Straks om 20 uur wordt in De Studio te Antwerpen Dansen op een vulkaan. Victor J. Brunclair / Schrijver in een bewogen tijd van Dieter Vandenbroucke voorgesteld. Zeer tot mijn spijt ben ik door dwingende omstandigheden verhinderd de presentatie van dit in alle opzichten meesterlijk boek bij te wonen.

Dieter Vandenbroucke (°1980) studeerde moderne geschiedenis en schreef aan de Universiteit Antwerpen een doctoraat in de letterkunde over Victor J. Brunclair. Zijn promotor, prof. dr. Kris Humbeeck, heeft als inspirator beslissend bijgedragen tot de ontginning van de 'activistische tegentraditie' – een concept dat sinds het proefschrift van dr. Matthijs de Ridder (2009) burgerrecht heeft verworven.

Foto: Bert Bevers

Brunclair mag dan vereeuwigd zijn met een straatnaam in Antwerpen, hij bleef tot kort geleden geheel ten onrechte in de verpletterende schaduw staan van Paul van Ostaijen. Brunclairs kritisch werk uit de jaren twintig van vorige eeuw verdient zonder meer gebundeld te worden.

Het ontstaan van het proefschrift van Dieter Vandenbroucke heb ik destijds gevolgd, en zijn doctoraat heb ik uiteindelijk met meer dan geboeide belangstelling gelezen. Tijdens zijn onderzoek deed hij immers belangrijke ontdekkingen die nieuw licht brengen over leven en werk van Brunclair.

Nu ben ik al een paar dagen de publicatie in boekvorm aan het lezen en opnieuw valt het mij eens te meer op hoe gedreven maar niet minder secuur Dieter Vandenbroucke te werk ging.

Ik ben het volmondig eens met historicus Bruno DeWever:

'Met literaire en historische panache neemt Dieter Vandenbroucke de lezer mee langs het kronkelige levenspad van het enfant terrible in de wereld van een een radicaal Vlaamsgezinde linkse tegentraditie.'

Brunclair overleed in een Duits concentratiekamp en ging de geschiedenis in als de 'enige Vlaamse martelaar van het vrije woord' tijdens de bezetting. (Ook Kamiel Top werd als verzetsman opgevoerd. In beide gevallen gaat het echter om een tragisch misverstand. )

In feite was de idealistische en egocentrische Brunclair 'martelaar voor een dagdroom'.

Een absolute correctie op het dominante verhaal over de Vlaamse culturele en literatuurgeschiedenis. Ten zeerste aanbevolen!

Meer voor de abonnees in een volgende aflevering van de Mededelingen van het CDR.

Henri-Floris JESPERS

Dieter VANDENBROUCKE, Dansen op een vulkaan. Victor J. Brunclair / Schrijver in een bewogen tijd, De Bezige Bij Antwerpen, 2013, 585 p., geb., 34,95 €.

Haast u naar de boekhandel om het fantastische boek Sugar van Serge Baeken (broer van Vitalski) te kopen. Nadat het boek een overrompelend succes had op het Strip-en Animatiefestival te Angoulème (Fr) werd de Nederlandse versie vorige week voorgesteld In Café “De nieuwe Linde” te Antwerpen . Ook hier had Serge handen te kort om opdrachten te schrijven voor de vele aanwezigen. Er staat bijzonder weinig tekst in het boek over Sugar. Nadat hij gedurende acht jaar aan verschillende verhaallijnen voor het boek had gewerkt koos Serge uiteindelijk voor een nieuwe experimentele uitvoering. In een stramien van zes maal vier vierkantjes per blad toont hij het leven van het gezin Baeken, gezien door de ogen van een kat. Het is een meeslepend, teder, komisch, soms hilarisch en ook triest verhaal dat zeer herkenbaar is voor elke poezenliefhebber.

