Patrick Conrad (Foto: Bert Bevers)

Portretten van Hugo Claus voor werk van Roger Raveel, van Boris Vian voor iets van El Lissinszky. Van Arthur Rimbaud voor een schilderij van Cy Twombly, of van Igor Stravinsky voor een Paul Klee. De ondertitel 30 portraits in front of 30 paintings  laat niets te raden over de opzet van A Pantheon, de tentoonstelling met recent werk van Patrick Conrad die momenteel te zien is in Galerie Martin Van Blerk aan de Mechelsesteenweg in Antwerpen. Carlos Drummond de Andrade voor een August Macke, Ezra Pound voor een Kurt Schwitters, Marcel Proust voor een Marc Rothko:Conrad biedt een fascinerend caleidoscopische blik op wie en wat hem zoal inspireerden.

Het was vrijdagavond een aangename drukte bij Van Blerk. Onder de aanwezigen: Veerle Claus, Mathias Danneels, Frank De Vos, Henri-Floris Jespers, Harry Kümel, Kris Landuyt, Guy Rombouts, Jan Vanriet en Christophe Vekeman. Patrick Conrad (° 1945) was uiteraard zelf ook present. Hij toont met A Pantheon  weer duidelijk dat hij, vertrekkend van het tekenen, behalve een getalenteerd dichter, prozaschrijver en cineast ook (misschien zelfs wel: eerst en vooral) een begenadigd beeldend kunstenaar is. Een absolute aanrader!

Bert BEVERS

‘A Pantheon – 30 portraits in front of 30 paintings’, Patrick Conrad, Galerie Martin Van Blerk, Mechelsesteenweg 28, open donderdag, vrijdag en zaterdag van 14.00 tot 18.00 uur (tot 27 september)

Logo van VECU, ontwerp: Marl Verstock

Belofte maakt schuld. Op 6 augustus maakte ik hier mijn voornemen bekend geregeld bouwstenen aan te reiken – geen herinneringen, maar gedocumenteerde informatie – als bijdrage tot de geschiedenis van de club aan de Moriaanstraat.

http://mededelingen.over-blog.com/article-vecu-een-historiek-124310384.html

Vanaf de tweede helft van de jaren zestig was ik er stamgast. Na de perikelen rond de tentoonstelling 'Matrakkensabbat' (1967) – waarover later meer – werd de kroeg gered door de krachtdadige inzet van Jef Denkens (†). Met Nic van Bruggen (†) en Louis Gevaert (†) nam hij jarenlang het beleid op zich.

Van l. naar r.: HFJ, Louis Gevaert, Guy Vandenbranden, Staf Breugelmans, Jef Denkens

De kroeg werd omgevormd tot privé-club. Het tempo van de culturele activiteiten kwam in een versnellingsfase. Begin de jaren zeventig werd de club het hoofdkwartier van Pink Poets. Medio de jaren zeventig werd Jef Denkens opgevolgd door Gustave Breugelmans (†). Guy Vandenbranden (†) en ik waren toen al lid van de raad van bestuur.

Dat zal nog allemaal wel te zijner tijd ter sprake komen. Het klasseren van archivalia met de hulp van Jan Scheirs als amanuensis (alléén kom je er nooit toe...) was de rechtstreekse aanleiding tot die serie bijdragen. Bovendien herlas ik het hoofdartikel van Gustave Breugelmans in VECU-Express, in een kleine oplage verschenen in oktober 1976. “Teveel speelt er zich af in onze bescheiden vereniging, waarom zou het dan niet eens terug verteld en geschreven worden?”, aldus Staf.

Volledige collecties van dit tijdschrift zijn zeldzaam geworden. Omdat ik lui ben, komen in de volgende afleveringen gemakshalve eerst en vooral de goed gedocumenteerde tweede helft van de jaren zeventig aan bod. Zijsprongen en flashbacks zijn allerminst uitgesloten. Ik heb geen werkplan en zal dus geheel willekeurig te werk gaan.

