Lezer,
Tijdens dit jaareinde liep ik langs mijn boeken. Ik streelde de ruggen. Af en toe stond ik stil bij de titel van een boek dat me zacht bij de hand nam of me bij de strot greep. Ik heb nog slechtere gewoontes…
Er is zo veel te veel dat wordt geschreven, zo veel teveel dat ik nooit zal kunnen lezen. Het klinkt alsof ik nu straf moet schrijven zoals toen met die fijne, koperen pen in mijn kinderhand krassend op een wit blad papier.
Met mijn lezende afwijking voel ik me echter gezegend. Lezen, nooit word ik het beu. Lezen dwingt mijn rusteloosheid tot stil staan, tot rust, tot verinnerlijking. Verhalen worden verteld, visies ontwikkeld. Literatuur betrekt mij niettemin intens op mens en wereld. Ik beschouw het als een antibioticum, een met een breed spectrum tegen de bacillen van verdwazing en trivialiteit.
Met de boeken die aan me bleven kleven, gelezen in 2013, distilleerde ik eigenzinnig een Top Tien. Het is geen prijsuitreiking, geen richtsnoer. Want wie ben ik? Het zou getuigen van arrogantie. Ik ben een simpele liefhebber, geen literatuurpaus. Breed uitgesmeerde hypes met de gebruikelijke hermelijnzucht loop ik niet na. Ze wekken sowieso mijn argwaan. Deze lijst is een opsomming in willekeurige volgorde, geen rangschikking. Ik heb een hekel aan competitie. Misschien is dit de reden waarom sport me totaal ontsnapt. Fysieke werkwoorden doen me aan schapen, natte zweetbeesten denken. Ik zweet niet graag...
Zoals in Een Hiernamaals bracht Benno Barnard in Dagboek van een landjonker een bloemlezing van zijn sterke columns. Over Barnard schreef ik op facebook: 'Il n’y a d’homme plus complet que celui qui a beaucoup voyagé, qui a changé vingt fois la forme de sa pensée et de sa vie.' Om Barnard te typeren ken ik geen betere zinsnede dan deze van Alphonse Lamartine. Of men het nu met hem eens is of niet, de boude Barnard heeft een aparte stem. Hij is iemand die tegen de gezapige eenduidigheid en dogmatische rechtlijnigheid kan ingaan. Het vergt moed, intellectuele rijpheid en eruditie. Hij is een spartelende vis die stroomopwaarts blijft zwemmen, niet in het minst met de dwarsbalk van zijn briljante pen die me blijvend zal bekoren. Over een spetterend geknetter in het land der letteren leze men de bijdrage ‘Koenraad Goudeseune vs Benno Barnard’ in Mededelingen van het CDR.
Kersen eten om middernacht van Bart Stouten las ik met de spreekwoordelijke 'stijgende verbazing'. Het is een cliché, ik weet het. Maar voor mij is het zijn opus magnum (tot nu toe) met 'intiem' als het kernwoord. Het is een polyfone ode aan muziek waarmee zijn leven is verbonden. En wat een stijl! In een taal van fijn gekloste kant werd zijn verleden er doorheen geweven. Henri-Floris Jespers, hoofdredacteur van Mededelingen van het CDR merkte op dat niemand in de Nederlandse letteren het Proustiaans universum in die mate heeft begrepen en kunnen benaderen dan mijn dierbare vriend, Bart Stouten. In Mededelingen verscheen, opgebouwd als een octaaf een opmerkelijke recensie van Lucienne Stassaert. Toch even melden dat Bart Stouten tijdens een matinee in Opus 4 te Antwerpen een ‘Finale Noot’ zal spelen, en hiermee de toonladder van zijn Kersen zal vervolledigen. Noteer alvast 11 mei 2014 want het zal uw gebrek zijn, mocht u dan ontbreken.
Tussen de vele publicaties die ons naar aanleiding van honderd jaar WOI als een tyfoon zal overspoelen is Oorlog en Terpentijn van Stefan Hertmans nu al een monument dat 2014 ver zal overleven. Het is slechts ten dele een oorlogsboek. Meesterlijk kleurt Hertmans ook de tijdsgeest van de periode er omheen. Het verhaal van zijn grootvader werd in een integer en prachtig geschreven boek gegoten. Het is groots, zonder meer. Matthijs De Ridder is een recensent die het boek wel degelijk heeft gelezen. Men leze dan ook zijn knappe recensie op Leeswolf.
Heel apart is de historische roman Allemaal willen we de hemel van Els Beerten. Langsheen de diverse kijk van de personages op het gebeuren dat zij beleven, ontwikkelt zij haar verhaallijn. In de ik-vorm laat Beerten haar figuren afwisselend hun verhaal vertellen. In elk hoofdstuk is er telkens iemand anders aan de beurt. Allemaal willen we de hemel is een oorlogsverhaal over collaboratie en repressie, over loyauteit en liefde in Limburg. Het is stevig gedocumenteerd, en ‘eenvoudig’, goed geschreven. Deze eenvoud is echter een bedrieglijke eenvoud. Is het daarom dat de Hemel van Beerten in het pashokje van ‘Jeugdliteratuur’ werd gestopt, het met diverse prijzen in deze categorie werd bekroond? Een zestienjarige die niet met deze geschiedenis is vertrouwd, laat staan met de complexiteit ervan zie ik dit boek niet ten volle vatten. Misschien gewaagd maar Allemaal willen we de hemel riep de roman Zwart& Wit van Gerard Walschap bij me op; eenvoudige mensen meegezogen in een maalstroom van gebeurtenissen, mensen met hun keuzes en de consequenties.
