Jan Lampo en Theodoor van Ryswyck, Jef Scheirs en Het einde van de wereld, de Soldatenbrieven van Pernath en Snoek... niet verwonderlijk dat ik uitvoerig aandacht vraag voor de jongste aflevering van Zuurvrij!
Bij het overlijden van dichter en journalist Jaak Brouwers (28 februari 1930 – 8 maart 2010) drukte ik oprecht de hoop uit dat zijn archief zijn weg zou vinden naar het AMVC-Letterenhuis. (Cf. 'Necrologisch. Jaak Brouwers', in Mededelingen van het CDR, nr. 154-155-156 de dato 26 april 2010, pp. 1-6.). Via Zuurvrij verneem ik nu dat zijn omvangrijke archivalia en belangwekkende documentatie inderdaad verworven werden door het Letterenhuis.
Het archief van zijn echtgenote, de gedreven Vlaamsgezinde politica en felle feministe Hilda Uytterhoeven (15 maart 1926 – 1 mei 2006), lid van de raad van bestuur van de BRT, wordt bewaard in het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme (ADVN) teAntwerpen en het Archief- en Documentatiecentrum voor Vrouwengeschiedenis te Brussel. (Cf. de rubriek 'Necrologisch' in: Mededelingen van het CDR, nr. 71 de dato 27 mei 2006, pp. 3-4.)
In Zuurvrij gaat Marc Somers, hoofd acquisitie van het Letterenhuis, grondig en secuur in op de literaire mystificatie die leidde tot de destijds geruchtmakende zaak Berghmans-Jageneau. In De verlakkers (Amsterdam, Amber, 1991 – in 2009 opnieuw uitgegeven als Valsheid in geschriften) stelde Wim Zaal dat het zelden gebeurt 'dat een vlechtwerk van mystificatie en plagiaat, waarvan de oplossing voor iedereen zichtbaar verwerkt is, toch jarenlang onopgemerkt blijft'.
In mijn boek over Lambert Jageneau, Artis amore (Antwerpen, The Private Press, 1994) heb ik die affaire grondig tegen het licht gehouden (pp. 37-82), met medewerking van Jaak Brouwers, Joke van den Brandt, Kris Kenis en... Jan Berghmans zelf, die hardnekkig tegen het dossier bleef pleiten.
Marc Somers onderstreept:
Brouwers was een van de weinigen die eersterangs materiaal over deze geruchtmakende kwestie hebben kunnen verzamelen. Veel originele stukken ontving hij vermoedelijk voor het losbarsten van de zaak van Lambert Jageneau zelf, die een oude vriend wan hem was. Het meer dan vuistdikke dossier in Brouwers' archief in het Letterenhuis nodigt uit tot nadere bestudering. De verzameling handschriften en typoschriften geeft een uniek inkijk in de totstandkoming van de beruchte verzen. De archivalia fungeren in dit stukje literatuurgeschiedenis van midden jaren zestig als elementair bronnenmateriaal, dat voor het ontrafelen van de 'De Zaak' maar ook voor de biografie van de protagonisten onmisbare bouwstenen aanreikt.
*
Joke van den Brandt beschikt nog over eerder onbekend materiaal. Voor mij is echter de 'Zaak' afgesloten. Mogelijk kan nog 't een en 't ander aangevuld worden (maar dat zal dan ook wel slechts geheel marginaal zijn) – en dat laat ik dan maar over aan een vorser die zich geroepen voelt het dossier definitief in kaart te brengen
Het gaat echt niet alleen over een anekdotische aangelegenheid, maar wel degelijk over een literair-historisch en -sociologisch significante confrontatie van poëtica's, die wel degelijk in een bredere ook literair-sociologische context geplaatst moet worden.
Henri-Floris JESPERS
Zuurvrij 21, december 2011. Een uitgave van het Letterenhuis, Antwerpen. 111 p., ill. Een abonnement op Zuurvrij voor 2 jaargangen van telkens 2 nummers bedraagt 20 €, IBAN BE90 7330 0831 3132 BIC KREDBEBB onder vermelding van uw naam, adres en 'Zuurvrij 2011-2012. Losse nummers t/m nr. 19: 4 € (5-17 en 19 nog leverbaar); vanaf nr. 20: 6 €.
