Geschiedenis is en blijft mijn weergaloze muze, mijn verrukkelijke minnares. Zij vergeet niet. Het zijn wij die vergeten. In haar verhaal over de mens schets zij een pendel slingerend tussen absolutisme en humanisme, tussen de meedogenloze terreur van dogmatisch denken of ideologische vooringenomenheid en de rustpunten van schitterende menselijkheid , nuance en net de vrijheid van denken. Het blijft echter een heikele koorddans om elk facet te willen belichten, te willen bekijken om misschien te komen tot Leopold von Ranke’s adagium Wie es eigentlich gewesen…
Antwerpenaar en mijn goede vriend Jaak Geerts, nu “Audois d’adoption” uit Lézignan-Corbières , kent mijn Kathaarse afwijking. Hij bezorgde me het themanummer “Cathares” van het tijdschrift Pyrénées Histoire
Gretig las ik het artikel “Des hérétiques aux dissidents, un grand pas pour la recherche”. Het deed me onmiddellijk aan “That's one small step for man, one giant leap for mankind.".van Neil Amstrong denken. Inderdaad, door deze “ketters” als anders denkenden te omschrijven haalt men dezen uit de gekleurde katholieke historiografie.
Top-historica Anne Brenon, “Conservateur des Archives de France, détachée auprès du département de l'Aude pour le Centre national d'études cathares (CEC)”, een instituut dat inmiddels werd opgedoekt, ken ik via haar publicaties al vele jaren. Na de generatie historici zoals René Nelli, Michel Roquebert en Jean Duvernoy is zij vandaag de specialiste bij uitstek.
Na het verdwijnen van het CECrichtte zij in januari 2012 samen met haar collega Pilar Jiménez het “Collectif international de recherche sur le catharisme et les dissidences (CIRCAED)”op. Het is een internationaal collectief van vorsers uit verschillende landen die het Katharisme en andere dissidenties in een ruimere context en vanuit diverse wetenschappelijke disciplines willen bestuderen.
Begin de jaren tachtig bezocht ik de eerste maal de Languedoc. Sindsdien doet de garrigue met zijn wilde tijm, de zomerzon zinderend over de oneindige wijngaarden, de verkleurende herfstbladeren van platanen langs “Le canal du midi” me er blijvend wegdromen. Zoals elke rechtgeaarde toerist kocht ik toen “Le Guide Vert” van Michelin. Het hoofdstuk “L’épopée cathare” friste mijn geheugen op.
Terug thuis sloeg ik mijn oude cursussen nog eens open. En zie in “Geschiedenis van de Middeleeuwen”, van prof. W. Lourdeaux (1923-1988) blonken de katharen netjes als een ketterse sekte en
'Wegens hun moreel en sociaal nihilisme waren de Albigenzen voor de staat en de maatschappij een groot gevaar….Innocentius III preekte een kruistocht tegen hen…en slechts deze “Heilige” oorlog kon de kracht der ketters breken'.
O, K.U.L., mijn dierbare Alma Mater wandelde hier (weer) over gelovig en gecanoniseerd water…
De waarheid is iets prozaïscher. Zoals Jean Duvernoy bevestigt Anne Brenon
’Le catharisme n’était pas une société initiatique, ce n’était pas une secte. C’était une église publique, qui avait pour vocation ouverte le salut des hommes. Le catharisme est un pur christianisme qui a été éradiqué de l’histoire par un autre christianisme. L’inquisition a brisé les réseaux de solidarité villageois et familiaux…Sur le plan policier, son but était de briser les solidaritées et de terroriser: expropriation, pèlerinage forcé, port des croix jaunes cousues sur la poitrine et dans le dos, prison perpétuelle, bûcher pour relapse des simples croyants et, bien sûr, l’éradication par le feu de tous les ministres de l’église interdite.'
Voor de goede orde: ik heb geen sympathie voor de Katharen, voor geen enkel geloof met de vernietigende fall-out in vervolging en brandstapels die in deze streek een eeuw bleven smeulen. Voor mij is deze geschiedenis een case study van - en om Anne Brenon te citeren - “une monstruosité doctrinale".
Niet meer, niet minder…
Frank DE VOS