JvdB

Uitgeverij Blloan (een label van uitgeverij BallonMedia)

ISBN 978-94-6210-090-9

De abonnees hebben ondertussen de jongste aflevering van de Mededelingen van het CDR ontvangen (nummer 223-224, gedateerd 31 januari): poëzie van Kris Geerts, proza van Guido Lauwaert, kritische beschouwingen van Bert Bevers, Hendrik Carette, Lukas De Vos, Guido Lauwaert en Erick Kila, alsmede een uitgebreide rubriek 'Door de leesbril bekeken'.

In het redactioneel schrijft hoofdredacteur Henri-Floris Jespers o.m.:

Gisteren werd Stijn Vranken als zevende stadsdichter van Antwerpen geïnstalleerd (zie de bijdrage van Bert Bevers in de rubriek “Door de leesbril bekeken”). Vranken studeerde productontwikkeling.

'Op het eerste gezicht staat dit mijlenver van poëzie. Maar zo voelt dat niet voor mij. Een gedicht is in zekere zin ook een product. Het omgekeerde kan evengoed: sommige reclameboodschappen zijn zo goed dat je ze als poëzie kan beschouwen.'

De dadaïsten, maar ook Willem Elsschot, Nic van Bruggen en Paul Snoek waren het daar ongetwijfeld mee eens.

Binnenkort zal elk gehucht in Vlaanderen gezegend zijn met een officiële plaatselijke bard. Ondertussen heeft België alvast een “Dichter des Vaderlands” ofte “Poète national” – waarover meer in de volgende aflevering.

De Franse schrijver François Cavanna (°1923), stichter van de epoque makende satirische tijdschriften Hara-Kiri en Charlie Hebdo, auteur van Les aventures de Dieu, overleed op 29 januari. Zijn treffende typering van le Professeur Choron blijft in mijn geheugen gegrift: “Quelle aristocratie dans la vulgarité”...

*

Een aantal Vlaamse of Nederlandse blogs worden (al dan niet terecht, dat is een kwestie van persoonlijke mening) betoelaagd. Wij zijn echter van mening dat geen enkele “officiële” commissie bevoegd is om daarover te oordelen en hebben dus nooit een aanvraag ingediend. En wij volharden in de boosheid. De lezer is koning.

Op de blog 'Mededelingen' werden in januari 2014 31 geïllustreerde bijdragen gepubliceerd en 6157 lezers geregistreerd. Sinds de start op 26 januari 2008 werden 2241 bijdragen gepubliceerd en 463.386 lezers geteld.

Het volstaat dat u op www.mededelingen.over-bog.com de rubriek “Newsletter” (kolom rechts) invult en u wordt automatisch per e-mail gratis op de hoogte gesteld van elke nieuwe publicatie.

*

Het tijdschrift Mededelingen van het CDR gaat uitsluitend naar de abonnees (PDF re-mail). Het abonnementsgeld bedraagt 6 € per maand.

De volgende aflevering verschijnt eerlang.

Proefnummers en abonnementen: karin@lebacq.be

*

Redactioneel adres: hfj@skynet.be

*

Het voortbestaan van ons platform en bijhorende publicaties is geheel en uitsluitend van onze lezers afhankelijk.

■

De bundel van Delphine Lecompte telt vijf delen en een epiloog. In tegenstelling tot haar vorige bundels werkt ze vanuit een observatie om tot een conclusie te komen. Vertrouwde vorm. Met de waarneming gaat ze op de loop, als wil ze haar dagelijkse geschiedenis vertellen zoals ze die waarneemt. Elke nieuwe dag is een nieuwe geschiedenis, maar met dezelfde rituelen en mechanismen. Ze tracht die te doorbreken met een voorgebakken luciditeit. De tijd van waanzin heeft Lecompte al ver achter zich gelaten, maar ze tracht hem te reconstrueren. Het is een manier om de sleur van de gemeenschap en de burgerlijke setteling die zich voortdurend opdringt te weerstaan.