*

In de zomer van 1976 waren er verbouwingen aan de gang. Op 20 augustus, nauwelijks twee dagen na de heropening van de club, organiseerde Contramine 'Zomer te Antwerpen', een poëzieavond waar Maris Bayar, Hendrik Carette, Renaat Ramon en Tony Rombouts aan deelnamen en de vijfde aflevering van Ramons tijdschrift Radar voorgesteld werd.

Staf Breugelmans en Phil Mertens

Kort daarop, op vrijdag 10 september, werd het werkingsjaar geopend met een tentoonstelling van Guy Vandenbranden, geopend door Phil Mertens (†), eerstaanwezend assistent bij Koninklijke Musea voor Schone Kunsten te Brussel, die zich onder meer ijverig inzette voor de herwaardering van de avant-garde schilderkunst van de jaren twintig, en o.a. publiceerde in het onvolprezen tijdschrift Artisjok van Werner Spillemaeckers (†). Bij die gelegenheid werd ook haar boek ter gelegenheid van Guy's vijftigste verjaardag voorgesteld, een drietalige (Nederlands, Frans, Duits) uitgave van VECU met 19 full page kleurreproducties en 12 wit-zwarte pagina's fotodocumenten, in een lay-out van Mark Verstockt.

Henri-Floris JESPERS

(wordt vervolgd)

Foto: Sefaan Goossens

Kunst: Mijn eerste zelfstandige bezoek aan het Rijksmuseum. Ik was zestien of zeventien en stond plotseling voor het Stilleven met kazen van Florisz Claesz. van Dijck (1575-1651). Het is een ontbijtgens, een stuk waarop men het voedsel voor de ochtendmaaltijd liet samenbrengen. Natuurlijk wist ik dat toen nog niet. Maar mijn fascinatie was gewekt en is nog steeds niet voorbij. Ik zou het doek graag meenemen, om dan af en toe een verscheurend verlangen te kunnen voelen naar een plak kaas. Vreemd,ben ik dan toch een Hollander?

Femmy Otten (1981) maakte een prachtig, klein kunstwerk, getiteld Zeelepel. Ik pluk het verhaal er achter van deze website: ‘Toen zij nog in de thuiszorg werkte, hielp zij een oude blinde dame die in Scheveningen woonde. Die dame hield van de zee. De vrouw had thuis een oude soeplepel. Femmy nam de lepel ongemerkt mee naar huis en schilderde er de zee in. Haar intentie was om de lepel terug te zetten, maar de vrouw er niets over te vertellen. De vrouw overleed voordat ze dat kon doen. Hoe mooi is dat? De vrouw zou een zeelepel in haar bezit hebben, maar het zelf niet kunnen zien en ook niet weten. Een cadeautje van Femmy.’ 

Ik zou het werk meenemen en af en toe naar de lepel kijken, om de zee of oceaan rond het eiland te kunnen vergeten. Een foto van het kleine, bijzondere werk staat hier.

Lectuur: Wat erg om maar twee boeken mee te mogen nemen, naar dat onbewoonde eiland. Elke keuze die ik nu maak sluit alle andere boeken voor de periode dat ik er resideer uit. Vrees ik. Hoe lang moet ik op dat eiland blijven, trouwens?
Een poging. Om eindelijk eens goed door te pakken, neem ik de Bijbel mee. In de Statenvertaling. Geen modern gedoe. De buigzame, soepele taal uit de zeventiende eeuw is hoe dan ook goed om de lange uren zonder internet en televisie uit te zitten.

Ook:  Litterarische fantasien en kritieken, van Cd. Busken Huet (1826-1886). Zesentwintig delen, dus die zijn niet zo snel op. Ik heb nog nooit alle delen gelezen. Bijzondere tip: ‘Een avond aan het hof’, waarin de auteur almanakken recenseert door de koningin sprekend op te voeren (en heel verstandig komt die niet uit de hoek). Een leestip voor de ware republikein.

