In foto studio
Antwerpen, De Keyserlei, in de tijd dat beroepsfotografen hun kost ook op straat verdienden, bijvoorbeeld Lucky-Foto, Appelmansstraat...
Knokke-Zoute, 1953
Beschadigde muurschildering Mattejce-klooster, Macedonië (foto J.D. Kila)
A nation that draws too broad a difference between its scholars and its warriors will have its thinking being done by cowards and its fighting done by fools.
Deze opmerking van de Atheense geschiedschrijver en legeraanvoerder Thucydides (ca. 460 – 400 voor Chr.) is treurig actueel.
Krijgsgewoel in de Balkan en, meer recent, in het Midden Oosten brengt een veelheid aan schade teweeg. Zonder het menselijk leed over het hoofd te zien, legt internationaal erfgoed-deskundige Joris Kila (mij niet geheel onbekend) in woord/geschrift en door bezoeken aan oorlogsgebieden de vinger op een bijzondere zere plek.
Hoewel er internationale afspraken zijn gemaakt (Haagsch Verdrag van 1954 betreffende de bescherming van cultureel erfgoed in geval van gewapend conflict) gaat militaire activiteit nog steeds gepaard met beschadiging/vernietiging van erfgoed. Irak, Libië, Syrië, Egypte, Mali: de laatste jaren is in deze landen, direct of indirect ten gevolge van militair- en politiegeweld, erfgoed geplunderd en vernield. Archeologische sites, musea en zelfs grafmonumenten zijn niet beschermd gebleken. In een sfeer van politieke onduidelijkheid en rechteloosheid kon bovendien de handelsgeest van simpele lieden geprikkeld worden (stelen, slopen en verkopen). De leiding van de vrije wereld tilde er niet al te zwaar aan. Stuff happens zei de Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld in april 2003 naar aanleiding van het plunderen en vernielen van erfgoederen na de val van Bagdad. In vrijheid gebeuren er natuurlijk ook minder mooie dingen monkelde hij voort, in tijden van sociale spanning is plunderen niet ongewoon. Voor het gemak vergat de minister even de morele ‘verplichting’ die voortkomt uit de Haagse conventie van 1954.
Joris Kila (rechts) op missie, Tripoli 28 september 2011
Er zit ook een subtiel aspect aan deze vorm van ‘erfkwaad’. Door cultuur te vernietigen kun je de identiteit van een groep of volk aantasten. Zo ging de Taliban in 2001 de Bamiyan Boeddha’s (zesde eeuw na Chr.) met springstof te lijf. En in 2012 vernielden aan Al-Kaida gelieerde guerrillastrijders in Timboektoe (Mali) vanuit een ‘goddelijke’ inspiratie de eeuwenoude mausolea en graven van mystieke soefiheiligen. Talibanleider Moellah Omar bagatelliseerde zijn actie trouwens met de constatering dat het toch alleen maar om een hoop stenen gaat.
Het is duidelijk dat het iconoclasme (beeldstormerij) uit het achtste-eeuwse Byzantium door de ‘usual suspects’ (ontspoorde politici en ‘leiders’) herontdekt is. Een terreurmiddel met langdurige psychologische werking.
Is er dan niets tegen deze praktijken te doen? Dr. Joris Kila: “Er moet zo snel mogelijk een onafhankelijk internationaal erfgoedcentrum komen. Dat brengt dan deskundigheid bijeen en coördineert acties. Natuurlijk hoort een militair liaison bij zo’n centrum en is het ook een aanjager voor wetenschappelijk onderzoek. Je kunt er eventueel een leerstoel aan verbinden. Door het verdrag van Den Haag ligt de vestigingsplaats eigenlijk voor de hand”.
Tsja… pakt het immer treuzelende Den Haag als ‘stad van internationaal recht’ de handschoen op of zijn er andere (Vlaamse) gegadigden?
