Diamanten Kogel 2011: Henri-Floris Jespers namens de jury

Van l.naar rechts: HFJ, Bob Mendes, Philip Heylen en Marie-Paule Andries (Foto: Frank Ivo van Damme)

Na tien jaar voorzitterschap van de jury (en een halve eeuw lectuur), stel ik vast dat het misdadige literaire landschap in versneld tempo omgeploegd werd.

Vorig jaar, 2 december, voerde Geert Swaenepoel hier het woord namens de jury. Hij stelde vast dat de grenzen tussen misdaadliteratuur en literatuur vervagen.

“Het huis der thrillers telt vandaag meer dan ooit vele kamers. Meer en meer wordt ook duidelijk dat de misdaadliteratuur een volwaardige loot is op de stam van de literatuur”, aldus Geert Swaenepoel.

Dit wordt vandaag duidelijker dan ooit.

*

Vorig jaar kreeg de jury 67 inzendingen te verwerken. Dit jaar diende zij zich te buigen over niet minder dan 107 romans.

Het kan in dat verband nooit geen kwaad ook even te gaan kijken bij de collega's.

Inge Ipenburg, juryvoorzitter van de Gouden Strop, kraakte dit jaar een kritische noot: vele boeken blijven steken in “relationeel gedoe, prinsen op witte paarden en zieleroerselen van onevenwichtige dames”.

De jury van de Hercule Poirotprijs, die sinds 1998 een Vlaamse misdaadauteur bekroont, had het dit jaar over de specifieke contouren van de Vlaamse thriller:

"Het is de kleine, geborgen, intense dorpssaga. Met zijn verknipte zonderlingen, zijn schijnheilige schermen, zijn hang naar eenvoud, zijn ontreddering als oud botst met nieuw, zijn pijnlijke, psychologische escapades in de verboden wereld van lust, nijd, wreedheid en aftandse gedachten", zo luidt haar  omschrijving.

*

Net als de Gouden Strop, in 1986 in het leven geroepen, bekroont De Diamanten Kogel nu al tien jaar een oorspronkelijk Nederlandstalig werk.

Dat verklaart dan ook het hoge aantal inzendingen, waaronder ook werk van canonieke schrijvers als bijvoorbeeld Pieter Aspe, Baantjer, Bob Mendes, Tomas Ross, Felix Thijssen en Peter de Zwaan.

*

Na zes plenaire vergaderingen nomineerde de de jury uitzonderlijk niet minder dan 7 boeken i.p.v. de traditionele 5.

De zeven genomineerden bieden een staalkaart van de kwaliteit die aanwezig is in de Nederlandstalige thrillerwereld.

Hier dan in alfabetische volgorde de namen van de kandidaten voor de kogel:

• Hôtel du Lac van Michaël Berg, een verzorgd geschreven sterke thriller met strakke spanningsopbouw, waarin het misdaadverhaal feilloos gecombineerd wordt met een pakkende “coming of age”-verhaallijn.

• Bonita Avenue  van Peter Buwalda, een ambitieuze, vlot vertelde en spannende zedenroman, heftig van taal en inhoud. Grote thema's worden erin verwerkt in een taal die bewust de gevoelens uitvergroot. Een debuut dat een groot lezerspubliek gevonden heeft. (Genomineerd voor de Libris Literatuurprijs, de AKO Literatuurprijs en de Gouden Strop 2011; bekroond met de Academica Debutantenprijs en de Selexyz Debuutprijs 2011 en de prijs van de KANTL.)

• Iris was haar naam van Toni Coppers, een zorgvuldig uitgewerkte intrige, verteld in een vlotte taal, met af en toe een scheut humor. Een misdaadverhaal waarbij de klemtoon ook valt op de psychologische ontwikkeling van de personages en uiteindelijk toch nog voor een verrassende ontknoping zorgt. (Genomineerd voor de Hercule Poirotprijs 2008 en voor de Diamanten Kogel 2010.)

