Adriaan de Roover (°1923) staat centraal in de jongste aflevering van De Auteur, het driemaandelijkse tijdschrift van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen, opgericht in 1907. Tony Rombouts publiceert een interview met de dichter van woordschurft en van vvrede gedichten. Nogal oppervlakkig, maar niettemin een lezenswaardige inleiding ten behoeve van de “leek”....
In zijn vaste rubriek 'Poëtisch logboek' vraagt Willem M. Roggeman aandacht voor de Roemeense dichter Valeriu Stancu (°1950). De Auteur brengt aldus de eerste gedichten van Stancu die in het Nederlands verschijnen. Jammer genoeg wordt de bijdrage onbegrijpelijk gepubliceerd onder de hoofding 'Hiroshi Taniuchi'...!
Het is ook raden wie de auteur is van het gedicht 'De druipstenen van de herfst' op pagina 9. In de vorige (ook hier besproken) aflevering van de De Auteur was er ook al een flater, betreffende de juiste opvolging der pagina's. Ik heb daar destijds niet op willen wijzen, maar nu er alweer blunders te noteren vallen, kan ik dat niet verder met de mantel der liefde bedekken.
Dit gezegd zijnde, de redactie van De Auteur doet blijkbaar een ernstige poging om het tijdschrift aantrekkelijker te maken. In de rubriek 'De Boekhouding', samengesteld door Bert Bevers, worden recente publicaties besproken van o.m. Ronelda S. Kamfer, Gust van Brussel, Albert Hagenaars, Bart Mesotten, Delphine Lecompte, Patrick Verhoeven, Adriaan de Roover, Gerry van der Linden, Sybren Polet, Shag Ch'in, Alistair Dempsig, Nicole Van Overstraeten, Glen Baxter, Jack Kerouac, Miel Vanstreels, René Hooyberghs, Liesbeth Lagemaat, Ina Stabergh, Peter Schotman, Annie Reniers, Nick J. Swarth en Hannie Rouweleer.
Guy van Hoof wijdt een verhelderende bijdrage aan het 'Vlaams stripcentrum' te Wilrijk. Tot slot laat Ward Mertens de lezer kennismaken met de dichteres Nicole Van Overstraeten.
*
Erik Vlaminck (1954), voorzitter van de bijzonder actieve belangenvereniging Vlaamse Auteursvereniging (VAV) wordt op 17 oktober geïnstalleerd als lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.
■
De Auteur, driemaandelijks tijdschrift, september 2012, 16 p., ill.
Roel Richelieu van Londersele
Alzheimer
er ligt niets in de zeef van de dag
geen spijker, geen hand, geen boek
hij loopt langs de rand van zijn terugkeer
op zoek naar geleefd en geliefd
en niets nadert, het gras weigert,
zand rukt op, bomen groeien uit elkaar,
de wilgen staan niet bij de beken
hij, de roeier, verlangt naar water:
stroomopwaarts ligt de stad van zijn geheugen
Roel Richelieu Van Londerzele
Het gedicht verscheen in Het Liegend Konijn, 9de jaargang nr.1, april 2011.
*
Het juryverslag werd uitgesproken door voorzitter Frans-Jos Verdoodt:
Van Londerseele heeft met zijn gedicht 'Alzheimer' het pijnlijke woord voor deze erge fysische en psychische kwaal niet geschuwd. En toch is zijn poëtisch verhaal ontdaan van elke sentimentaliteit. Het overstijgt daardoor de menselijke anekdote en verheft zich op een universele hoogte. Op die hoogte vervlecht de pijn van het afwezige zich op sublieme wijze met een eenzame sfeer waarin alles vervreemding is, onbereikbaarheid, anonimiteit, afwezigheid. De dichter drukt dat treffend uit door de herhaling van het woordje ‘niets’: er ligt niets in de zeef van de dag, niets nadert. En ook door de metafoor van het averechtse landschap:’ de bomen groeien uit elkaar, de wilgen staan niet meer bij de beken…’
Aan gedichten ( en dus aan dichters) wordt vaak hun complexiteit verweten en hun geslotenheid, hun onbereikbaarheid, hun hermetisch woordgebruik.
