Via een persbericht maakt het NTGent bekend dat het in samenwerking met het theatercollectief Wunderbaum een gespeelde voordracht organiseert op zaterdag 11 juni van Thyestes, een toneelstuk van Hugo Claus uit 1966. Het stuk behandelt de geschiedenis van Atreus, die uit wraak om het stelen van zijn vrouw en de troon, de kinderen van zijn broer Thyestes doodt en ze hem als maaltijd voorzet.

Dat Seneca aan de bron ligt van dit toneelstuk is mooi meegenomen maar niet belangrijk. Claus was na Brecht de grootste letterdief ter wereld. De Thyestes van Seneca waren al bewerkingen van gelijknamige stukken van o.a. Sophocles en Euripides. Wat belangrijker is dan het bronnenmateriaal, gezien in het licht van deze zet van het NTGent, is het feit dat heel wat politici hebben toegezegd een rol uit het stuk op zich te nemen. Dat ze dit gedaan hebben is niet verwonderlijk. De kern van het stuk draait om broederhaat en familieconflicten, een spelletje wat de Wetstraat en de omliggende politieke steegjes maar al te goed kennen. En simpelweg een moord begaan is voor hen te weinig. Iemand doden, dat is dagelijkse kost. Er moet wat extra bedacht worden. ‘Iets dat de grenzen van de lamlendige menselijke haat doorbreekt’, zoals Claus een personage in de mond legt in dit stuk. In Thyestes is kindermoord en kannibalisme het dubbele toetje van de dagschotel. Wilfried Martens, Willy Claes, Wivina De Meester, Miet Smet en waarschijnlijk nog enkele andere politici, tweedeplans, om een term uit de toneelwereld te gebruiken, worden bijgestaan door onder andere Els Dottermans, Servé Hermans, Walter Bart, Matijs Janssen, Maartje Remmers en Marleen Scholten.

*

Een lekkere ‘stunt’, voorzeker. Maar mijns inziens een foute keuze, door de inzet van wat moet doorgaan voor heuse politici. Een betere keuze ware Tand om tand geweest, een toneelstuk van Claus uit 1970. In de eerste druk draagt het als ondertitel ‘Een spiegelgevecht’, wat Claus voor zijn Verzameld Toneelwerk in 1999 heeft gewijzigd in ‘Een fantasia’. Vreemd, want de eerste versie werd extra in de verf gezet door promotekst op de achterkant van het kaft: ‘TAND OM TAND wordt door Hugo Claus een spiegelgevecht genoemd omdat hij daarmee zinspeelt op het feit dat dit stuk de legende van Tijl Uilenspiegel oproept.’

Het stuk speelt zich af in de toekomst en draait [alweer] rond een moord. Het heeft de structuur van een proces dat door de VVT [Vrije Vlaamse Televisie] rechtstreeks wordt uitgezonden. Jan van der Molen, een volksjongen, heeft de grote Vlaamse leider vermoord. Hij waant zich de nieuwste versie van Tijl Uilenspiegel en ziet het gevaar voor Vlaanderen. Nu het een zelfstandige staat is geworden en geregeerd wordt door één partij met één leider. De leider, een Bart De Wever avant la lettre, beslist en de andere leden van zijn kliek moeten knikken. Extra gevaar zit hem in het bezit van een atoomcentrale in Mol. Een bom tegen de vijand is snel gemaakt.

Opvallend aan dit stuk is de toon. Oordeel [en geniet] mee:

Rechter: In naam van de Republiek, van onze Moeder de Heilige Kerk, en in naam van onze verheven martelaar, de Voogd van Vlaanderen, verklaar ik deze zitting van het Bijzonder Gerechtshof voor geopend. … Vooraleer in onpartijdigheid tot de berechting van deze rotte hond van een beklaagde over te gaan moet het mij van het hart, tegenover de aanwezige vertegenwoordigers van onze Centrale Comitees en tegenover u, kijkers thuis, dat ik niet zal kunnen nalaten streng te zijn. Dit kreng, dit uitwerpsel, deze beschuldigde schuldig aan desertie, opruiing, doodslag en moord heeft het internationaal gezag van ons volk ondermijnd, hij heeft geknaagd aan de grondvesten van onze republiek, hij heeft Vlaanderen zelf, in de persoon van zijn Voogd, aangerand. Daarom zal ik de wet toepassen, de heilige wet. Niets of niemand zal mij tegenhouden. Ik zal, in naam van de liefde tot ons volk, een bloedhond zijn voor deze stinkende adder!