De gedichten van Lecompte zijn artificiële dagdromen. Waren haar gedichten in vorige bundels spontane explosies, in De Baldadige Walvis ontmijnen ze de bommen uit haar woest verleden. Wat lucide was is nu vaak krampachtig geworden, vooral als haar vader en moeder, afzonderlijk wegens een gescheiden leven, verschijnen. Toch wordt de lezer vaak verrast. Als zij van de buitenwereld het binnenbestaan induikt. Dan vermoordt zij de heiligheid en herrijst die in de boosheid. Omdat zij doodmoe is van het geknoei van de maatschappij. Haar muze, de oude kruisboogschutter, is haar afleidingsmanoeuvre, haar virtuele bodyguard, bovendien de man die haar ijdelheid verzorgt en onderhoudt. Ze bekent het, eerlijk en oprecht, niet onder maar achter de verwijzingen naar hem.

Lecompte verpakt haar aangeboren venijnigheid in een hinkstapsprongtaal. Bij de voordracht zorgt die voor hilariteit, mede door haar gepoederde puberale stemgebruik, annex lichaamsmechaniek. Zonder de theatrale trucs valt aan te raden haar gedichten met mate te consumeren. Het is dus beter, en hier spreekt de criticus als dokter, slechts één gedicht per dag te nemen en in het weekend geen. Zoals elke gedicht voor haar een afkickproces is, is dat ook het geval met de lezer als consument.

Overdaad, daar is waar Lecompte moet op letten. Ze schrijft dagelijks en is door haar succes minder kritisch geworden. Dat levert een teveel aan Me, myself and Iop. Daarenboven heeft ze van elke leugen, en daar wemelt het van in haar gedichten, een woordgrapje gemaakt. Charmant maar ambetant. Ik heb haar door, denkt de lezer, en slaat het blad om.

Toch blijft haar poëzie behoren tot de origineelste van de 21^steeeuw in de Nederlanden. Dat vraagt om meer. Ze zou echter zelf de kracht moeten opbrengen de lezer niet te verwennen. Want dat doet ze met De Baldadige Walvis. Schoonheid, namelijk, is net als alcohol of comfort, je went eraan. Poëzie mag wel een walvis zijn, maar geen baldadige.

Als voorbeeld is een gedicht gekozen zonder ‘ik’. Het is een pareltje, in een zee van mossels in hun menopauze, haaien zonder vinnen, kreeften met botte scharen en zeepaardjes op hun retour.

Zo word je een kind

Zo word je een kind dat graag wordt gezien:

Hol naar het dichtstbijzijnde bos

En laat je adopteren door wolven

Ook al kun je INSECT al spellen, en op de valreep NEILPAARD

Het is beter laat dan nooit, en je bent nog maar zeven.

Wolven zijn laat happig om kinderen aan te nemen

Zolang de kinderen niet te veel noten op hun zang hebben

En bereid zijn de waarschuwingsfabels van hun ouders achter te laten

En hun twistzieke zussen, en hun aanstellerige namen, en hun brevetten En de dommige dashond, en de pedofiele tuinman, en het vlindernet, en de waterput.

Nu ben je een kind geworden dat een wolvenfamilie kan verzinnen

Het hoeft niet te stoppen in het bos, je moet je niet beperken tot wolven

Je kunt ook naar de Zee en onder de hoede van de onstuimige Neptunus

Slierten kweken, zeepaardjes berijden en baarzen belazeren

Of naar de steppe om je te laten koesteren door korzelige kamelen.

Zo word je een kind dat graag wordt gezien:

Ga naar het hoenderhok, strooi granen in het rond

En laat de achteloze kippen je toekomst voorspellen

Ze komen uit hun hok en ze zijn gulzig

Dat kan maar 1 ding betekenen: het wordt een verrukkelijk leven!

Guido LAUWAERT

Delphine LECOMPTE, De baldadige walvis, Antwerpen, De Bezige Bij , 239 p., 15,95 €

Mon but dans la vie : aujourd’hui. Mon but aujourd’hui : maintenant.

Marcel Mariën, La Licorne à cinq pattes

Denkend aan de Brugse weefkunstenares Corinne Toussein (°Brugge, 1942 – Tielt, 2012) denk ik verbijsterd aan het krachtige en prachtige Franse verleden deelwoord abasourdi want Corinne was zo mooi en zo jong toen ze nog jong en mooi was en nu bij haar dood ben ik echt verbijsterd, want ze was al zo verrimpeld en verschrompeld.