Welnu, het gedicht van Richelieu Van Londersele overtuigt net door zijn toegankelijkheid. En toch staat die toegankelijkheid niet in de weg voor dit subtiele thema en voor de afstandelijkheid die hier noodzakelijk is. Dit alles volstrekt zich in de omvang van de nauwelijks negen verzen die dit winnende gedicht lang is.’
*
De Melopeepoëzieprijs is uniek in zijn soort en onderscheidt zich van de anderen doordat er niet met inzendingen wordt gewerkt. Zij put namelijk uit de poëzie die werd gepubliceerd in onze literaire tijdschriften. Zodoende worden jaarlijks honderden en honderden gedichten onder het vergrootglas bekeken. Elk jurylid selecteert 21 gedichten en geeft aan elk gedicht zijn punten. Puur rekenkundig wordt er gewerkt en dus zonder deliberatie. Dit om elke beïnvloeding te voorkomen en om haar onafhankelijkheid te verzekeren.
De laureaat ontvangt 2500 € en de 21 genomineerde gedichten verschijnen in een verzorgde bloemlezing. Toch geen onaanzienlijke inspanning van de gemeente Laarne en haar burgers. Zij sparen kosten noch moeite om er iets moois van te maken. Dit geldt evenzeer voor de prijsuitreiking in de wapenkamer van het kasteel.
Af en toe luidt de jammerende doodsklok over een tijdschrift dat het niet langer kan volhouden. Ik heb ontzettend veel respect voor het gewroet en geploeter van de redacties van onze literaire tijdschriften. Zeker voor dezen die hun inkomsten uitsluitend bij hun abonnees moeten halen, niet erkend zijn door VFL en het dus zonder riante subsidies moeten stellen. Zoals de politieke benoemingen in ons overheidsapparaat een onuitroeibare ziekte blijft, zo bepaalt netwerking, het beruchte ons- kent-ons in het literaire wereldje nu eenmaal wie wat krijgt.
*
Voor de academische zitting van de Melopeepoëzieprijs wordt elke redactie uitgenodigd.
Bij deze vierde editie kan ik het evenwel niet laten om een kanttekening te plaatsen. Zeg gerust weerhaak. Respect en wederkerigheid zijn voor mij twee sleutelbegrippen.
Dit jaar mocht ik vaststellen dat elk van de veertien redacties van de geselecteerde tijdschriften door hun opmerkelijke afwezigheid op de academische zitting voortreffelijk stonden te ontbreken. Een vergetelheid? Het lijkt wel of het beklijvende Alzheimer-gedicht de uitnodiging van de redactietafels heeft geblazen. Alzheimer, het blijkt ook daar een pijnlijke aandoening.
De Melopeeprijs is dit jaar voor de eerste maal aanwezig op de Boekenbeurs en wel op 11 november in de gele zaal. Zij heeft er van 16u tot 16.45u de nodige zendtijd gekregen.
Met minzaam gemoed hoop ik dat ik hen er veelvuldig mag begroeten.
Frank DE VOS
Inhoud
Column
Guido LAUWAERT, Op stap 2: welterusten mijnheer de president
Proza
Ton VAN REEN, Vroeg in de ochtend (slot)
Dagboek
Frank DE VOS, El Silbo Gomero – Las Canarias y Los Flandes
Kritisch
Guido LAUWAERT: Loftuiten: Eddy van Vliet
Plastisch
Bert BEVERS, Het eigenzinnige universum van Lartigue
Muziek
Guido LAUWAERT, Op stap 3: Spira Mirabilis kaapt de Vijde van
Door de leesbril bekeken
HA: Ben Klein over het Felix Poetry Festival; Taalunie schenkt foto's aan Letterenhuis en Letterkundig Museum; tijdschrift van de Internationale Vriendenkring Anton van Wilderode; Kurt van Eeghem en Y.M. Dangre in de Arenbergschouwburg; derde roman van Simone Lenaerts, De onvervangbare, ingeleid door Dirk Verhofstadt; Henri-Floris Jespersover Paul de Vree.
Achteruitkijkspiegel
Bert BEVERS, Kruidtuinbezoekers
Henri-Floris JESPERS, Roger Geerts en Anton van Wilderode
■
De gulheid van mijn vrouw is voortreffelijk. Ze weet dat ik zonder de nodige letters de sociale verplichting van een vakantie niet overleef. Voor mijn acht boeken had ze dan ook een afgemeten plaatsje voorzien naast haar bescheiden garderobe, goed voor twee reiskoffers (33.7kg).