Merkwaardig aan dit stuk is dat het regelmatig onderbroken wordt door nieuwsflashes en reclamespots. Ze promoten onder meer vakanties in Vlaamse kolonies of wasmiddelen met een Vlaamse geurtje: ‘Het Vrije Vlaamse Nieuws wordt u gebracht door Detergent Loki. Voor uw tennispak, uw anorak, gebreide rok of interlock, het wasmiddel met heidekruid.’ Nog een voorbeeld, tevens het slot: ‘Deze flitsen uit Het Vrije Vlaamse Nieuws werden u gebracht door de melkpoeder Soetkin. Melk van Soetkin maakt u sterk, maakt u blij. Melk van Soetkin maakt u van alle zorgen vrij.’

Het Antwerpse veilinghuis Bernaerts veilde op woensdag 13 mei de handgeschreven versie. Claus schreef Tand om tand in opdracht van de Antwerpse KNS, maar daar werd het uiteindelijk nooit opgevoerd. Wat niet verwonderlijk is. Antwerpen is heel zijn bestaan een rechtse stad. Niet voor niets is de spotnaam van de Antwerpenaar Sinjoor, wat zoveel betekent als… collaborateur.

Het stuk ging na heel wat gesoebat in 1970 in première in de Brusselse KVS. Op de veiling raakte het niet verkocht. De vraagprijs werd lang niet gehaald. Eigenlijk hoort het thuis in het Letterenhuis. Want het is een profetisch stuk, en lang voor het bestaan van een Vlaamse commerciële zender pakte het al uit met reclamespots.

Wanneer zet een Vlaams theater het op de affiche? Of… Who’s Afraid of Bart De Wever, Bart De Wever, Bart De Wever? Who’s Afraid of Bart De Wever, Bart de Wever… early in the morning!

Guido LAUWAERT

Jan Decorte

Jan Decorte beschuldigen van het maken van baroktoneel zou al te licht ondergedompeld zijn. Toch, om de zoveel jaar, omhelst hij de barok om met een omweg en in halve duisternis wild en grillig deze stijl aan de borst te drukken. Bovendien heeft hij grandioos respect tegenover de techniek en de geest van het werk van de auteur dat hem heeft geïnspireerd. Niet alleen van de auteur maar ook van de componist, zoals dat met zijn nieuwste productie het geval is. The Indian Queen zal namelijk eerder bekend blijven door zijn muziek dan door zijn toneeltekst.

Toneelmuziek

Henry Purcell (1658-1695) is de belangrijkste componist die Engeland ooit voortgebracht heeft. Misschien had hij een tweede Händel kunnen worden, indien hij niet zo jong was gestorven. Zijn bekendste werk is Dido & Aeneas, een opera die Decorte in 2006 bewerkt heeft. Ook The Indian Queen wordt als een opera gepresenteerd. Dat is licht overdreven. Al wordt het een opera genoemd, het is toneelmuziek uit 1692 die Purcell drie jaar later nog eens onder handen heeft genomen.

The Indian Queen uit 1664 is in samenwerking met Sir Robert Howard geschreven door John Dryden. Net als zijn andere werken is het grof van toon, opzettelijk, want Dryden wilde vooral kwetsen. Voor zijn eigen plezier en om de burgerij, niet vertrouwd met het hofleven, te wijzen op wanbeleid en vriendjespolitiek. De voortuin van de burger verschilt in wezen niet van de achtertuin van de vorst.

Cocktail

Dat The Indian Queen geen volwaardige opera is, heeft Jan Decorte goed begrepen. Hij wijst daar met twee vingers naar, door het stuk te bestempelen als een ‘semi-opera’, een ‘nog-net-geen-opera’. Hij trekt die lijn door in de enscenering door het oorspronkelijke toneelstuk en het oerlibretto bij elkaar te kiepen, te shaken en te zeven. De barvrouw van dienst die deze cocktail serveert is Sigrid Vinks. Als een Suisse, mét bijhorend zwaard, is zij zowel gastvrouw als hofdame. De bijhorende muziek is al even smaakvol klutswerk van B’Rock, het barokensemble waarmee Jan Decorte al eerder samenwerkte. Frank Agsteribbe dirigeert.