Recente boekpublicaties: Heritage under Siege, Cultural Heritage in the Crosshairs (uitgeverij Brill, Leiden).
http://www.brill.com/heritage-under-siegehttp://www.brill.com/cultural-heritage-crosshairs
Erick KILA
Met het oog op memoires die mij nu meer dan ooit geheel overbodig lijken, schreef ik een paar jaar geleden enkele herinneringen aan mijn prilste kinderjaren op. Nu ben ik wel meer dan ooit geneigd met Saint-John Perse te stellen: “Sinon l'enfance, qu'y avait-il alors qu'il n'y a plus ?”
Ik verbleef af en toe in het Vijfringenhuis aan de Graaf Jansdijk te Knokke, de modernistische villa gebouwd in opdracht van Floris Jespers in 1934 en uitgebreid in 1937 en 1946.
Met grootvader en Stroeps (1949-1950) , de Duitse herder die mij uit de gracht redde waar ik dreigde te verzuipen... Stroeps werd te Antwerpen door een buurvrouw vermoord en stierf in de garage van het huis aan de Marialei dat ik thans bewoon.
Grootmoeder en grootvader (1945-1946?) naast het “onzedig” beeld dat bij wijze van protest uiteindelijk door onbekenden onthoofd werd, zoals duidelijk te zien op de twee volgende foto's (1950-1951).
Overgrootmoeder (langs moederszijde), mijn broer Pierre en moeder
Met overgrootmoeder; op de achtergrond, de hoeve van boer Vanvyvere waar ik soms ging “werken”...
(Meer over de oma van mijn moeder in een volgende aflevering.)
*
How dear to this heart are the scenes of my childhood,
When fond recollection presents them to view!
HFJ
zie ook: Fotografisch dagboek (V)
Het moet toch erg gesteld zijn met het boekenvak dat zelfs gerenommeerde auteurs moeten inleveren. De nieuwe roman van Tom Lanoye,Gelukkige slaven, wordt morgen 4 september in de Gentse Vooruit officieel gepresenteerd. In stille mineurstemming.
Tot nog toe verscheen een eerste druk in twee versies. Een paperback met slappe kaft en een zogenaamde luxe-editie met harde kaft. De tweede versie is er deze keer niet. Besparingen. De auteur wordt erdoor vernederd, maar ook de ware boekenliefhebber, iemand die jeuk krijgt van boeken met een slappe kaft. Misschien dat een uitgave met een harde kaft er wel komt. Als de verkoop boven de 20.000 exemplaren zit. Maar dat is dan bij de derde of vierde druk.
De boekenverzamelaar vindt het maar niks. Hij wil een eerste druk met een harde kaft. Zoals dat traditioneel het geval was. Helaas, door het feit dat uitgevers het eerste woord hebben maar marketeers het laatste, zijn alle vaste waarden overboord gekieperd. De marktkramers op de kantoren hebben zoveel macht verworven dat zij, wat aanvankelijk slechts de bedoeling was, niet enkel mogen adviseren, maar zich gaandeweg hebben opgewerkt tot een elite die ook mag commanderen.
Let wel: er worden nog boeken met een harde kaft uitgegeven. De omslag volgt de weg van de geleidelijkheid. De slappe uitgave van Lanoyes is een testcase. Hoog gespeeld op laag niveau.
De uitgevers hebben er zich bij neer te leggen. Ze dienen hun houding tegenover hun auteurs aan te passen aan de nieuwe wetten. Een fraai voorbeeld hiervan is de nieuwe roman van Pjeroo Roobjee, De zomer van de neusbloedingen. Twee jaar heeft het typoscript ten huize uitgeverij Querido in Amsterdam gelegen, eer het dit jaar in boekvorm verscheen. Toen de auteur, via zijn vrouw, tevens agente, vroeg of er wat gedaan zou worden rond de verschijning, antwoordde de uitgever: ‘Wij hebben al wat gedaan.’ – O, ja, daar weet ik niets van,’ reageerde de vrouw van Pjeroo Roobjee. ‘Ja,’ zei de promodame koel. ‘Wij hebben hem uitgegeven.’