Zestig noemt Ingrid Vander Veken: 'Mijn rimpelboek’. Het is haar herfsttij waarin zij de jaren als vallende bladeren bij elkaar harkt. In Zestig worden de draperieën van een intense, kleine geschiedenis open geschoven. Dit boek getuigt van een merkwaardige doorleving. Zo mooi ! Ik glom van genoegen toen ik het las. Meer hierover in mijn bijdrage op Mededelingen.
Zowel Verbanningen van Gust Gils als De gebondene van Ilse Aichinger zijn twee briljante kleinoden. Ze ademen eenzelfde, vreemde sfeer. In deze ‘sprookjes’ transformeert onze redelijke wereld zich in een andere, absurde realiteit. Zowel de taal van Gils, een sluimerde vulkaan, als de sprankelende eenvoud van Aichinger is voor mij een taal van verzet tegen de gladde leugen, de gevaarlijke rust van het cliché, de overzichtelijkheid van etiketten die men kleeft. Susan Sontag zou ook deze romans als 'Subversief. Dat is wat ik verwacht van een boek’ hebben omschreven.
Voor Tortilla Flat ontving Nobelprijswinnaar John Steinbeck (1902-1968) de prijs voor het beste debuut in California. Het verscheen voor The Grapes of Wrath, zijn definitieve doorbraak. Tortilla Flat is zowel een burlesk als een ontroerend verhaal van een groep vrienden die aan de zelfkant (over)leven. De geëngageerde Steinbeck toont een warm hart voor deze marginale ‘paisanos’. Meesterlijk en ironisch zijn hier mijn trefwoorden. Zoals in Cannery Row speelt het verhaal zich af op de achtergrond van de visverwerkende nijverheid in het Californische Monterey van de jaren twintig. Het erfgoed wordt er vandaag op z’n Amerikaans als een pretpark bewaard.
De Wraak van Baudelaire, Bob Van Laerhoven. Dit prijsbeest van de Hercule Poirot prijs 2007 is – ook stilistisch- een voltreffer. De plot is meesterlijk in elkaar gezet, de personages worden uitgediept. De auteur heeft bovendien een pen waaruit prachtige zinnen vloeien. Meer hierover schreef ik op Mededelingen.
Van Piet Teigeler las ik een aantal misdaadromans. Met Gevaarlijk volk breekt hij wat mij betreft met zijn voorgaanden. Het is dus niet alleen een atypische Teigeler, maar eveneens een degelijke historische roman, de eerste van een trilogie. Ik sta op uitkijk naar het vervolg. Een puike recensie – wat zeg ik? – een essay over dit boek droop uit de pen van Lukas De Vos, verschenen op 16 september 2013 in Knack.
In de Franse literatuur was het herinneringsproza van Christian Signol een ontdekking. La Rivière Espérance, Les Vrais Bonheurs enTrésors d’Enfance kruidde mijn weemoedig gemoed. Universele thema’s zoals de cesuur tussen mens en natuur, de onmacht van de kleine man tegen onrecht, ontheemding, existentiële angst worden met een groot gevoel voor esthetiek uitgewerkt. Ik signaleerde deze auteur in Mededelingen. Het bevestigt nog maar eens mijn overtuiging dat literatoren op hun best zijn wanneer zij op het pad van herinneringen, van het verleden kuieren.
O Literatuur, heel plechtig beloof ik U dat ik in 2014 mijn hiaten zal opvullen door de hand te slaan aan auteurs van wie ik nog nooit iets las. Ik lees nu eenmaal in uitgesteld relais.
Laat mij 2013 nu afsluiten met de onsterfelijke verzen uit ‘Lullaby’ van W.H.Auden: “But in my arms till break of day, let the living creature lie, mortal, guilty, but to me. The entirely beautiful”. Laat ons met ‘Pour l’amour de l’humanité’ van Jean Verdun, met levensmoed het komende jaar beleven…
Ook in 2014 blijf ik de letteren en u toegenegen
Frank DE VOS
http://mededelingen.over-blog.com/article-koenraad-goudeseune-vs-benno- barnard-121076046.html
Benno Barnard, Dagboek van een landjonker, Uitgeverij Atlas Contact Amsterdam|Antwerpen, 352 p. ISBN 978-90-450-2520-9.
Bart Stouten, Kersen eten om middernacht, De Bezige Bij Antwerpen, 299 p. ISBN 978-90-854-25045.
Stefan Hertmans Oorlog en terpentijn, De Bezige Bij Amsterdam, 334 p. ISBN 978-90-234-76719.
http://www.vlabinvbc.be/de-leeswolf/recensie?via_navigatieid=17&recensieid=4111
Els Beerten Allemaal willen we de hemel, Uitgeverij Querido, 498 p. ISBN 978-90-451-06199.
http://mededelingen.over-blog.com/article-ingrid-vander-veken-zestig-een-dagboek-119223732.html
Ingrid Vander Veken, Zestig, een dagboek, Meulenhoff/Manteau, 332 p.,
ISBN 978-90-854-21825.
Gust Gils Verbanningen, De Bezige Bij, Amsterdam, 174 p.
Ilse Aichinger De Gebondene, Meulenhof Amsterdam, 123 p. ISBN 90-6303-233-1
John Steinbeck Tortilla Flat, Meulenhoff, Amsterdam, 158 p. ISBN 90-290-24577
Bob Van Laerhoven, De Wraak van Baudelaire, Uitgeverij Houtekiet, p.266 ISBN 978-90-5240-971-9
Piet Teigeler Gevaarlijk volk, Houtekiet, Antwerpen /Utrecht, p.239 ISBN 978-90-8924-246-4
http://mededelingen.over-blog.com/article-christian-signol-120042154.html
Ben Klein, 1 juni 2013 