Films: Een film die ik maar een keer heb gezien (en die volgens mij lang geleden een keuzefilm van een zomergast was): ‘Le jour de noces’  (Engels: ‘The wedding day’, 1977) van Claude Goretta (1929). Een mooie film over een wat burgerlijke familie die een uitstapje naar het platteland maakt. Men komt in een wat lawaaierige bruiloft terecht, tijdens welke de zoon des huizes de bruid schaakt. Zij blijkt de liefde van zijn leven te zijn. Het is wederzijds. Het eind van de film is bruusk en troostrijk tegelijk: de jongen wordt wakker gemaakt door zijn moeder. Het is tijd om weg te gaan. Naar het platteland, voor een uitstapje. Ik ben benieuwd of de film nu nog zo’n grote indruk op me maakt.

Nou ja, vooruit. Pulp Fiction  (1994) van Quentin Tarantino. Om het weergaloze verhaal. Om de eindeloze hoeveelheid citaten die je eraan kunt ontlenen. En om het weergaloze dansje van John Travolta en Uma Thurman:

https://www.youtube.com/watch?v=p6XZwHAqjxA

Muziek: Ja, wat weet ik van muziek? Bijna niets. Ik herinner me dat ik in een houten huis in Finland, waar een vriend van mij een jaar verbleef, naar Das Rheingold  (1869) van Richard Wagner (1813-1883) luisterde. De muziek doet me altijd aan Finland denken, wat niet per se de bedoeling is. Toch zou ik een cd waarop ze is gebrand meenemen.

Ooit was ik fan van Bruce Springsteen (1949), iets wat me op de hoon van in ieder geval een geliefd persoon kwam te staan. Toch hou ik vol. En draai ik zijn nummers soms. Stiekem, op YouTube. Nu ik op een onbewoond eiland zit neem ik al zijn platen tot 1985 mee.

Chrétien Breukers, Utrecht

Ivo van Hove (foto: (c) Jan Versweyveld)

Dat Ivo van Hove de roman The Fountainhead wilde vertonelen is niet verwonderlijk. Wat de ziel van het boek is, is ook die van hem en geeft zeer goed weer hoe hij staat tegenover de overheid en haar wanbeleid in verband met kunst en de kunstensector.

In 1935 begon Ayan Rand [1905-1982] aan The Fountainhead. Met het hoofdpersonage Howard Roark schiep Rand de ideale mens. Toen het boek in 1943 verscheen lag het niet aan de critici dat het een bestseller werd. De mond-aan-mondreclame is er verantwoordelijk voor. Na de grote run is het nooit meer weg geweest uit de boekhandel en volgde druk na druk.

De schrijfster

Ayn Rand sluit zich aan bij de rij van Russische grootmeesters in de vertelkunst. Ze is afkomstig van Sint-Petersburg. In haar middelbare schooltijd was ze getuige van zowel de Kerenski revolutie, die ze steunde, als van – in 1917 – de bolsjewistische, die ze vanaf het begin afwees. Haar familie verhuisde naar de Krim. In 1925 kreeg ze toestemming om haar familie in de Verenigde Staten te bezoeken. Ze keerde nooit meer weer naar Rusland. Vanaf 1926 werkte ze in Hollywood waar ze vrij snel Cecil B. De Mille leerde kennen, de regisseur van films, megaspektakels als De Tien Geboden.
Ayn Rand werd scenarioschrijfster, schreef een toneelstuk, maar haar kracht lag in de vertelkunst. The Fountainhead en het tweede deel van haar magnum opus, Atlas Shrugged [1957] zijn samen goed voor ruim 2000 pagina’s dundrukpapier, kleine letter en groot formaat [23 op 15]. Je hebt voor beide boeken een boekenstander nodig om tijdens het lezen geen kramp in de vingers te krijgen.