Kapot bewerkt

Het verhaal is snel verteld. Het rammelt en heeft nauwelijks vet aan het lijf. Een verhaal kan verbeterd worden, iets waar Shakespeare meester in was, maar ook kapot bewerkt. Dat is het geval met dit stuk, dat in de loop van zijn bestaan, vóór Purcell er zijn tanden in zette, al tientallen malen was herkauwd.

Zemporella is heerseres over Mexico. Zij wordt tegengewerkt door de Inca’s van Peru en hun generaal Montezuma. Zoals dat zo vaak het geval is wanneer de strijd al te lang duurt wisselt de generaal van kamp. Generaals pronken graag met hun medailles. Naar de vijand overlopen levert al een knoert op en misschien dat de overwinning makkelijker is vanuit een andere hoek bekeken. Wat gerant staat voor nog meer blik op de borst. Zemporella wordt, wie had anders verwacht, verliefd op hem. Het een en ander loopt niet af zoals verwacht. Gevolg: madame slaat de hand aan zichzelf.

Puurheid

Jan Decorte heeft alle spreekteksten eruit gegooid en enkel de muziek van het koor en de solisten behouden. Door een minimum aan actie en attributen kan de toeschouwer het verhaal niet snappen. Maar of hij dat nu wel of niet snapt zal Decorte een zorg wezen. Waar het hem in essentie om te doen is, is de puurheid van de barok, en in het bijzonder de kleurige melodie van Purcell te tonen. Dat is hem aardig gelukt. Het ensemble speelt strak en gaaf, de solisten zijn stemvast, met als grote uitblinker sopraan Hanna Bayodi. Een stem van kristal. De drie mannelijke solisten, Risto Joost [contratenor], Frederik Akselberg [tenor] en Håvard Stensvold [bariton] kennen hun taak en plaats. Iets meer inleving van de tenor en de contratenor had de warmte wat verhoogd.

Wat absoluut benadrukt moet worden is de kostumering. Iedereen is blootsvoets. De mannelijke solisten dragen het hoogstnodige. Zwarte vest en bijpassende broek. De soliste en onze lieve Suisse zijn fleuriger gekleed. Typisch Decorte. Mannen moeten naakt [of zo goed als], maar vrouwen mogen wat extra. Weliswaar een minimum aan kleur en lijn, maar wel voldoende om de zuiverheid van hun schoonheid te onderstrepen.

Borstbeeld

Dat Jan Decorte een theatermaker is die een prominente plaats inneemt door zijn koppige envergure was al geweten. Die wetenschap wordt nog versterkt door deze productie. Het is wonderlijk hoe Decorte blijkbaar met gemak dit complexe stuk tot een compacte voorstelling heeft herleid.

Henry Purcell werd begraven naast het orgel van Westminster Abbey. Jan Decorte verdient een borstbeeld in het Kaaitheater.

Guido LAUWAERT

The Indian Queen– productie Kaaitheater, Kunstenfestival des Arts en Bloet vzw – www.kaaitheater.be

Kwam, op zoek naar iets geheel anders, in Het Letterenhuis een adressenlijst tegen van leden van de Vlaamse Vereeniging van Letterkundigen, uit 1935. Toentertijd waren er 170 schrijvers en schrijfsters lid van de vereniging. Daarvan woonden er 54 in Antwerpen (overigens waren slechts vier ervan dames).

De Lemméstraat

Alfons De Ridder, beter in de herinnering voortlevend als Willem Elsschot, en Gerard Walschap waren bijna buren. Het is geweten dat ze amper contact hadden maar ze woonden lange tijd allebei in de Lemméstraat: De Ridder op nummer 19, Walschap aan de overkant op nummer 12.