Een “espresso macchiato” blijft een verrukkelijke idylle op mijn tong. Dit is zeker het geval bij een Italiaanse met de naam van een snedige superbolide. Enkele jaren geleden is ze in Las Galletas aangewaaid. Ze baat er “Heladeria Ferrari”uit. Bezwaarlijk kan ik deze zuurpruim ‘mooi’ noemen; vormeloos en met een neus uitermate geschikt als blikopener. Niettemin, het kopje koffie maakt er alles goed.
Van Céline las ik een hele tijd geleden Voyage au bout de la nuit en Mort à crédit, twee meesterlijke en baanbrekende romans. Met zicht op een zee, op een terrasje met een boek, meer verlang ik niet op verlof. Op deze zuiderse stelplaats begon ik te lezen in Van de ene dood naar de andere, Louis-Ferdinand Céline. Artikels, brieven en polemieken vertaald door E. Kummer. (1)
Aan het tafeltje naast het mijne:’cockney slang’ van een ‘gang’ Britse getatoeëerde Onslow’s, zonder onderhemdje in blote bast en bijzonder luidruchtig. Zoiets is goed voor een dagdroom over het behalen van een medaille voor moord en zelfopoffering.
Louis-Ferdinand Céline is het pseudoniem van Louis-Ferdinand Destouches (1894-1961), Hij kent op zijn minst een bewogen leven. Hij groeit op in een gezin van de hard werkende Franse middenklasse, besmet door statusneurose en een typisch populisme: eng patriottisme, anti-Duits, anti-Engels, antiprotestants, anti-joods, antivrijmetselaars, antikapitalistisch en antimarxistisch. Destouches wordt beroepsmilitair en raakt in 1914, ernstig gewond bij Poelkappele aan het Ijzerfront. Hij wordt afgekeurd voor verdere frontdienst. Arts worden blijft zijn grote droom en hij promoveert in 1924. In dienst van de Volkenbond werkt hij in Genève en Liverpool. Hij bezoekt Afrika, de Verenigde staten, Canada en Cuba. Terug in Frankrijk vestigt hij zich als arts in Clichy.
In 1932 debuteert Céline met Voyage au bout de la nuit, die zoals de door hem bewonderde Rabelais in een volkse taal is geschreven. In 1936 verschijnt zijn Mort à crédit. Deze roman is obsceen, scatologisch, met gebruik van het Parijse argot en zijn bekende drie puntjes (…) Céline kent nationaal en internationaal succes. Door de stijlbreuk wordt zijn werk een mijlpaal in Franse literatuur. In 1936 verschijnt zijn anticommunistisch pamflet Mea Culpa. Ronduit stuitend is zijn walgelijke, raciale antisemitisme in Bagatelles pour un massacre (1937), L’École des cadavres (1938) en Les beaux draps (1941); twee pamfletten die enthousiast worden onthaald door het fascistische Action Française met Charles Mauras als ideoloog. Overigens iemand die door Joris Van Severen van het Verdinaso enorm werd bewonderd. Zijn ingezonden brieven tijdens de oorlog zijn vaak zo geflipt dat ze niet worden gepubliceerd en deze zelfs de Duitse bezetter vervelen. In juli 1944 is het bijltjesdag. Hij vlucht via Duitsland naar Denemarken en wel met zijn kat. Dit is dan ook het enige positieve dat kattenvriend H.-F. Jespers voor Céline kan opbrengen.
Céline heeft zich echter nooit bij een politieke partij of beweging aangesloten. Het is net deze onafhankelijkheid samen met de grote bewondering voor zijn literair talent en zijn voor velen ongeloofwaardige, virulente antisemitisme dat vrienden en schrijvers zich inzetten om hem naar Frankrijk te laten terugkeren. Zijn antisemitisme verdunnen zij tot een nihilisme en een walging voor de mensheid in het algemeen. In 1950 wordt hij veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf, een boete van vijftigduizend francs, ontzetting uit het kiesrecht en de verbeurd verklaring van de helft van zijn huidige en toekomstige bezittingen. In 1951 wordt de amnestiewet op hem toegepast, en kan hij zich opnieuw in Parijs vestigen.