Begin van deze eeuw had de uitgever nog een budget voor de inleider bij de presentatie. Veel auteurs moeten dat sommetje tegenwoordig zelf ophoesten. Ook voor de kost van het muzikale gedeelte – meestal een pianist, violist, zanger of poetsenmaker – is geen geld meer. Die kost is voor de organisator, de boekhandelaar i.s.m. de zaaleigenaar, die geen geld geeft, maar vaak zijn locatie gratis ter beschikking stelt. Waar dus tot voor een paar jaar een nieuw boek met feestgedruis verscheen, is het een gedruis geworden zonder toeters en bellen. Daar moeten auteurs zelf voor zorgen. Tom Lanoye zag dat al vroeg aankomen. Niet toevallig heeft hij al snel na zijn eerste succes een N.V. opgericht en noemt hij zich ondernemer.
Die zij, nood breekt wet, bij de media zoeken. Een auteur [m] met een grote bek, een auteur [v] met een mooie smoel, maakt meer kans op een flinke recensie in de boekenbijlage en een interview van twee pagina’s in een weekendbijlage, dan een auteur [m/v] zonder mediarelatie. Wat ook meespeelt in de promotie is dat de auteur regelmatig op de beeldbuis te zien is of op de radio te horen. Het komt er dus niet meer op aan dat men een goed boek schrijft. Het BV-gehalte staat voorop.
Ook de boekhandelaar lijdt schade door de macht van de marketeers. Waar hij door een verzorgd boek meer geld verdiende, is zijn inkomen door een wegwerpboek onder druk komen te staan. De onafhankelijke boekhandels, verenigd onder de naam Confiture, wilden een luxueuze editie van het nieuwe boek van Tom Lanoye. Die werd hun beloofd. Daarom zagen de jampotten op geen cent meer of minder. Wat bleek echter het geval? Het luxueuze was niet meer dan een wikkel. Met een identieke afbeelding en tekst als op de slappe kaft. Oplage: honderd exemplaren! De confrontatie met het schamel resultaat ondermijnt begrijpelijkerwijze de zin naar toekomstige feestelijke presentaties.
De auteurs en de literatuur worden door de nieuwe, vuile, wetten daarenboven gekleineerd. Zelfs een gerenommeerde auteur, zoals Tom Lanoye. Hij zal het niet luidop zeggen, zelfs niet fluisterend. Het kan enkel opgemaakt worden uit de teneur van de mails tussen de diverse belanghebbenden. De sfeer in de boekenwereld is danig verzuurd.
Het is niet de schuld van de auteur, de uitgever en de boekhandelaar. De nieuwe bladluis moet een etage hoger worden gezocht. Waar men vooral kijkt naar centen en niet naar letters, veel tijd stopt in een boycot van het contact tussen directie en uitgevers. De auteur – van welk gehalte ook – beschouwd wordt als een schrijvende bediende, zonder vast dienstverband.
Guido LAUWAERT
Aanstaande vrijdag 6 september organiseert Peter De Greef (Intertext Boekproducties) samen met enkele goede vrienden een (hopelijk) prachtige benefietavond ten voordele van de renovatie van Zaal Roma in Borgerhout. Nog niet alle plaatsen zijn uitverkocht, vandaar dit bericht.
Artiesten die hun medewerking hebben toegezegd zijn o.m. Dez Mona, Brigitte Kaandorp, Paul Haenen en zijn alter ego Margreet Dolman, Filip Jordens die een indrukwekkende hommage brengt aan Jacques Brel, dansers van Het Ballet van Vlaanderen, Les Ballets de Monte Carlo en Introdans (Nederland), de Nederlandse zanger Ronnie Tober (Geef die rozen aan Sandra!), e.a.
De presentatie is in handen van Kurt Van Eeghem.
De Roma in Borgerhout is behalve een volledig in eer hersteld theatermonument uit lang vervlogen tijden, waar internationale vedetten optraden als Paul McCartney, James Brown, Cliff Richard en AC/DC, maar ook een samenlevings-, integratie- en buurtontwikkelingsproject dat ieders steun meer dan verdient.
De opbrengst van de benefiet gaat dan ook naar de eindfase van de renovatie van de zaal.
Hans Focking, oprichter van het Nederlandse en gerenommeerde balletgezelschap Introdans viert met deze benefiet tevens zijn 50-jarige jubileum in de Vlaams-Nederlandse theaterwereld.