*

Het boek De soldaat Johan van Filip de Pillecyn maakte van mij al heel vroeg een soldaat in dienst van een verboden en al bij voorbaat verloren staat.

*

De repressietijd : Toen Dr. August Borms werd gefusilleerd in de kazerne van Etterbeek luisterde Stijn Streuvels naar de zanglijsters in de haag van zijn Lijsternest. Hij kon allicht niet anders, of ook hij werd gearresteerd.

*

De tijdsgeest : Toen Charles Baudelaire zijn haar groen liet verven, las Guido Gezelle hier zijn brevier.

*

Ik geloof dat die maarschalk en prins; Prince de Ligne, of gewoon met zijn naam Charles-Joseph de Ligne (Brussel, 1735 – Wenen, 1814), een poosje mijn nieuwe nachtvriend wordt… Zijn boek Pensées & Fragments (Paris : Arléa, 2000) met een kort voorwoord van Madame de Staël ligt al weken op mijn nachttafel en ik blijf almaar lezen en bladeren in dit zeer curieuze boekje. Wat een hoogverheven humor! Wat een hooghartige geest en wat een hoge figuur (een nobiljon pur sang ) die tot het einde van zijn leven loyaal bleef aan de Oostenrijkers. Eén voorbeeld van één van zijn vele geestige gedachtesprongen : Pour ridiculiser le premier auteur bourgeois qui écrirait contre la noblesse, il faudrait le faire baron. Il y serait pris, et l’homme d’esprit deviendrait le plus fier des barons.

*

Ik ben helaas geen vrijmetselaar en ook geen joodse kosmopoliet, maar de weinige echte (geen valse broeders) vrijmetselaars (de meesten van het Groot-Oosten) die ik persoonlijk goed heb gekend of enkele keren ontmoet waren elke keer weer toch zeer bijzondere burgers die mij zeer genegen waren.

*

Twee keer heb ik nu al de film Melancholia van de Deense regisseur en cineast Lars von Trier mogen zien met de mooie Kirsten Dunst en de minder mooie maar charmante Charlotte Gainsbourg, met Charlotte Rampling en Kiefer Sutherland. Ondertussen schuift ook voor mij de planeet Melancholia almaar dichter en dichter bij onze aardedonkere aarde.

*

Binnenkort reis ik met de trein naar Aken of Keulen om daar in een boekhandel te zoeken naar één boek : Das Reich der niederen Dämonen van Ernst Niekisch. Wedden dat ik het zal vinden? Een literaire criticus moet altijd ook een beetje een literaire detective zijn. En uiteraard koop ik daar dan in een krantenkiosk het weekblad Junge Freiheit. De naam en de faam van deze Duitse nationaal-bolsjewist blijft mij achtervolgen en fascineren.

*

Hoe komt het toch dat dat wondermooie Afrikaans van de blanke Afrikaners en de bruinmense zo klank- en kleurrijk klinkt in onze oren? Ik weet het : omdat het lijkt op het Zeeuws-Vlaams, maar dan minder gezouten en minder gepekeld. Dadelijk klaar voor oraal gebruik. En sappig en succulent als een tropische vrucht in de Karoo, in Stellenbosch, in Paarl of in het oude Oudtshoorn.

*

Onlangs was ik even voor een paar dagen in Parijs en bezocht er voor het eerst het huis Carette op de Place du Trocadéro. Een vreemde ervaring : je ziet overal je eigen Franse familienaam en toch ben je daar incognito…Ik dacht aan de dichter Paul Celan die hier ergens in 1970 in Parijs in het koude water van de Seine sprong en aan de Luikenaar Georges Simenon die het hier in Parijs echt naar zijn zin had en een grote fan was van de zwarte zangeres Joséhine Baker met haar bekende meeslepende chanson J’ai deux amours, mon pays et Paris… En in de boekhandel van Gallimard op de boulevard Raspail deed ik een nieuwe prachtige ontdekking en kocht er prompt mijn eerste boek van Bernard Groethuysen. Ja, ik word echt een maniakale bibliofiel op zoek naar het ultieme boek.