Wat me opvalt na lezing van de artikelen en interviews van na de oorlog is dat hij nooit één gezegend woord heeft terug genomen van wat hij schreef. Vergoelijking en het grote gelijk blijven overeind. Mutatis mutandis is dit in onze collaboratiemiddens ook het geval.
Ook in Vlaanderen kennen we een reeks verbrande auteurs die een collaborerend cultureel parcours doorliepen: Stijn Streuvels, Felix Timmermans, Ernest Claes, Filip de Pillecyn, Wies Moens, Ferdinand Vercnocke, André Demedts, Ward Hermans, Blanka Gyselen en Pol le Roy. Met uitzondering van Stijn Streuvels en Felix Timmermans werden dezen treffend in beeld gebracht door Lukas de Vos, Yves T'Sjoen enLudo Stynen in het boek Verbrande schrijvers. 'Culturele' collaboratie in Vlaanderen 1933-1953. (2)
De Deutschfreundlichkeit of op zijn zachts gezegd ‘pragmatische’ houding van door links aanbeden Gerard Walschap tijdens de bezettingsjaren, bracht Frans Depeuter onder de aandacht. (3)
Om de tergende decibels naast mij te dempen riep ik Look, Dolphins !, en wees naar de zee.
Plotse stilte. Hun ogen vol van de Union Jack struikelden over het blinkende water. Daarna draaiden ze met verrokken nekken hun hoofd onbegrijpend naar mij.
Met de ernst van de onschuld mij zo eigen, zei ik: I’m so sorry folks, they’re just gone. ‘Sorry for any inconvenience caused’ weigerde ik erbij te vermelden.
Voor zulke onderdanen siste ik nog even ‘God save the Queen’ tussen mijn tanden.
Ik stond op, betaalde en wandelde verder.
Frank DE VOS
(1) Van de ene dood naar de andere, Louis-Ferdinand Céline. Artikelen, brieven en polemieken, gekozen, ingeleid en vertaald door E. Kummer, Amsterdam, De Arbeiderspers, 150 blz. ISBN 9789029512275
(2) Lukas de Vos, Yves T'Sjoen, Ludo Stynen (red.), Verbrande schrijvers. 'Culturele' collaboratie in Vlaanderen 1933-1953, Gent, Academia Press, 2009, 207 p., 22 €.
ISBN 9789038215099
(3) Frans De Peuter “ Het verborgen leven van Gerard Walschap’, Berghmans Uitgevers, 2009, 144 blz. ISBN 9789070959821.
Roel Richelieu van Londersele getekend door Rik Vermeersch
Vandaag werd de Melopee-prijs te Laarne uitgereikt. De jaarlijkse poëzieprijs Melopee is uniek in zijn soort en bekroont “het meest beklijvende”, oorspronkelijk Nederlandstalige gedicht dat (in het voorafgaande jaar) verschenen is in één van de geselecteerde Vlaamse literaire tijdschriften. De gemeente Laarne schenkt een geldprijs van 2500 € aan de winnaar en plaatst zich aldus onmiskenbaar op de culturele kaart, in de hoop “een extra stimulans te geven aan zowel lokaal dichtend talent als een Vlaamse dichters in het algemeen”. Dit jaar ging de prijs naar Roel Richelieu Van Londersele. Het bekroonde gedicht 'Alzheimer' verscheen in Het Liegend Konijn.
De genodigden kwamen samen in de wapenzaal van het slot van Laarne voor een academische zitting waarin de laureaat bekend werd gemaakt door juryvoorzitter prof. dr. Frans-Jos Verdoodt. Naar aanleiding van de prijsuitreiking is een bloemlezing uitgegeven met de 21 geselecteerde gedichten. De bundel kost 10 € en is verkrijgbaar bij de dienst Vrije Tijd & Jeugd in Laarne en bij het Poëziecentrum te Gent.
*
Roel Richelieu Van Londersele (°Ninove, 1952) studeerde Germaanse filologie in Gent. Daar gaf hij het literaire tijdschrift Koebel uit, waarin zijn belangrijkste tijdgenoten debuteerden. In 2003 werd hij benoemd tot eerste Gentse stadsdichter. Gedichten van hem werden opgenomen in talrijke bloemlezingen en hij ontving diverse literaire prijzen zoals de premies van de Poëziedagen te Deurle en van de provincie Oost-Vlaanderen. Verder won hij ook de prijs van de Vlaamse Club Brussel, de Prijs voor Literatuur van de Stad Gent en de Louis Paul Boonprijs. Het winnende gedicht Alzheimer verscheen in Het Liegend Konijn.
