In de woelige jaren zestig was Hugo Raes (°26 mei 1929) prominent aanwezig in het Nederlandse literaire landschap. In de jaren tachtig taande de belangstelling voor zijn werk en in de jaren negentig raakte de auteur stilaan vergeten. De jongste jaren stel ik echter – alvast in mijn onmiddellijke (literaire) omgeving – een opflakkerende belangstelling voor zijn grillig en moeilijk onder één noemer te brengen oeuvre.
*
Hugo Raes liep atheneum te Antwerpen en behaalde in 1948 zijn getuigschrift Grieks-Latijnse humaniora. In 1949 deed hij zijn verplichte legerdienst en ontmoet er Fernand Auwera, Jan Christiaens en Hugo Claus (alle drie ook in 1929 geboren). Na zijn legerdienst volgt hij in de kweekschool te Antwerpen de tweejarige studie leraar Lager secundair onderwijs, richting Nederlands-Engels.
In 1950 is hij één der initiatiefnemers (met Fernand Auwera en Jan Christiaens) tot het oprichten van de kunstenaarsvereniging De Nevelvlek, waarvan hij in 1951 het voorzitterschap van Frans Buyens overneemt. De Nevelvlek, waar ook Hugues C. Pernath en Gust Gils actief waren, organiseerde lezingen en discussieavonden, bood een platform voor beeldende kunsten (Jan Dries, Vic Gentils en Jef Verheyen), muziek en toneel en richtte het literaire tijdschrift Het Cahier op, dat later gecontinueerd werd door Ben Klein. Vooral op het vlak van avant-garde theater (Dom. De Gruyter, Julienne de Bruyn en Walter Tillemans) vervulde De Nevelvlek een bijzonder belangrijke maar nog altijd onderbelichte speerfunctie.
Hugo Raes debuteerde in 1954 met de dichtbundel Jagen en gejaagd worden (eigen beheer), gevolgd door Afro-Europees (De Sikkel, 1957, met illustraties van Mark Verstockt). In 1957 publiceert hij zijn eerste verhalenbundel bij De Bezige Bij, Links van de helikopterlijn. Hij trekt zich terug uit De Nevelvlek om meer tijd te hebben voor zijn werk.
Met de autobiografische roman De vadsige koningen (De Bezige Bij, 1961), de balans van een mislukt huwelijk, breekt hij door, vooral in Nederland. In 1964 was het boek aan zijn vierde druk toe, maar de duizend exemplaren, die van de eerste druk (1961) voor Vlaanderen werden bestemd, waren nog niet uitverkocht. Voor zijn volgende boek, Hemel en dier (1964) komt hij met De Bezige Bij overeen dat het in België (aanvankelijk) niet verkocht mag worden...
'Is het een reclamestunt met het oog op de menigvuldige taferelen die er in voorkomen? Klaarblijkelijk. Maar tevens is het een kaakslag in het aangezicht van de Vlaamse dompers', aldus René Gijsen (Vooruit, 20 augustus 1964).
Pers en lezers onthaalden al even enthousiast zijn volgende boeken als de roman Een faun met kille horentjes (1966) en de verhalenbundel Bankroet van een charmeur (1967). Met de romans De Lotgevallen (Bezige Bij, 1968, bekroond met de Van der Hoogtprijs) en Reizigers in de anti-tijd (Bezige Bij, 1971) begeeft Raes zich op het pad van het SF-genre, dat hij met veel succes beoefende. In 1972 verscheen dan de lijvige roman Het smaràn, het vikka, de ronko en al de andere kleuren van de geschiedenis (bekroond met de Staatsprijs 1975),waarin de auteur historische gruwelen verweeft met het dagelijkse doen en laten van een modern historicus-auteur.
Met De Vlaamse Reus (Bezige Bij, 1974) keert hij terug naar zijn lievelingsterrein namelijk de fantastische short story. In de lijvige SF-roman De verwoesting van Hyperion (Bezige Bij, 1978) is de verbeelding aan de macht, echter zonder de band met de dagelijkse werkelijkheid te verliezen.
Hugo Raes verbleef al een hele tijd noodgedwongen in het Woonzorgcentrum Lozanahof te Antwerpen. In het korte verhaal 'Benelux: hoogconjunctuur' (opgenomen in Bankroet van een charmeur, 1967) kan men eenvoudig de goede dood aanvragen. Vandaag om kwart na één liet Hugo Raes zich euthanaseren.
*
Op de vraag van Lidy van Marissing: 'Welke typering vindt u het best bij u passen: piekeraar, cynicus, melancholicus of pessimist?' luidde het antwoord van Hugo Raes kordaat: 'Ha, alle vier, denk ik! Het wisselt ook.' (De Volkskrant, 23 maart 1968.) Zo heb ik hem inderdaad gekend.
Henri-Floris JESPERS
