Toespraak n.a.v. de inhuldiging van CASULA [Latijn voor klein huisje], een chillruimte voor de leerlingen van de Tuinbouwschool van Melle [Oost-Vlaanderen]. De opdracht luidde een pleidooi te houden over Kunst en Onderwijs als onlosmakelijk met elkaar verbonden elementen, en aan het eind het kunstwerk erin te betrekken.
Dames en heren,
In de bibliotheek van de WC in de gang naast mijn voordeur…
staat een bescheiden maar zéér leerzaam boek.
Het is in 1989 verschenen.
Haast een kwart eeuw geleden.
Aan actualiteitswaarde heeft het echter geen letter ingeboet…
voor iedereen die het lezen machtig is…
en zeker voor de natuurliefhebber die niet een paar uur…
maar een hele dag, en desnoods de daaropvolgende nacht,
ligt te loeren naar de groei van een Sequoia
of de verschijning van een vos.
De titel is: HOW TO SHIT IN THE WOODS.
De ondertitel luidt: An environmentally / sound approach / to a lost art.
Typisch een onderwerp voor mannen zie ik u denken.
Helaas, daar vergist u zich in.
How to Shit in the Woods is geschreven door een vrouw, Kathleen Meyer.
Het boekje is dus een heilzaam…
voor mannen zowel als voor vrouwen.
Het ultieme bewijs is hoofdstuk 5:
For Women Only: How Not to Pee in Your Boots.
Dieper in ons huis, in mijn werkkamer,
is een rek voorbehouden vóór en over het werk van William Shakespeare,
een toneelschrijver waar u ongetwijfeld al van hebt gehoord.
Een van de studieboeken is bijzonder boeiend…
voor de leidinggevenden uit de bedrijfswereld,
zelfs hij of zij die het theater enkel kent van de voorgevel.
Het heet: Shakespeare on Management.
Het handelt over zakelijke aspecten in het werk van de Engelse bard…
en wordt gebruikt tijdens managerscursussen.
Zo wordt gewezen op het titelpersonage van diens toneelstuk Hamlet,
een jongeman die bestemd is om de familiezaak over te nemen,
maar faalt omdat hij verloren loopt in twijfel.
Dit probleem wordt samengebald in de poëtische zin:
To be or not to be… that’s the question.
Zo goed als waardeloos zou Shakespeare’s toneelstuk Julius Ceasar zijn,
ware het niet dat het vergeven is van gemene aandeelhouders,
wat politici in wezen toch zijn, want een staat is een bedrijf.
De tragedie Macbeth focust zich op een jonge gedreven generaal
– wat gelijk staat voor manager –
en zijn al even jonge mateloos eerzuchtige vrouw, Lady Macbeth.
Eenvoudig gezegd: deze tragedie draait rond de elementen…
Jeugd, Ambitie en Geweld.
En is King Lear niet het mooiste voorbeeld van een CEO…
die de winkel van zijn vader heeft uitgebouwd tot een wereldconcern,
en met zijn pensioen voor ogen
de grootst mogelijke vergissing begaat.
Hij verdeelt zijn rijk, zijn bedrijf onder twee van zijn drie dochters…
zonder daar iets in ruil voor te eisen.
Het resultaat laat zich raden.
Zijn dochters zijn hem binnen de kortste keren kotsbeu,
en wijzen hem de deur.
Geboren in een kasteel sterft hij in een stal.
Deze twee boeken als voorbeeld hoe kunst een leerschool kan zijn.
Dat geldt ook voor de andere takken van het kunstpallet.
Het beeld van Auguste Rodin, De denker,
is een schoolvoorbeeld van het belang van het denken.
De houding namelijk suggereert probleemanalyse.
Niet uitzonderlijk gebeurt dit op de meest intieme plaats,
want wie goed kijkt ziet een man zittend op een WC-pot.
Lach niet!
Toonde Pontius Pilatus aan de samengestroomde meute,
niet de gegeselde Jezus… daarbij uitroepend,
om boven het getier uit te komen:
Ecce homo! Zie de mens!
