Geschiedenisles tussen krijtjes
De beklemming die per productie aan belang won, heeft bij Eric De Volder plaatsgemaakt voor een onbreekbare lichtheid.
Sinds de universiteiten geen elitaire instellingen meer zijn heeft er zich iets merkwaardigs en toch niet onverwachts voorgedaan. Volksverhuizingen. De universiteitssteden zijn overspoeld met jong volk. Gent is daar het mooiste voorbeeld van. Door de rijkdom van West-Vlaanderen hebben bovendien ouders van studenten panden in de Arteveldestad gekocht en ze omgebouwd tot studentenflats. De gelijkvloerse etage werd, als het pand in schaduw van een faculteit lag, omgevormd tot een soep- of koffiehuis waar het lekker toeven is.
Veel meer dan in andere universiteitssteden zijn studenten na gedane studies in Gent blijven wonen. Door amoureuze relaties inderdaad, maar voornamelijk wegens een schrijnend gebrek aan culturele activiteiten in West-Vlaanderen. Er is cultureel vertier, maar zij haalt geen hoogte. Wie dat goed begrepen heeft is het kunstencentrum Vooruit, maar nog intenser het theatercollectief Campo. Minder bekend dan de Vooruit, omdat het in zijn beleid focust op sociaal geïnspireerde affaires uit de volksklasse. Campo tracht de actualiteit ervan zelfs te pousseren door na de integratie van het West-Vlaamse savoir-vivre ook de charme van de islamitische cultuur te promoveren.
Campo, Toneelgroep Ceremonia en Unie der Zorgelozen hebben een voorstelling opgezet waarvan het verhaal sterk aanleunt bij de geest die oprijst uit Hugo Claus’ Het verdriet van België. Het gegeven van Godses situeert zich in Harelbeke. Al zwemt het verhaal van Godses in dezelfde vijver als Het verdriet, toch is het een familiedrama met een eigen smoel. En al is gekozen voor een monoloog, op de scène staan x-aantal personages met elk een eigen karakter, inclusief de gebruikelijke afwijkingen. De subtiele motorische changementen van stem en lichaam van acteur Geert Six sleuren de toeschouwer mee tot net over de rand van de emotionele inleving.
Het verhaal is het verhaal van de collaboratie op het platteland. Was zij in de stad vooral politiek getint, op het platteland had zij een meer economisch belang. Zeker in West-Vlaanderen, waar de Vlaamse Leeuw enkel gezongen werd om plaasteren IJzertorens aan bedevaarders te verkopen. De details van het verhaal doen hier niet ter zake. Wat belangrijker is, is de structuur van het verhaal. Het is zo ingenieus opgezet dat de plattelandscollaboratie bloot komt te liggen. Terreur van het onderwijs, familievetes, verdraaide waarheden, weggemoffelde gebeurtenissen, zwartgeld, inteelt, met haast onzichtbare verbindingslijnen. Ze maken dat nijd, jaloersheid, afgunst en ergernis zich ballen tot obussen. De oorlog zorgde voor explosies waarbij de bezetter gebruikt werd om lafheid en verraad achter te verbergen.
Maar het einde van de oorlog betekende niet het einde van de slachting. De bevrijding zorgde voor nieuwe explosies die tot op de dag van vandaag voortduren. Want kinderen gaan vragen stellen, zodra ze voldoende afstand kunnen nemen van het eigen erf. De antwoorden worden verwerkt tot ze gaandeweg een verhaal vormen. Het ene al meer geschikt voor het podium dan het andere. Dat het verhaal van Godses zo beklijvend is, is te danken aan een goedaardige samenzwering in Campo. Geert Six zorgde voor het verhaal, Eric De Volder voor coherentie en Dirk Pauwels leverde geld, goed en liet zijn secondanten op de trommel roffelen en het lied van de promotie zingen.
De locatie is een klas. Er staan geen banken, er zijn geen leerlingen in levende lijve, er is geen bord, maar wel een onderwijzer die ronddoolt tussen krijtjes en een geschiedenisles geeft. De toeschouwers zijn stille getuigen, te vergelijken met de verwanten langs de wanden tijdens een modelles bij een openschooldag. Nu eens staat de onderwijzer ver achteraan, wanneer het verleden ingedoken wordt, om vooraan te komen om de angst van een verhoor op te roepen. Dit is eindelijk weer eens Eric De Volder op hoog niveau. De beklemming die de laatste jaren per productie aan belang won, heeft plaatsgemaakt voor een onbreekbare lichtheid.
De gehanteerde taal is West-Vlaams. Al te vaak leidt het gebruik van dialect tot verarming van de voorstelling. In dit geval is het tegendeel het geval. Het versterkt de inleving. En waar slaat de titel op, Godses? Het is van hetzelfde gehalte als wat merde betekent voor de Fransen en shit voor de Engelse Amerikanen [en tegenwoordig ook de veramerikaniseerde Europese beroepszappers]. Een krachtterm dus uit Harelbeke en omliggende weiden en velden. Te gebruiken voor goede en kwade zaken, in tijden van verleidingen en bekoringen, en bij afkering of waardering.
Guido LAUWAERT
GODSES – tekst en regie Eric De Volder – spel Geert Six – productie Campo, Toneelgroep Ceremonia & Unie der Zorgelozen – info: www.campo.nu