■
Praktische info:
Geschiedenis is en blijft mijn weergaloze muze, mijn verrukkelijke minnares. Zij vergeet niet. Het zijn wij die vergeten. In haar verhaal over de mens schets zij een pendel slingerend tussen absolutisme en humanisme, tussen de meedogenloze terreur van dogmatisch denken of ideologische vooringenomenheid en de rustpunten van schitterende menselijkheid , nuance en net de vrijheid van denken. Het blijft echter een heikele koorddans om elk facet te willen belichten, te willen bekijken om misschien te komen tot Leopold von Ranke’s adagium Wie es eigentlich gewesen…
Antwerpenaar en mijn goede vriend Jaak Geerts, nu “Audois d’adoption” uit Lézignan-Corbières , kent mijn Kathaarse afwijking. Hij bezorgde me het themanummer “Cathares” van het tijdschrift Pyrénées Histoire
Gretig las ik het artikel “Des hérétiques aux dissidents, un grand pas pour la recherche”. Het deed me onmiddellijk aan “That's one small step for man, one giant leap for mankind.".van Neil Amstrong denken. Inderdaad, door deze “ketters” als anders denkenden te omschrijven haalt men dezen uit de gekleurde katholieke historiografie.
Top-historica Anne Brenon, “Conservateur des Archives de France, détachée auprès du département de l'Aude pour le Centre national d'études cathares (CEC)”, een instituut dat inmiddels werd opgedoekt, ken ik via haar publicaties al vele jaren. Na de generatie historici zoals René Nelli, Michel Roquebert en Jean Duvernoy is zij vandaag de specialiste bij uitstek.
Na het verdwijnen van het CECrichtte zij in januari 2012 samen met haar collega Pilar Jiménez het “Collectif international de recherche sur le catharisme et les dissidences (CIRCAED)”op. Het is een internationaal collectief van vorsers uit verschillende landen die het Katharisme en andere dissidenties in een ruimere context en vanuit diverse wetenschappelijke disciplines willen bestuderen.
Begin de jaren tachtig bezocht ik de eerste maal de Languedoc. Sindsdien doet de garrigue met zijn wilde tijm, de zomerzon zinderend over de oneindige wijngaarden, de verkleurende herfstbladeren van platanen langs “Le canal du midi” me er blijvend wegdromen. Zoals elke rechtgeaarde toerist kocht ik toen “Le Guide Vert” van Michelin. Het hoofdstuk “L’épopée cathare” friste mijn geheugen op.
Terug thuis sloeg ik mijn oude cursussen nog eens open. En zie in “Geschiedenis van de Middeleeuwen”, van prof. W. Lourdeaux (1923-1988) blonken de katharen netjes als een ketterse sekte en
'Wegens hun moreel en sociaal nihilisme waren de Albigenzen voor de staat en de maatschappij een groot gevaar….Innocentius III preekte een kruistocht tegen hen…en slechts deze “Heilige” oorlog kon de kracht der ketters breken'.
O, K.U.L., mijn dierbare Alma Mater wandelde hier (weer) over gelovig en gecanoniseerd water…
De waarheid is iets prozaïscher. Zoals Jean Duvernoy bevestigt Anne Brenon
’Le catharisme n’était pas une société initiatique, ce n’était pas une secte. C’était une église publique, qui avait pour vocation ouverte le salut des hommes. Le catharisme est un pur christianisme qui a été éradiqué de l’histoire par un autre christianisme. L’inquisition a brisé les réseaux de solidarité villageois et familiaux…Sur le plan policier, son but était de briser les solidaritées et de terroriser: expropriation, pèlerinage forcé, port des croix jaunes cousues sur la poitrine et dans le dos, prison perpétuelle, bûcher pour relapse des simples croyants et, bien sûr, l’éradication par le feu de tous les ministres de l’église interdite.'
Voor de goede orde: ik heb geen sympathie voor de Katharen, voor geen enkel geloof met de vernietigende fall-out in vervolging en brandstapels die in deze streek een eeuw bleven smeulen. Voor mij is deze geschiedenis een case study van - en om Anne Brenon te citeren - “une monstruosité doctrinale".