De regisseur

De droge, harde schrijfstijl van Ayn Rand moet een van de redenen zijn geweest die Ivo van Hove aanzette om van de roman een toneelstuk te maken. Een tweede reden is dat het beroep van het hoofdpersonage over dat van hem geschoven kan worden en er maar één beeld te zien is.
Howard Roark is architect. Een regisseur is dat ook. Hij ontwerpt een voorstelling zoals een architect een gebouw. En net als Roark luistert Van Hove naar op- en aanmerkingen, maar ze beïnvloeden zijn concept nauwelijks. Tot de première. Eenmaal die voorbij is interesseert – grof gezegd – de voorstelling Van Hove niet meer. Net als voor Roark is voor Van Hove het creatieproces the sound and the fury. Verdere aandacht is er enkel om na te gaan of het geluid en de drift van zijn gerealiseerde droom onbeschadigd blijft. De voorstelling staat zo bekeken als beeld en spiegelbeeld: de wereld van de integere architect tegenover de onkreukbare regisseur.
Een derde reden om dit boek op de bühne te zetten is dat Van Hove er van overtuigd was dat bewerker Koen Tachelet en scenograaf Jan Versweyveld het verhaal en de beeldschetsen in een compacte speeltaal en een kurkdroog decor konden omzetten. Met bovendien de steun van dramaturg Peter Van Kraaij is het boek gestript, op het ondergoed na.

Het verhaal

Begin 20^ste eeuw. The Fountainhead schildert de carrière van de Howard Roark. Hij wordt net voor de eindstreep weggestuurd van de architectenschool omdat hij de theorieën van die roestbakken van professoren afwijst. Zijn medestudent en vriend Peter Keating slaagt met glans en maakt carrière als architect die knikt en slikt wat de klant wil. Wat Roark net niet wil doen; onder geen beding. Hij wil geen kopie van Europa bouwen, waar veel rijken juist wel van dromen. Wonen in Griekse tempels of Romeinse paleizen – Duitse burchten of Franse kastelen. En liefst alle stijlen van twee millennia gemixt. Voor Roark daarentegen verdient de Nieuwe Wereld een Nieuwe Architectuur.
Keating zit algauw aan de grens van zijn kunde. Om aan de top te blijven, doet hij vaak beroep op zijn vriend, maar verknoeit diens ontwerpen door zijn grenzeloze ambitie en ijdelheid. Wanneer hij voor de zoveelste maal beroep doet op Roark, laat die hem een contract tekenen dat er niets aan het ontwerp gewijzigd zal worden. Wegens zijn verlies aan zelfrespect geeft Keating toe en wordt het prachtig ontwerp een afgrijselijk gebouw. Roark blaast het na voltooiing op en krijgt een proces aan zijn been. Door een sterk gemotiveerde apologie luidt het oordeel van de jury: Niet schuldig.
Eindelijk erkenning als vernieuwer [denk aan Le Corbusier] en de doorbraak van een eigen, Nieuwe Architectuur. Natuurlijk is er doorheen het verhaal nog een complex amoureus verhaal verweven.
Onderhuids speelt mee dat de kracht van het individu voorgaat op de macht van de massa. En dat het individu als cultuurschepper niet mag toegeven aan welke wens ook uit politieke of economische hoek.