Naast elf dichtbundels publiceerde Roel Richelieu van Londersele ook verhalen, romans en een drietal thrillers.
■
Foto: (c) Luigi Ottani
Het ene festival denkt nog niet aan opruimen als het andere zich al aandient. Woensdag 26 september in de voormiddag werd voor de pers en de oude stronken ermee vergroeid het programma van het 39ste Filmfestival van Gent voorgesteld. Over het wel en wee krijgt u ten gepaste tijde tekst en uitleg. Dezelfde avond was er een concert van het Festival van Vlaanderen. Spira mirabilis met de vijfde van Beethoven. Daar keek ik al weken naar uit.
Waarom? Spira mirabilis is een telefoongezelschap, bij wijze van spreken. Het grootste deel van de muzikanten hebben andere verplichtingen, maar ze hebben nog geen last van metaalmoeheid. Begonnen als straatmuzikanten die om de studie te bekostigen in de weekends op de hoek van de straat met een pet op de keien staan te spelen. Het kan ook zijn dat ze in juli speelden om in augustus de zon te zien zakken in de zee. Afijn, hoe de oervorm precies geweest is, groepjes fuseerden en vijf jaar later hadden ze een collectief met naam en faam.
De bezetting varieert wegens contracten waar de leden niet onderuit kunnen. Sommigen zijn intussen ingebroken bij gereputeerde gezelschappen, waaronder de Berliner Philharmoniker en het Chamber Orchestra of Europe, en daar blijven wonen. Afijn, elk optreden is door de wisselende samenscholing onvoorspelbaar. Een optreden in Keulen dondert anders dan in Gent. Het is ook opletten geblazen voor deze jong geschoolde muzikanten. Ze mogen dan wel talent hebben en hun instrument beter kennen dan hun partner, maar ook de locatie kan voor verrassingen zorgen. Oudere vakbroeders en zusters hebben daar minder last van, al komt die toch wel weer opduiken eenmaal de vijftig voorbij.
Het meest verrassende, en om die reden het meest aanlokkende is dat Spira mirabilis zonder dirigent werkt. Dag dictator, salut salaud. Wat de interessse nog versterkt is dat het collectief zich per concert concentreert op één werk. Geen lijntje Liszt na een brokje Bach en een soepje Schumann. Alle energie wordt in één werk gestoken. Voor de uitvoering geeft een muzikant bovendien tekst en uitleg over de interpretatie en na afloop beantwoorden muzikanten met plezier vragen uit het publiek.
Dat kluwen van sporen dat telkens toch weer leidt naar het juiste perron was wat mij dreef naar de Sint-Michielskerk. Nu is het niet de eerste maal dat ze de Vijfde in C van Ludwig van B uitvoerden. Maar het koppig uitdagen van het lot is nu net wat hun drijft. Basisgedachte van het deftig zootje ongeregeld is om de muziek van eergisteren naar vandaag te brengen. En daarvoor ben je zeker met Beethoven aan het goede adres. De brave man daagde zichzelf telkens weer uit. Hij schrok er niet voor terug met een kwart pianoconcerto op de première te verschijnen – weken later dan aanvankelijk voorzien – en daar aan de vleugel te improviseren, in wat toen ‘vrije stijl’ genoemd werd, maar tegenwoordig jammen heet. Spira mirabilis haalt van een concert en een compositie stof en wierook.
Elk concert is een riskante onderneming, en dat was in Gent ook het geval. De vijfde telt, net zoals elke normale symfonie, vier bewegingen. Bij de Vijfde zijn ze door Paul Bekker getypeerd als Strijd, Hoop, Twijfel en Overwinning. In de eerste beweging zat er een uitschuiver aan te komen en je voelde hoe het publiek de al ingehouden adem nog dieper inhield. Zullen ze het redden? Ze turnden de uitschuiver zowaar om in een pirouette. De tweede beweging was werkelijk uitmuntend. De friste uitvoering ooit gehoord. En het publiek was het met me eens. Op de receptie, na de meet te hebben bereikt [geen overbodigheid, die typering, want het FvV heeft ook recepties van sponsors vóór de start] raakten les bourgeois, al dan niet van Brel, niet uitgepraat over het tweede deel. De ene lyrische term buitelde over de andere. Delen vier en vijf gleden als de vaat in het sop.