Bestudering van de adressenlijst leerde me dat er in 1935 nog méér letterkundigen buren van elkaar waren, al dragen ze minder beroemde namen dan de Lemméstraatgenoten. Zo woonde Eugeen De Bock destijds in de Kruishofstraat 223, terwijl op nummer 239 in dezelfde straat een ander VVL-lid, Piet Van Assche, domicilie had.

Ook in de Volhardingstraat waren in 1935 twee leden van de VVL gehuisvest, en dat waren échte buren: Ger Schmook woonde er op nummer 70, en Alfons Van Hoof op nummer 72.

In 1935 woonde Frans van Cauwelaert aan de Lange Lozanastraat 244 (Foto Bert Bevers)

De literaire straatgenoten woonden allemaal redelijk op stand. Zo hadden Victor De Meijere en Frans Van Cauwelaert hun oog laten vallen op een huis in de Lange Lozanastraat, respectievelijk de nummers 148 en 244.

Ook in de Vincentiusstraat kon je driekwart eeuw geleden aanbellen bij twéé VVL-leden: Frans Smits woonde er op nummer 22, en Hendrik Van Tichelen op nummer 67.

In de Schermersstraat woonden eveneens twee letterkundigen dicht bij elkaar: op nummer 39 Louis Franck, en daar schuin tegenover op nummer 40 Nico Gunzburg.

Louis Franck woonde op nummer 39 (het roze pand derde van rechts aan de linkerkant, Nico Gunzburg op nummer 40 (het huis rechts).

De grootste concentratie was echter te vinden aan de Markgravelei. Daar woonde in 1935 August Van Cauwelaert (Frans' jongere broer) op nummer 181. Hij wist daar twee literaire mejuffrouwen in zijn nabijheid: op nummer 168 verbleef Louisa Duykers, en op nummer 186 Marie-Elisabeth Belpaire.

Bert BEVERS

Veel belangstelling vandaag voor de opening van Boudens' expo 'Cadrages' (zie vorige blogs).

In een ongetekend leaflet wordt ter attentie van de bezoekers ingegaan op de ondertitel van de tentoonstelling, 'Een jeugd in Brussel'.

Luc Boudens groeide op in het Brussel van de jaren zestig. De stad vervelde volop van de voorbije eeuw. Het nieuwe optimisme heette beton, hoogbouw en strakke lijn. Luc keerk ernaar met verbazing en bewondering. Op weg naar school raakte hij, zonder het beseffen, doordrongen van deze na-oorlogse esthetiek die glom van zelfvertrouwen. De jongen werd geconfronteerd met het werk van onder meer Jacqmain, Van der Meeren, Bontridder,...

Thuis was er een abonnement op Spirou / Robbedoes. Hier heetten de architecten Franquin, Jijé, Rob-Vel en ze kwamen aanzetten met fantasierijke, revolutionaire bouwsels en prikkelende interieurs waarin onze aandachtige jonge lezer ook kunst aan de muur zag hangen of op een excentriek tafeltje staan.

Het bracht Luc Boudens tot deze huidige 'Cadrages': hij speurde de strip-interieurs af, zoomde in op een detail en plaatste dat, binnen zijn eigen gekende vormtaal, in een nieuw kader.

*

Andres van Hove Gallery staat voor abstracte kunst en modernisme. Vorig jaar werd werk getoond van onder meer Felix De Boeck, Gilbert Decock, René Guiette, Wout Hoeboer, Kurt Lewy, Jozef Peeters, Luc Peire, Gilbert Swimberghe, Guy Vandenbranden, Edmond van Dooren en Maurice Wyckaert. Het boek Een eeuw abstracte kunst. 100 Belgische abstracten van André Garitte werd bij Andres van Hove gepresenteerd door Flor Bex, ere-directeur van het MUHKA.

Opgemerkt tijdens de vernissage: Raoul van den Boom, Mathias Danneels, Lisbeth Gruwez, Henri-Floris Jespers, Kris Kenis, Rosette Keirsmaekers, Manou Kersting, Pruts Lantsoght, Dirk Maeyens, Wilfried Pas, Renaud, Alban Sarens, Mario Sarrechia, Jan Scheirs, Bruno Sluydts, Marcel Vanthilt en Mark Verstockt.

■

Foto's: Jan Scheirs