“In het begin was er alleen Achaman, een eeuwige en machtige god. Voor hem was er niets; de zee weerspiegelde de hemel niet en het licht had geen kleur. Alle leven dankte hun bestaan aan hem omdat hij land, water, vuur en lucht en leven had gemaakt. Achaman woonde op de toppen van de bergen om te genieten van wat hij kon zien. Op een dag stond hij op de piek van de Echeyde. Van daar af bekeek hij zijn werk en hij vond het perfect en mooi, juist zoals de eerste keer en hij dacht eraan om dit te delen. Toen schiep hij de mens zodat deze wat hij had gemaakt kon bewonderen, gebruiken en bewaren”
Het scheppingsverhaal van de Guanches (1)
De Guanches waren de oorspronkelijke inwoners van de Canarische eilanden. Historisch en linguïstisch onderzoek zoals het gebruik van een aantal toponiemen bewijst een sterke overeenkomst met Berberstammen. Bovendien kent men op La Gomera een fluittaal, de Silbo Gomera. Deze werd reeds 2500 jaar geleden in de Atlas ontwikkeld. Vele eeuwen voor onze tijdrekening zijn zij vanuit Noord-Afrika over gestoken. (2)
De Canarische archipel was in de Oudheid al gekend. Homerus sprak erover in zijn Odysseia en noemde deze ‘Elysese velden’. Bij Herodotus krijgen zij de naam ‘Gelukzalige Eilanden’, bij Strabo heten ze ‘Hesperiden’.
De kolonisatie van de Canarische eilanden nam bijna een eeuw in beslag. In 1402 landde de Normandische ridder Jean de Bethancourt op Lanzarote en het zal tot 1497 duren wanneer alle eilanden zijn veroverd.
Vanuit Tenerife bezocht ik enkele jaren geleden La Gomera. Hier hoorde ik de eerste maal mensen al fluitend met elkaar praten. La Gomera is een kleiner eiland dat met enorme steile ravijnen – barrancos – is doorregen. Met je buur aan de overkant een praatje slaan is dan ook geen evidentie, laat staan hem even opzoeken. In deze ruwe, geografische omstandigheden werd dan ook een gefloten taal, “El silbo Gomero” door de Guanches gebruikt. De klank van een fluittoon draagt door zijn hogere frequentie verder dan de klank die door de trilling van stembanden wordt gemaakt. Ideaal dus om de afstanden over kloven en ravijnen te overbruggen
Niet alleen op La Gomera maar eveneens in Turkije in Kusköy, aan de Zwarte Zee en op Antias, een Grieks eiland wordt er al fluitend gecommuniceerd.
Het Silbo Gomero is echter uniek. Door het uitstoten van fonemen vervangt zij de gesproken taal. Dit wil zeggen dat hoe vreemd dit mag lijken, een fluiter op La Gomera ook bijvoorbeeld in het Engels of een andere taal kan communiceren. Dit is mogelijk omdat men een soort ABC gebruikt met vocalen en consonanten. De vijf vocalen kunnen enkel op één bepaalde wijze worden uitgedrukt en niet anders.
Men gebruikt slechts vier consonanten met voor elk een verschillende nuance. Bovendien spelen er nog andere elementen zoals de melodische lijn, het ritme, de frequentie, pauzes, duurtijd en onderbrekingen; hetzelfde zoals in een gesproken taal.
“Gebruiken en bewaren” staat in het scheppingsverhaal van de Guanches. Door het Silbo Gomero als een verplicht vak in het lager en middelbaar onderwijs in te voeren heeft de lokale overheid van La Gomera die eeuwige en machtige god alle eer bewezen en de verdwijning van deze fluittaal voorkomen. Op 30 september 2009 werd het Silbo Gomero als Immaterieel Cultureel Erfgoed op de lijst van de UNESCO opgenomen. En Achaman zag dat het goed was.
Frank DE VOS
(1) José M.Castellano Gil, Francisco J. Macias Martin, Historia de Canarias, Centro de la Cultura Popular Canaria, 1993, 152 p., ISBN 9788479261139
(2) José Luis Concepión,The Guanches, survivors and their descendants, Ediciones Graficolor S.L., 85 p. ISBN 9788492052752
