Lucienne, dwingend en broos (Foto: Kristof Ghyselinck)
Ik hou van “meervoudige” mensen, die een breed belangstellingsveld hebben of beter nog van kunstenaars met een dubbeltalent. Dit is een kleine ploeg artiesten als een Hugo Claus, Marcel van Maele, Paul Snoek en een Jan Vanriet voor literatuur/beeldende kunsten, maar ook een Camiel van Breedam, Cel Overberghe en Wannes Van de Velde voor muziek/beeldende kunsten. Ook Lucienne Stassaert is zo’n meervoudig talent: aanvankelijk musicus, later literator en beeldende kunstenares.
Als literator wordt zij geprezen. Zo ontving zij in 1979 de Arkprijs van het Vrije Woord, met de volgende motivering: “ De leden van het Arkcomité hebben unaniem besloten de Arkprijs van het Vrije Woord toe te kennen aan dichteres en romanschrijfster Lucienne Stassaert uit Antwerpen voor haar roman “Parfait Amour”. De jury onder leiding van de onlangs overleden auteur Ivo Michiels was onder de indruk door de organische samenhang van experiment, engagement en het gebruik van ironie waarmee de roman (waarin verwijzingen zitten naar Finnegans Wake van de Ierse schrijver James Joyce) werd geschreven.
Maar Lucienne Stassaert is niet alleen een begenadigde schrijfster, ze heeft nu ook gedurende een halve eeuw een mooie weg afgelegd binnen het domein van de beeldende kunsten. De expo van vandaag en het boek dat heden in première gaat en werd uitgegeven door Leo Peeraer van de uitgeverij P, geven daarvan een mooi beeld.
De dichter-essayist Roger De Neef heeft onder de titel “Meervoud van blauw” een schitterende tekst geschreven rond kernpunten in haar beeldend werk, als daar zijn de herkenbare stijl, het handschrift en de sfeer; haar zoektocht naar de “condition humaine”, naar het menselijk tekort, waardoor ze raakvlakken heeft met beeldende kunstenaars als een Alberto Giacometti, met theatermakers als de Ier Samuel Becket. De auteur omschrijft haar voorliefde voor het blauw, de kleur van de kneuzingen, maar ook van de zee. In vele, en dan vooral in haar laatste werken zijn gestalten, schimmen onderweg in een ruimte die aanvoelt als een ruïne. Terecht verwijst Roger De Neef naar figuren als een Caspar David Friedrich, Edvard Munch en dichter bij ons in tijd en ruimte Leon Spilliaert. Er wordt ingegaan op haar engagement tegen onrecht, waar ook ter wereld. Met het ouder worden evolueert bij Lucienne Stassaert ook de thematiek en de toon. Er komen hommages en in memoriams ,niet alleen in haar poëzie, maar ook in haar beeldend werk. In haar poëzie heeft zij nog heel recent onder de titel “Another reality” een mooie hommage geschreven aan Dr. Hugo Heyrman naar aanleiding van zijn actuele tentoonstelling in De Zwarte Panter. Zij schildert kamers van stilte. De engel als metafoor van de boodschapper/de kunstenaar. Ik deel volkomen de appreciatie van Roger De Neef voor het plastisch oeuvre van de kunstenares. Schaf dit boek aan, het is een unicum ook qua concept. Als het boek openligt, heb je links – de kant van het hart – de afdeling “hebbedingen” die betrekking hebben op de meer intieme leefwereld en vrienden van de artieste. Rechts is er de portefeuille met afbeeldingen in kleur van schilderijen op steekkaarten, gevolgd door de monografie van Roger De Neef. Bovendien bevat ieder luxe-exemplaar nog een tweede gelijkvormige map waarin telkens een origineel werk zit van de artieste, met name verdund olieverf dat gefixeerd werd, en een genummerd exemplaar van een ets op beperkte oplage van de kunstenaar Kris Van Hemelrijck, de gewezen conservator van het Herman Teirlinckhuis in Beersel.
Zelf heb ik haar werk voor het eerst gezien in de jaren zestig in Celbeton te Dendermonde, het artistieke avant-garde centrum geleid door mijn vriend, de leraar en medewerker aan De Vlaamse Gids, Adolf Merckx. Over de betekenis van Celbeton worden nu studies gemaakt aan de universiteit.
In de jaren zeventig kon ik opnieuw haar werk bewonderen in Assenede, in de galerie Margaretha de Bouvé van de bijzondere galerist, het duiveltje uit een doosje Pim De Rudder en zijn blonde echtgenote. Daar was het altijd ook een culinair feest in het huis op de Polderdijk. Deze expo was een dubbeltentoonstelling met Wybrand Ganzevoort, haar vroegere levenspartner en nog medestichter van Hessenhuis G58. Van het platteland naar de stad Antwerpen. Zo werd in de jaren zeventig het werk van Lucienne Stassaert getoond in het toen zeer dynamische Marcel Peeters Centrum in de expo “8 schilderende schrijvers” en in het onvolprezen Internationaal Cultureel Centrum, het ICC op de Meir werd haar werk getoond met andere Belgische hedendaagse kunstenaars. Over de rol van het ICC onder leiding van Flor Bex is een doctoraatsstudie gepubliceerd door Johan Pas. De VECU in de Moriaanstraat was in de jaren zeventig dé verzamelplaats van artiesten, schrijvers, acteurs, politici en ondernemers. De geometrisch-abstracte schilder Guy Vandenbranden, die boven de expositiezaal woonde, coördineerde er de exposities. Lucienne Stassaert stelde er ten toon.
In de jaren tachtig vestigde het toen herboren historische Hessenhuis de aandacht op “Dubbeltalenten”, waaronder Lucienne Stassaert. En die lijn loopt door tot vandaag. In het Pajottenland is er de schitterende werking van het Herman Teirlinckhuis te Beersel, waar zij in 2010 exposeerde en vorig jaar had zij een van de laatste expo’s in het Antwerpse Elzenveld. Ik was daar van onder de indruk. En nu vandaag hier in Tervuren in de Art Gallery Charlotte van Lorreinen.
Ik kom tot een besluit. Ik eindig met een citaat uit het werk van Georg Trakl dat zowat het oeuvre van Lucienne Stassaert synthetiseert: In een blauw kristal woont de eenzame mens. Uit het overzicht dat ik u gegeven heb van haar exposities moge blijken dat zij ook een bladzijde geschreven heeft in de geschiedenis van de beeldende kunsten in Vlaanderen. En wat belangrijk is voor de toekomst, die bladzijde is nu vastgelegd in een boek, dat zeker een collectors item zal worden. Daarvoor mijn dank aan Lucienne Stassaert, om wie het hier gaat, aan Roger De Neef, de auteur van de monografie, aan Constance zijn echtgenote, die meehielp en meedacht aan het concept van het boek, aan Leo Peeraer de uitgever en aan Charlotte van Lorreinen, waar we vandaag te gast zijn en aan u allen voor uw aandacht.
Ernest Van Buynder, voorzitter Vrienden van het MuHKA.