Niet meer, niet minder…
Frank DE VOS
Jong kauwtje (foto Bert Bevers)
Me even geconcentreerd beziggehouden met de namen van vogels in het Nederlands, Duits, Engels en Frans. Aan de hand van de data in Vogels in volksgeloof, magie en mythologie van Johan Boussauw. Er zijn maar drie vogels die in deze talen volslagen anders heten. De lijster is respectievelijk Drossel, thrush en grive; de kauw Dohle, jackdaw en choucas en de roodborsttapuit Schwarzkelchen (eigenaardig: hier niet de rode borst maar de zwarte keel), stonechat en traquet. Maar er zijn er ook drie die we allemaal bijna hetzelfde noemen: de hop die onze buren als Hopf, hoppoe en huppe kennen, de valk die Falke, falcon en faucon wordt genoemd en natuurlijk de gevlerkte onomatopee koekoek: Kuckuck, cuckoo en coucou. Maar dit alles natuurlijk geheel terzijde.
Bert BEVERS
Frans Adang
(31 maart 1943-14 augustus 2013)
Frans Adang was een van die vastberaden en veelzijdige militanten die achter de coulissen in hoge mate bijdroegen tot de bijzondere nestgeur van de Volksunie. Als jonge ambtenaar bij Financiën werd hij in 1965 verkozen als bestuurslid van het arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde, de start van zijn carrière binnen de partij: secretaris van het arrondissement (1968-1972), partijraadslid (vanaf 1968); lid van de Statutencommissie (vanaf 1974); lid van het Nationaal Beheerscomité (vanaf 1979). Van 1972 tot 1979 was hij Schepen voor Ruimtelijke Ordening van de Randfederatie Halle; in 1976 werd hij gemeenteraadslid van Sint-Pieters-Leeuw.
In de regeringen Tindemans II en Vanden Boeynants II was Frans Adang lid van het kabinet van staatssecretaris Vic Anciaux. In de eerste Vlaamse regering – toen nog “Executieve” genaamd – adviseerde hij Gemeenschapsminister van Financiën en Begroting Hugo Schiltz.
Met recht en reden kon hij zonder de minste zweem van aanmatiging stellen “Nourri dans le sérail, j'en connais les détours”.
*
Ik heb Frans leren kennen op het kabinet Schiltz (1981-1985) en ik koester de herinnering aan een vlotte, sympathieke compagnon. Het klikte meteen tussen het doorwinterde partijbeest en de persoonlijke, artistiekerige vriend van de minister. Niet alleen professioneel, maar ook persoonlijk. Spoedig bleek het dat we alvast één ding gemeenschappelijk hadden: een pragmatische aanpak, no nonsense. Tijdens die vier jaar dagelijkse omgang ontdekte ik gaandeweg zijn bezonken, brede culturele en historische belangstelling, waar hij niet mee pronkte. Hij was immers niet alleen politiek actief, maar ook – veelal als bestuurslid – in allerlei, uiteenlopende sociale, culturele en sportieve verenigingen: de 'Vrienden van Felix de Boeck', de 'Stichting Hendrik Beyaert', het 'Opbouwwerk Pajottenland', het Davidsfonds, zonder de KimeKarate club te vergeten, waarvan hij stichtend-voorzitter was...
Ach neen, vrienden waren we niet. Het woord 'vriend' wordt te pas en te onpas gebruikt en is hier dus niet aangewezen. Frans was een warme weggenoot, een van die mensen die mijn levensweg tijdelijk kruisten en dan weer door omstandigheden uit mijn gezichtseinder verdwenen– tja, “les choses de la vie”... Hij had zin voor humor en kon raak uit de hoek komen. Maar ja, verba volant. Wie weet nog wie hij zo treffend typeerde als “de majoor Haddad van de christelijke milities binnen die Volksunie” ?