De voorstelling

Met het pleidooi eindigt de voorstelling, niet met de beslissing van de jury. Ivo van Hove laat het oordeel aan het publiek over. Noem het een open einde. Al zal wie nauwgezet de voorstelling volgt tot dezelfde uitspraak komen als die van de jury in de roman. Daarenboven de waarschuwing snappen waar het Van Hove om te doen was: het snoeien in subsidies en moeien met het artistiek beleid door de overheid is een misdaad.
Maar niet enkel dat open einde is een schot in de roos. Ook het wegsnijden van bijgedachten en nevendaden, op zich interessant maar niet essentieel voor de mechaniek van het toneelverhaal, is dat. Het is aan de acteurs om ze suggestief weer op te halen. En dat is een kolfje naar de hand van het acteursgild van Toneelgroep Amsterdam. Ivo van Hove heeft een gezelschap samengesteld dat individueel en in groep zijn personage, zijn rol, zijn aandeel een vierde macht kan geven. En verdwijnt een schakel, weet hij een evenwaardige te vinden. Het maakt dat de magie van de voorstelling geheel in handen ligt van de spelers. In The Fountainhead wordt dat even sterk aangetoond als in zowel een kleine als een grote voorstelling met een meerwaarde. Kleine = La voix humaine – Grote = Romeinse Tragedies.
Eén acteur een ruiker toewerpen en de anderen een bloem, past niet. Het verhaal is een kapstok en het succes van de voorstelling wordt gemaakt door het samenspel van de acteurs. Zo intens is het teamwork dat de toeschouwers gevangen worden in de ban van de evolutie en de meningen van de personages. En al heb je een triumviraat als regeerders, hun spel krijgt maar glans door de blink van de nevenrollen, een benaming die in wezen ver onder de waardigheid van hun aandeel in het geheel van de productie is.
De kroonjuwelen
Bij elke kroon horen juwelen. Eén ervan is de schrijfmachine[s]. Niet van het merk IBM maar van Olivetti, het Italiaanse bedrijf van schrijfmachines waar de Belgische kunstenaar Jean-Michel Folon enkele jaren voor werkte. Heel wat producten van Olivetti zijn, by the way, in de permanente collectie van het Museum of Modern Art in New York opgenomen.

Een ander juweel is de beroemde degelpers van Heidelberg. Hij symboliseert de popularisering van de dagbladen. Toen de machine aan het drukken sloeg, kwam Citezen Kane in beeld. En de botsing van Orson Welles als de scrupuleuze krantenmagnaat met Joseph Cotton als de integere theatercriticus.
Ook de muzieklijn is een juweel, beginnend bij de muziek van George Gershwin, scherend langs de psychedelische muziekgenres en eindigend bij de hedendaagse opera.

Envoi
Er valt heel wat meer moois te ontdekken in deze voorstelling. Het mag niet gezegd maar moet gezien worden. Het verklappen zou de verrassing ontheiligen. The Fountainhead is een Wagneriaanse toneelproductie die men meer dan eens moet zien om de schoonheidsvlekken ervan te ontdekken.

Guido LAUWAERT

THE FOUNTAINHEAD – Toneelgroep Amsterdam –www.tga.nl– 2 t/m 4 oktober in deSingel – Antwerpen

Henri-Floris Jespers, 2012. Foto: (c) Bert Bevers

Op de kop twintig jaar geleden hield Henri-Floris Jespers zijn eerste lezing op uitnodiging van de culturele vriendenking Ex-Libris. Woensdag 3 september houdt hij een causerie onder het motto “Terugblikken naar de toekomst”. Bij het herontdekken van oude foto's en archivalia blikt hij van de hak op de tak (maar is het wel zo...?) weemoedig terug naar het verleden, maar vooral de toekomst blijft zijn volle aandacht opeisen.

Ex-Libris, Taverne Rochus, Sint-Rochusstraat 67 te Deurne.

Zoals gewoonlijk is iedereen al vanaf 19uur30 welkom. De lezing begint om 20u30 stipt.

*

Zaterdag 6 september om 18 uur: opening van de tentoonstelling “A Pantheon” van Patrick Conrad, Galerie Martin van Blerk, Mechelsesteenweg 28. Meer op:

http://mededelingen.over-blog.com/article-agenda-nazomer-i-patrick-conrad-en-renaat-ramon-124379514.html

*

Vrijdag 12 september om 21 uur wordt de tentoonstelling van beeldend kunstenaar Ron Scherpenisse in Den Hopsack geopend door Erick Kila. Meer op:

http://mededelingen.over-blog.com/article-agenda-nazomer-iv-ron-scherpenisse-exposeert-in-den-hopsack-124416091.html

*

Jawel, september wordt druk – wacht maar even tot de volgende aflevering van “Nazomer”...

■