Zoals in elke waarheid een leugen schuilt, is er bij Spira Mirabilis wel degelijk een dirigent. Hij staat echter niet op de bok en is onzichtbaar. Maar wie goed kijkt, ziet de dirigent wel. Het is de eerste violiste. De onderchefs van het orkest loeren in haar richting en door haar hyperkinetische gedrag zweept zij het orkest op en dwingt het tussen zekere lijnen. Zij is de virtuele dirigent en haar strijkstok fungeert als dirigeerstok. Tijdens het concert vroeg ik mij af of eenzelfde kwaliteit met een andere concertmeester bereikt wordt. Maar los daarvan, haar lichaamstaal en mimiek zijn de samensmelting van wat een gedreven dirigent is, en dan kijk ik niet in de richting van Herbert von Karajan maar naar Leonard Bernstein.
Het moet gezegd, want ik ben zo stilaan aan het eind van mijn voorraad Latijn van deze week, het programma van het Festival van Vlaanderen is met de jaren uitgegroeid tot een verrassend gebeuren. Klassiek en modern, traditie en experiment, het komt allemaal aan bod, en bij momenten is het een mix van al die zware termen waar een jongmens terecht buikgriep van krijgt. Het FvV is, simpelweg gezegd, met de jaren ontsnobt.
Nu is nog wachten op een werkelijk modern werk, met lekker wat spektakel. The Wall van Roger Waters, op het Sint-Pietersplein, dat zou de max zijn, veel volk lokken. Een uitvoering zoals die ooit geweest is. Op zaterdag 21 juli 1990 in Berlijn. Een half jaar na de val van de muur. Met onder meer Joni Mitchell, Van Morrison, Marianne Faitfull en Albert Finney.
Kom Jan Briers, wat let je! Is het niet volgend jaar, dan moet het toch zeker kunnen voor 2014, het jaar waarin de vrede van Gent getekend werd. Als je aan Kris Peeters zegt dat er een paard optreedt, krijg je gegarandeerd haver en goud.
Guido LAUWAERT
Inderdaad, ook de herfst heeft zonnige dagen.
Zaterdag 8 september werd de debuutroman van Maarten Inghels (°1988) in Villanella boven de doopvont gehouden, woensdag 19 september was de tweede roman van Y.M. Dangre (°1987) aan de beurt in de Arenbergschouwburg en woensdag 26 werd de derde roman van Simone Lenaerts (°1947) in Villanella gepresenteerd (zie vorige blogs). Eergisteren werd de nieuwe dichtbundel van Frans Boenders (°1942) voorgesteld in De Zwarte Panter, waar gisteren Tony Rombouts (°1941) en Rudy Witse (°1944) uit hun duo-bundel voorlazen. Jawel, het zijn drukke dagen.
Frans Boenders naast een ernstig kijkende Hendrik Carette
De zeventigste verjaardag van Frans Boender werd vrijdag 28 september feestelijk gevierd in De Zwarte Panter, waar tevens zijn savante bundel Gen(i)us ingeleid werd door Benno Barnard. Hoogtepunten van de avond waren de door het talrijke publiek bijzonder gesmaakte optredens van het jazzorkest Fondy Riverside Bullet Band, met onder anderen de broers Johnny en Camiel van Breedam.
Foto: Op de achtergrond: Frans Boenders; profiel links: Luc Boudens
Tussen het talrijk opgekomen publiek: Fred Bervoets, Luc Boudens, Joke van den Brandt, Ernest van Buynder, Hendrik Carette, dr Jean de Crée, Marleen de Crée-Roex, Frank Ivo van Damme, Frieda van Dun, Richard Foqué, Katelijne van der Hallen, Pruts Lantsoght, Leon Lemahieu, Simone Lenaerts, Marga, Marie-Claire Nuyens, Wim Persoons, Bert Popelier, Adriaan Raemdonck en Jan Vanriet.