*
De implosie van de VU heeft Frans Adang nooit kunnen verwerken. Bij zijn heengaan stond in 't Pallieterke te lezen:
“Ik zal altijd VU'er blijven, punt!”, hoorden we hem ooit in een gemoed van triestheid en woede verklaren. Op het VB had hij het dan ook niet begrepen, wat slechts tot op zekere hoogte aan die VU-achtergrond lag. Het had ook te maken met stijl, met een bepaalde communicatie die niet de zijne was.
Met stijl, met een bepaalde communicatie? Tja, dat is wel héél diplomatisch uitgedrukt...
*
In 2008 ondertekende Frans Adang het eerste manifest van de Gravensteengroep – en daar is alles mee gezegd.
Henri-Floris JESPERS
Hilda Craeybeckx
(11 augustus 1927- 6 augustus 2013
Doctor in de rechten Hilda Craeybeckx is overleden na een lange ziekte. Zij was een kwarteeuw kabinetschef van haar vader, de legendarische Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx (1897-1976), die ik ooit typeerde als “sluwe doge”. In die functie ontpopte zij zich, ook in de moeilijkste omstandigheden, als een vastberaden, creatieve en bijzonder doeltreffende adviseur en medewerker. Met de rang van directeur in het stedelijke bestuur coördineerde zij achteraf de politiek en administratief uiterst delicate fusieaangelegenheden van de metropool. Ver van het voetlicht heeft Hilda Craeybeckx een onuitwisbare stempel gedrukt op “'t Stad”. Wie weet bijv. nog dat zij beslissend bijdroeg tot de invoering van de (winkel)wandelstraten? Als bescheiden “power behind the throne” was haar discrete invloed niet gering.
Hilda Craeybeckx zette zich meer dan zestig jaar lang belangeloos in voor UNICEF. Zij was de drijvende kracht achter de ratificatie van het Kinderrechtenverdrag door België, dat in 1992 van kracht werd. In 2010 kreeg ze de prestigieuze “Special Achievement Award” van UNICEF, een internationale erkenning voor mensen of instellingen die op uitzonderlijke manier bijdragen tot de ontwikkeling en groei van de organisatie.
*
Mijn verste herinnering aan Hilda Craeybeckx dateert van 1959. In dat jaar werd Floris Jespers (1889-1965) bij wijze van huldiging formeel door burgemeester Lode Craeybeckx voor de tweede maal ten stadhuize ontvangen – destijds een uitzonderlijk, zeldzaam eerbetoon. (De eerste keer was in 1954. Ik was toen tien en prijk op de foto van een vergeeld krantenknipsel, met korte broek en vlinderdas, aan de linkerzijde van grootvader, mij broer Pierre, toen zeven, aan zijn rechterzijde.)
Vóór de plechtigheid werden we ontvangen in het bureau van kabinetschef Hilda Craeybeckx, aanpalend bij de statige, historische werkkamer ofte kabinet van “den burger”. Zo kwam ik voor de eerste keer oog in oog met Hilda – en viel meteen (en, ja, blijvend) op haar charme en zonder meer stralende aanwezigheid.
Vanaf het begin van de jaren zeventig zagen we elkaar vaak, en ik kon vaststellen hoe zij, bescheiden en ver van de voetlichten, inzake allerlei culturele aangelegenheden en initiatieven haar (vaak beslissende en altijd evenwichtige) invloed beslissend aanwendde.
Hilda was betrokken bij galerie De Magiërs (1988-1990) en de gelijknamige kunstenaarsgroep, waar o.a. de schilders Frank van Bommel en Ruvanti actief waren. Toen kunstschilder, illustrator, cartoonist, reclameman, affiche- en decorontwerper Herman Denkens (1926-2001), de stuwende kracht achter De Magiërs haar compagnon werd, ging ik geregeld op zondag in haar statige woning aan de Kardinaal Mercierlaan bij Hilda brunchen. Een gesprek met haar had altijd iets feestelijks, ja, ontspannends en tegelijk stimulerends.
*
Met Hilda Craeybeckx verdween “une grand dame”.
De crematie en asverstrooiing vond in intieme kring plaats. Op 7 september vindt om 10 uur een afscheidsplechtigheid georganiseerd in De Zwarte Panter te Antwerpen.
Henri-Floris JESPERS
