Frans en in het Roemeens. Hij interviewde zo’n duizend auteurs, acteurs, zangers, regisseurs en beeldende kunstenaars voor wat men noemt een ‘levend publiek’ voor het cultureel magazine Radio Minerva’s Foyer, en dat in diverse theaters en culturele etablissementen zoals het Raamtheater op het Zuid, Teater Ivonne Lex en De Groene Waterman in Antwerpen, het EWT-Theater in Deurne, en de FNAC in Wijnegem, Hij speelde bluesharp bij Carlito’s bluesband en Matt Mahonyband.

Bergeys is auteur, regisseur, songsmid, gitarist, mondharmonicaspeler, zanger en verteller, en richtte de groep Uitgelezen Gezelschap op. (Nekka-selectie 2003, opener van het internationaal Folkfestival Labadoux van Ingelmunster 2004, en laureaat Stadsklank Antwerpen 2004).

Tegenwoordig trekt hij rond met zijn groep Berline. Met die laatste brengt hij onder meer de voorstelling ‘Gaan jullie ons nu doodschieten?’ die gegroeid is uit zijn gelijknamig boek met verhalen over W.O.II. (2) In juni 2011 verscheen Oorlogsliefde. (3) De groep Berline brengt deze liefdesgeschiedenis als gezongen vertelling en kende daarmee een overdonderend succes in de Arendbergschouwburg. In 2012 volgde de roman Aanvallen! het verhaal van Ward van het 13e (4), die door Borsalino eveneens als een gezongen vertelling wordt opgevoerd.

Met het vertelensemble van Uitgelezen Gezelschap brengt hij ondermeer “Oorlogsliefde” en “Ward van het 13^e” verlucht met de virtuoze accordeonmuziek van Bart Wils met wie ik eveneens graag samenwerk.

In een aparte voorstellingenreeks trekt Roland rond als auteur en brengt hij lezingen van zijn boeken, verlucht met klankfragmenten en fotoprojecties.

Wat de boeken van Bergeys zo bijzonder maakt is dat de auteur via authentieke levensverhalen van kleine mensen op een gevatte wijze de grote geschiedenis bijkleurt. Als voorbeeld vestig ik graag de aandacht op het autobiografische Aanvallen! Het verhaal van Ward van het 13^e. Afwisselend vertellen grootvader en kleinzoon hun verhaal: Roland hoe hij zijn jaren zestig en de beklijvende confrontatie met zijn aan Alzheimer lijdende grootvader beleefde, en dat van Ward aan het IJzerfront. Zijdelings komt eveneens het wel en wee van de grote Belgische kolonie vluchtelingen aan bod. In het Engelse Birtley werden deze Birtley-Belgians als bommenmakers in de oorlogsindustrie ingeschakeld.

Frank DE VOS

(1) Roland Bergeys, Land van klei, 115blz,WHS, ISBN 978-90-78935-55-1

(2) Roland Bergeys, Gaan jullie ons nu doodschieten,Lannoo, 2010, 240 p., 19.95 € – ISBN 978-90-209-8839-0.

(3) Roland Bergeys, Oorlogsliefde, Lannoo, 2011, 223 p., 19.95 € – ISBN 978-90-209-9772-9.

(4) Roland Bergeys, Aanvallen! Het verhaal van Ward van het 13^e,de Vries-Brouwers, 2012, 238 p, 18.95 € – ISBN 978-90-5927-120-3.

Enkele nuttige links:

www.bloggen.be/berline

www.bloggen.be/borsa

www.bloggen.be/ug