'When a man is tired of London he is tired of life; for there is in London all that life can afford.' [Samuel Johnson in Boswell's Life, Sept. 20, 1777].
Londen staat centraal in de jongste aflevering van het maandblad Lire. Het hoofdartikel van François Busnel bulkt van de nietszeggende gemeenplaatsen.
Londres est le siège d'une monarchie. Et les Anglais restent, ne l'oublions jamais, très majoritairement attachés à ce qui nous apparaît, à nous autres enfants de la République française, comme un aimable folklore.
De Britse monarchie als aardige folklore... Scherp gezien van een kind van de Republiek waarin presidenten zich als absolute monarchen gedragen – geen folklore, o neen, ook niet bepaald aardig, gewoon keikarde realiteit. Dit even terzijde.
*
De lezer wordt meteen op sleeptouw genomen. Londen wordt bezocht en in zijn diversiteit in kaart gebracht met als leidraad romans van William Boyd, Ian McEwan, Jonathan Coe, Zadie Smith, Maggie O'Farrell, Rachel Cusk, Hanif Kureishi, Martin Amis, J.G.Ballard en Monica Ali. Zonder veel innoverende verbeelding wordt de wandelaar een aantal haltes aanbevolen: Waterstone's, St Martin's Theatre, Ye Olde Cheshire Cheese en Rules. Even conventioneel, maar wel boeiender gaat Tristan Salvin even in op enkele Engelse schrijvers die Londen tot een literaire mythe hebben verheven. Hij staat ook stil bij enkele 'Froggies' die iets met Londen hadden. Alexandre Fillon brengt het verslag van een bezoek aan William Boyd in Chelsea. In een uitvoerig gesprek met Julien Bisson onderstreept Hanif Kureishi: 'On ne s'inquiète pour son identité que si on l'estime menacée'.
Wie Londen en de Engelse literatuur al was het maar oppervlakkig kent, zal alleszins niet voor verrassingen komen te staan. Dat belet niet dat Lire, zichzelf getrouw, alleszins een good readblijft.
Jorge Luis Borges typeerde Londen als een gebroken labyrint, een labyrint in scherven. Na mijn eerste bezoek aan Londen, in 1963, verscheen het beklijvende boek van Guy Vaes (°1927), Londres ou Le labyrinthe brisé, dat ik recenseerde in Le Courrier d'Anvers('Guy Vaes ou les mystères de Londres', 30 januari 1964). In 1970 stelde ik het bijzondere nummer van De Tafelrondeover Guy Vaes samen waar, naast bijdragen van o.m. Julio Cortázar, Hubert Lampo, Luc Norin en Pascal Pia, een opstel van Paul de Vree over Vaes als fotograaf opgenomen werd. In 1978 verscheen dan Vaes' in alle opzichten gedenkwaardig fotoboek Les cimetières deLondres.
De burgerlijke praal en pracht der Londense begraafplaatsen mag niet afgewezen worden met dooddoeners van slecht allooi. Het gaat in de eerste plaats om een teken van verrukkelijke opstandigheid tegen het meedogenloze voortschrijden van de tijd. De sfeer van heimelijkheid warmee thans de dood wordt omhuld is duidelijk verbonden met het uiteindelijke gebrek aan respect voor de menselijke persoon en waardigheid. Vaker dan ooit sterft mensen alléén, in de anonimiteit van ziekenhuizen en homes, tussen de koele glinstering van chroom en het bittere eerste smaken van een narcose.
*
Sinds ik doordrongen ben van Guy Vaes' beklijvende boeken over Londen, weet ik dat de stad een metafoor is, en dat begraafplaatsen best ervaren worden als metaforen van de stad.
'There is in London all that life can afford', juist, de dood incluis. De stad niet alleen als dwingende metafoor, maar ook als verdroomde necropool.
Henri-Floris JESPERS