*

In mijn bureau die ook als bibliotheek fungeert bevindt zich al heel lang een merkwaardige biografie van P.C. Boutens, de bekende classicus en ook dichter en Zeeuw uit Middelburg. Het boek met als titel Uit het leven van P.C. Boutens werd geschreven door Dr. Karel de Clerck (Amsterdam : Athenaeum – Polak & Van Gennep, 1969, tweede herziene druk) en voor de bibliofielen onder ons : het boek heeft zelfs geen ISBN-nummer, maar misschien werd dit toen nog niet vereist. Op het rode stofomslag staat een niet ondertekende tekst die het volgende vermeldt: ‘Mede door de onderzoekingen van dr. Karel de Clerck valt de laatste jaren een opleving te bespeuren in de belangstelling voor het werk van Boutens, die na zijn dood in 1943 al spoedig in de vergetelheid scheen te geraken, hoewel hij eens na Willem Kloos de meest gevierde dichter van zijn tijd was. Inmiddels is een nieuwe uitgave van Boutens’ volledige lyriek verschenen (1968). In 1970 zal het feit worden herdacht dsat de dichter honderd jaar geleden werd geboren.’ Een wat droge wervende tekst die evenwel niet werd bewaarheid want de dichter P.C. Boutens werd vier à vijf decennia later niet eens opgenomen in de canon van Paul Claes (Lyriek van de Lage Landen). Maar daarover gaat het nu niet. Op pagina 141 van dit boek herlees ik een in de marge aangestreepte uitspraak : ‘Ik heb Versailles gehaat. Omdat het meende, het Duitsche volk te kunnen knechten. Omdat voor 22 jaren de toenmalige overwinnaars geen gebruik van de gelegenheid hebben gemaakt, om een waarlijk verbonden Europa te stichten. Wat noodig is, want eens zullen wij de rassenstrijd moeten voeren. Men heeft in Engeland en Frankrijk gezeurd en gekletst. Daardoor kon in Duitschland een man opstaan, die op één ding telkens weer hamerde. Een man die zichzelf gelijk bleef; hij heeft heel wat weggevaagd, weg-ge-vaagd, verstaat ge. Weet u dat Hitler voor Frankrijk een geluk is geweest? Anders was het ver-blumd. Jammerlijk ver-blumd. Wij moeten daarvan leeren. Maar wij moeten echte Nederlanders blijven. Onszelf. Als onszelf moeten wij deelnemen aan een Europeesch geheel, dat thans kan komen.’ Vooraleer dit te citeren meldt de auteur op pagina 140 : ‘In De Telegraaf van 3 augustus 1940kon heel Nederland lezen, wat Boutens tijdens een interview verklaard had.‘ Mijn besluit : Dichters en politiek, het blijft een gevaarlijk nog niet ontmijnd domein.

*

Voor de westerling komt het gevaar veelal uit het oosten (zoals het licht).

*

Een dichtende boerenzoon zei gisteren in mijn ochtendkrant (De Standaard van 30 januari 2014) : Ik ben een kosmopoliet. En ik dacht; het rijmt op de woorden suikerbiet en kierewiet en noteerde een naakte waarheid onder het afdak van een mooi allitererend aforisme : ‘Het exil is het laatste elixir voor de elite.’

*

Wie nooit één boek, één paragraaf of ook maar één zin van Marguerite Yourcenar in haar gebeeldhouwd Frans wil of kan lezen zal nooit of nooit weten hoe hoog verheven de Schoonheid en de Waarheid klinkt.

*

De wijze levensles van de Noord-Amerikaanse antropoloog was klaar en duidelijk : Blijf niet in Parijs, Londen of New York. Kies voor een tropisch of een subtropisch woud in Borneo, in Mexico, in Peru of bij de Papoea’s van Nieuw -Guinea. Draag daar dan een peniskoker en mijd de malariamug. Maar mijd vooral de veldweg en de bosweg die naar nergens leidt.

Hendrik CARETTE