De Nederlandse editie van De filosoof van Haagem (Eindhoven, Het Poirtersfonds, 180 p., 1935), geïllustreerd door J[e]an Brusselmans (1884-1953)
Naar aanleiding van de overdracht van het (omvang)rijke en in cultuurhistorisch perspectief in alle opzichten belangrijke archief van Jef Scheirs (1885-1960) aan het AMVC-Letterenhuis te Antwerpen, schrijft Jan Stuyck in Zuurvrij een treffende bijdrage.
De katholieke (volks-)schrijver Jef Scheirs (1885-1960) verwierf grote bekendheid met De filosoof van Haagem (1928-1931). De roman werd meermaals voor toneel bewerkt en kent nog steeds opvoeringen. In 1967 maakte de BRT zelfs een zesdelige tv-reeks over de twee rivaliserende broers in het Vlaamse dorpje Haagem. In het Lectuur-Repertorium (1954) wordt Scheirs getypeerd als schrijver van 'goede volksboeken met katholieke tendens; eerlijk werk, sappig van taal, doch soms gebrekkig van compositie'.
In meer beperkte kring geniet de SF-roman Het einde der wereld (1929) – een werk dat al te snel in de vergetelheid geraakte – nog altijd waardering. Jef Scheirs beschrijft destijds beslist 'aanstootgevende “wetenschappelijke ontdekkingen” zoals de ontdekking van de oerstof van het leven en het klonen van mensen', aldus Jan Stuyck.
Het einde van de wereld, 1929, 211 p. Gedrukt door De Bièvre & Lombaerts, Schoten, 1929.
Ik hield dus opnieuw Het einde van de wereld ('lectuur voor volwassenen alleen', aldus het Lectuur-Repertorium) tegen het licht, een roman waar SF-kenner Lukas de Vos herhaaldelijk aandacht voor vroeg.
Het einde van de wereld, Brecht/Antwerpen, De Roerdomp, 1971, 165 p.. Ingeleid door Robin Hannelore. Omslag: Paul Ibou.
Hiertoe aangespoord door uitgever Joris Lombaerts 1936-1991), bezorgde de dichter en romancier Robin Hannelore in 1971 een taalkundig wat eigentijdser geredigeerde herdruk. In het woord vooraf onderstreept hij terecht:
Het boek van Jef Scheirs is een unicum, een verbijsterende uitschieter, een vreemde eend in de bijt, iets dat doet denken aan Herbert G. Wells en Jules Verne maar dat mij in zijn konceptie als groter voorkomt, minder ludiek, gedurfder. […] Het is precies het visionaire, profetische, prognostische aspekt van Scheirs' roman dat mij buitengewoon geboeid heeft. […] Merkwaardig is wel dat Scheirs' roman zich afspeelt in een kollektivistische toekomstwereld [...]. Andere merkwaardigheden zijn : de 'hatcheries' van Aldous Huxley doen inderdaad denken aan de mensenkwekerijen van Scheirs; de gereglementeerde zelfmoord uit 'Golden Ophelia' van Ward Ruyslinck treffen we in extenso bij Scheirs. […] Jef Scheirs […] voorspelt (vertelde) doodgemoedereerd de tweede wereldoorlog, ook de derde (in 1985 dan), én tal van andere (intussen werkelijk gebeurde) wereldevenementen, dus... spreekt hij over filmeksperimenten, radiotoepassingen, televisie (!), luchttreinen, enz. als over de doodgewoonste dingen.
De Franse vertaling, van de hand van René Matthews, verscheen in 1933 bij Dupuis. In zijn grondleggende Panorama de la scence-fiction. Les thèmes, les genres, les écoles, les problèmes (Verviers, Marabout, 1975, coll. Marabout Université, vol. 270) brengt de Belgische auteur van SF-romans, essayist en uitgever Jacques van Herp (1923-2004) grote waardering op voor Les derniers jours du monde, “l'exhubérant et baroque ouvrage de J. Scheirs' (p. 157), 'un grand livre (p. 125).
Ici, aucun faux-semblant, l'anticipation, le fantastique se mêlent, les personnages sont Satan, le Temps, le Mouvement, la Mort, le dernier Pape, le Juif Errant ; la scène se transporte de la Terre aux Enfers et dans l'Infini. […] Et ce n'est pas ridicule, car l'auteur anime et enflamme son récit ! Il a le sens du grandiose et de l'épique, et son roman surclasse les épopées chrétiennes traditionnelles […]. (p. 125)
*
Dank zij het inzicht en de goede zorgen van kunstschilder Jan Scheirs (CDR), werd het door Godelieve Scheirs zorgvuldig bewaarde en stelselmatig secuur aangevulde archief van de schrijver (briefwisseling, krantenknipsels, uitgavecontracten, drukkersrekeningen, afrekeningen van boekhandels, eerste en volgende drukken enz.) namens de familie overgedragen aan het AMVC-Letterenhuis te Antwerpen.
Ik acht me gelukkig dat ik daarbij het voorrecht had te mogen bemiddelen.
Henri-Floris JESPERS
Zuurvrij 21, december 2011. Een uitgave van het Letterenhuis, Antwerpen. 111 p., ill. Een abonnement op Zuurvrij voor 2 jaargangen van telkens 2 nummers bedraagt 20 €, IBAN BE90 7330 0831 3132 BIC KREDBEBB onder vermelding van uw naam, adres en 'Zuurvrij 2011-2012. Losse nummers t/m nr. 19: 4 € (5-17 en 19 nog leverbaar); vanaf nr. 20: 6 €.