Niet onlogisch is de gedachte dat Pilatus…
met die kreet niet zozeer Christus voor ogen had…
maar eerder de meute.
Heel wat kunstenaars volgen die richting.
Het mooiste voorbeeld…
is de roman De meester en Margarita van Boelgakov.
In het tweede hoofdstuk schaamt Pilatus zich zozeer voor zijn gedrag
dat hij – na de dood van Christus – Judas wil laten ophangen.
Judas is in Pilatus’ ogen niet zozeer de aanstichter van het kwaad…
maar staat hij symbool voor het gemeen van de gemeente.
Kortom! Kunst is er niet voor de kunst.
Kunst, dames en heren, is er als pepmiddel om wijsheid te vergaren.
Niet enkel door volwassenen maar ook door de jeugd.
Wijsheid, door middel van kunst,
leidt altijd tot een vredevoller wereld.
De verwanten kunnen de jongeren daarbij helpen…
samengevat in het mooie woord… opvoeding.
Als het de verwanten helaas aan wijsheid ontbreekt,
ligt de weg naar oorlog open en bloot.
Eender welke oorlog. Een familieruzie is een oorlog in het klein.
Maar zelfs wanneer de verwanten een zekere wijsheid hebben,
en die willen doorgeven aan de jongeren, lukt dat zelden.
Je kan nu eenmaal een jongere niet dwingen kunst te consumeren.
Geen argument of vuist helpt.
Het is dus voor de wijze en de minder wijze verwant…
een pijnlijke affaire wanneer hij of zij ziet…
dat zijn kind wijsheid zoekt in drank en drugs.
In tegenstelling tot wat wordt gedacht…
zijn het geen pepmiddelen.
Tegen die foute gedachte helpt maar één middel: Onderwijs.
Onderwijs is evenwel geen oplosmiddel.
Het kan hooguit een hulpmiddel zijn…
als het wordt bereid door een samenwerking van opvoeding en onderwijs.
Twee werelden…. laat dat duidelijk zijn.
Opvoeding is geen onderwijs en onderwijs geen opvoeding.
Om echter het verschil tussen domheid en wijsheid te verkleinen…
is een samenwerking noodzakelijk…
en de weg daartoe is de kunst.
Theater, in al zijn vormen… toneel, musical, dans, cabaret…
omvat alle kunstvormen.
Bovendien niet enkel de filosofische maar ook de meer aardse vormen.
De vormen verwant met de natuur en het landschap.
De beroemde Franse blijspeldichter uit de 17de eeuw… Molière…
gaf ter verheldering hiervan de aanzet.
In het koninklijk theater van Versailles…
waren de beroemde tuinen van de koning links van het toneel…
en de binnenkoer van de koningin rechts.
Om zijn spelers tijdens de repetities te helpen…
sprak hij daarom van ‘côté de la Reine’ en ‘côté du Roi’.
Na de Franse revolutie werd al wat naar het koninklijk verleden verwees, vervangen door ‘Côté cour’ en ‘Côté Jardin’,
termen die tot op de dag van vandaag gebruikelijk zijn in het theater.
Het herstel van schooltoneel
– zoals dat bestond tijdens de bloeiperiode van de jezuïetencolleges –
zou een prachtige stap voorwaarts zijn om de noodzaak…
van kunst in onderwijs… en onderwijs in kunst
aan te tonen en te bevestigen.
Het helpt namelijk zowel ouderen als jongeren de levensstijl te verbeteren.
Ontwerper en vormgever Jan De Maeyer
heeft kunst in onderwijs een beeld gegeven.
En samen met hem de uitvoerder Wim Govaert.
Door hen, dames en heren,
is aangetoond dat Kunst en Onderwijs, broederlijk verenigd,
op alle gebied aanwezig zijn in onze cultuur én natuur.
Casula, het kleine openluchthuis als Droomtuin,
bevordert de wijsheid. Maakt onderwijs bovenwijs.
Guido LAUWAERT