Ik koester al jàren waardering voor de rechtlijnige maar zich toch steeds vernieuwende werk van Fred Bervoets en Camiel van Breedam. In “de spleet” (noem de plek maar gerust backstage, de habituees begrijpen mij wel...) kreeg ik treffende herinneringen van Fred aan Paul Joostens te horen, en kon ik nogmaals mijn waardering voor E.L.T. Mesens delen met Camiel.
*
Gisteren leidde Jeroen Kuypers (a.k.a. Max Moragie) de bundel duo van Rudy Witse en Tony Rombouts in. De dertig gedichten van duowerden (duidelijk in traag tempo) geschreven tussen september 2010 en maart 2012 op voorstel van Rudy die het openingsgedicht schreef. Tony antwoordde met een tegenhanger. Zo ontstond de bundel waarvan beide dichters om de beurt een gedicht hebben geschreven. Tot slot van de dialoog schrijft Witse:
ga dus, geliefde broeder, in dichterlijke
vrede.
heb mijn heidense zegen.
het is volbracht.
Waarop Rombouts de lezer meteen waarschuwt:
volgens mij hebben wij met heidense inzet
de uitbeelding van onze inzichten betracht,
maar de weg is nog ver
en niets is tot nog toe volkomen volbracht.
De confrontatie tussen beide dichters is zonder meer verhelderend....
Tussen het talrijk opgekomen publiek: Marc Andries, Eddy Ausloos, Fernand Auwera, Vera Alexander Beerten, Gust van Brussel, Jo van Cauwenberge, dr Jean de Crée, Marleen de Crée-Roex, Jules Gilles, Renée van Hekken, Henri-Floris Jespers, Carine Lampens, Pruts Lantsoght, Joseph Laureys, Leo de Ley, Christel de Loos, Roger Nupie, Adriaan Raemdonck, Iris Rombouts, Walter Soethoudt, Lucienne Stassaert en Frank de Vos (met wie ik een verhelderend “colloque singulier” had over Céline en Houellebecq...).
■
Frans BOENDERS, Gen(i)us, Harelbeke, De gebeten hond, 2012, 30 €. Uitgegeven met de hulp van het publicatiefonds voor poëzie, essay en novelle van de Provincie Antwerpen. ISBN 9789080161641.
Rudy WITSE en Tony ROMBOUTS, Duo, Merksem-Antwerpen, Berghmans Uitgevers, 2012, 15 €. ISBN 978 9070959 94 4.
Kris Peeters mag misschien een goed rapport hebben in cijfers, in letters is hij gebuisd. Kunst, en in bredere zin de hele culturele sector, daar lust hij geen kaas van. De Vlaamse minister-president betrappen bij een concert, in een theater, bij een dansvoorstelling, in een museum zul je nooit. Ik vermoed, ja ben er haast zeker van, dat hij nog nooit een boek in handen heeft gehad, buiten het kasboek.
Een paar jaar geleden was ik getuige van een jaarlijks terugkerend ritueel: het overhandigen van de pakketten vakantielectuur voor de Vlaamse ministers. Dat gebeurde in zijn residentie. Na een tijdlang in een wachtkamer gezeten te hebben, om met Elsschot te spreken, hoofdstuk XV van Kaas, met een delegatie van het bestuur van Boek.be, versterkt door een paar journalisten en een filmploeg van de VRT-nieuwsdienst, kwam de minister-president binnen, gevolgd door een medewerker met in zijn hoofd geen ogen maar horloges waarvan de secondewijzers razendsnel rondtolden. De ene naar rechts en de andere naar links. Kris Peeters aanhoorde de toespraak van de voorzitter zonder te luisteren. Zijn mond had de typische trek – heel vaak te zien in het Vlaamse parlement – waaraan de minachting te merken is voor zijn opponent. Na de traditionele slotzin, waarin hoop blonk voor grotere aandacht aan het boek in het algemeen en de zorgen van het boekenvak in het bijzonder… vanwege de Vlaamse regering en de ministers van Begroting en Cultuur in het bijzonder, antwoordde de vorst van Vlaanderen dat hij de geste van de pakketten ten zeerste waardeerde en dat de ministers er ongetwijfeld baat zouden bij hebben, de direct betrokken ministers ongetwijfeld voorop. Hij zou de zorgen met zorg volgen en u hoort ongetwijfeld nog van ons, waarop hij opstond en zonder ongetwijfelde groet verdween.
Zijn begroting mag hij misschien op orde hebben, zijn verstand ongetwijfeld niet. Interesse in kunst en cultuur is niet verplicht voor Kris Peeters, als mens, maar als minister-president moet hij dat wel hebben. Cultuur is een speerpunt in de Vlaamse ontwikkeling. Helaas wil hij dat maar niet inzien. Niet omdat hij dom is, dat is hij allerminst, maar wegens een fixatie op de economie van de regio.
Kris Peeters hoort thuis in het kamp van de vakidioten en woont in het dorp van de cultuurbarbaren. Dat soort mensen wil onder geen beding rekening houden met het feit dat de Vlaamse Gemeenschap meer inkomsten genereert uit de kunstsector dan uitgaven. Op stap in het artistieke uitgaansleven valt het me telkens op hoeveel mensen er profiteren van het werk van artiesten. Als een kwartet een optreden verzorgd zijn er minstens vierhonderd mensen uit de economische sector die er baat bij hebben. De subsidies voor het culturele veld betalen zichzelf meervoudig terug. Wat niet gezegd kan worden van de subsidies aan bedrijven. Zij brengen nooit iets op, dekken hooguit de kosten van België, en Vlaanderen in het bijzonder. Winst is er enkel te vinden in de culturele sector.
De minachting voor de kunstenaar en het kunstpubliek is ook te vinden in de keuze van de minister van Cultuur. Joke Schauvliege is een dappere dame, een integer mens, maar haar hart ligt eerder bij milieu [waar het paard van Peeters graast]. Cultuur doet zij er effe bij. Haar zwakke kennis van de artistieke onder- en bovenwereld was hem bekend. Daarom heeft hij haar gevraagd voor de culturele stoel. Hij wilde geen sterke figuur. Eerder iemand met meer ingebouwde trouw aan de politieke paus dan aan eender welke cultuurkardinaal. En zeker niet aan iemand uit de wandelclub van Toon Hermans. Geen Jo met de banjo, Kaatje met haar mondharmonicaatje of Truitje met haar luitje. Nee, iemand waarvan de voornaam niet rijmt op een muziekinstrument.
Soms bekruipt mij de zin naar de hoofdstad des lands te hollen. Flink op het bureau van Joke Schauvliege te slaan en met stevige stem te zeggen: Mevrouw, u wordt belazerd. U wordt beschouwd als de stalmeester van de potentaten die hokken in de Warande in Brussel en dankzij uw baas de kassa plunderen, tot de laatste cent! Door uw beleid wordt de kunstenaar en de cultuurconsument vernederd. Ziet u dan niet in dat een bevriezing van uw cultureel budget in wezen diefstal is? Want de kost wordt alsmaar hoger. En wie gaat met de buit lopen? Kris Peeters en zijn bedrijfsbaronnen.’
Een kwart eeuw geleden zou ik het nog gedaan hebben. Maar ruim twintig jaar geleden begonnen de hartproblemen en is mij met dwingende stem door mijn verwanten, vrienden, dokters en verpleegkundigen van het UZGent bevolen mijn protesten te beperken. Geen trektochten meer maar verblijven aan het klavier van mijn instrument, voor verslagen over de toestand van de kunstpolders. Hooguit, om het jaar een kritisch stukje. Zonder barricaden en hoorngeschal. Helaas, zelfs protest op papier eist opstand en verzet. Zeker wanneer figuren als verlichte potentaten, waarvan Kris Peeters een mooi voorbeeld is, geen laagje kunst onder de nagels hebben. Dat hadden zelfs de renaissancepauzen. En kijk wat het heeft opgebracht. Geen koekoeksklok maar de Sixtijnse kapel.
Het is verbazend dat ondanks het culturele wanbeleid van Peeters en co de Vlaamse kunstenaars en hun gezelschappen nog zo hoog scoren. Nationaal én internationaal. Wat niet gezegd kan worden van de Vlaamse economen en hun secondanten. Die moeten om de vijf voet op missietocht naar het buitenland, met voorop het Vlaamse vaandel en een marionet van koninklijke bloede.
Guido LAUWAERT