• Grijze herfst van Nellie Mandel, een klassiek, vakkundig opgebouwd misdaadverhaal, degelijk neergezet tegen een internationale achtergrond, met een hoofdpersonage dat voldoende reliëf krijgt. (Hercule Poirotprijs 2009)

• Roomservice van Elvin Post een aanstekelijk verhaal vol vaart en bevolkt door allerlei wat bizarre maar raak geschetste personages. Een slapstickthriller van hoog niveau met aanstekelijke dialogen. (Gouden Strop 2004, nominatie De Diamanten Kogel 2004; nominatie Gouden Strop en Diamanten Kogel 2006.)

• Getuigen van Rudy Soetewey, een origineel verhaal, dat van psychologisch inlevingsvermogen getuigt. Het boek heeft een strak tempo en een inventieve plot met verrassende wendingen. (Nominatie Hercule Poirotprijs 2001; nominaties Hercule Poirotprijs, Schaduwprijs en Gouden Strop 2002; nominaties Gouden Strop en Hercule Poirotprijs 2007; Hercule Poirotprijs 2011.)

• Déjà vu van Esther Verhoef, een misdaadverhaal over vriendschap, geheimen en verraad, waarin de spanning zorgvuldig gedoseerd wordt en de beschrijvingen van het sombere, herfstige Franse landschap vakkundig een prangende lugubere sfeer creëren. (Nominatie Gouden Strop 2004 en 2005; winnaar Diamanten Kogel 2005; nominatie Gouden Strop 2007; nominatie De Diamanten Kogel 2007 en 2008)

*

De “literaire wereld heeft het continent van het spannende boek blijkbaar ontdekt. Daarvan getuigen het aantal inzendingen dat NUR-codes toegewezen kreeg die buiten de traditioneel gekende codes van de thrillers vallen.

De vraag kan gesteld worden of de doorsnee liefhebber van het genre deze kruisbestuiving weet te appreciëren.

Puristen zullen dat wellicht betreuren, wij alleszins niet. Het wordt dus hoogtijd afstand te doen van het commercieel bedachte label “literaire thriller” dat marketingsgewijs zijn succes bewees, maar inhoudelijk op niets meer slaat.

*

Dat alles maakte de taak van de jury niet gemakkelijker en zorgde alleszins voor levendige discussies tijdens de bijeenkomsten, waarbij ook de zin van een genreprijs ter sprake kwam.

We denken dat het bestaan van een genreprijs wel degelijk zinvol is en zullen dat dus ook de volgende tien jaar bewijzen.

*

Achtbare genomineerden,

Ik zou uw lot niet willen delen.

Vorig jaar heeft jurylid Jos van Cann, die jammerlijk vandaag verhinderd is door professionele verplichtingen en ik hier moet verontschuldigen, nadrukkelijk op uw droevig lot gewezen. Ik citeer hem hier met onvorwaardelijke instemming.

Naast de kwantiteit is er de kwaliteit. De ene keer te wisselend. De andere

keer te veel goede boeken, zoals dit jaar. Het probleem van het kiezen: steekt er een bovenuit; of komen er teveel voor nominatie in aanmerking; dit jaar. Het is altijd wat in de jury, maar het blijft leuk.

Veel zwaarder hebben het echter de auteurs. Daar denkt dan niemand aan bij zo’n gelegenheid. Weken met een briljant idee rondlopen en maar hopen dat niemand anders daar ook op komt. Dan maanden noeste arbeid. De vingers blauw geschreven, de eerste versie naar de uitgever. Als die het wil: de keel schor pratend om die versie intact te houden. Het opmaken, het corrigeren, het drukken. Eindelijk: het boek ligt er. Dan de promotie of het ontbreken daaraan. Kritiek volgen al of niet. Verkoop idem dito. Het inzenden voor een prijs. De bekendmaking van de genomineerden: zit mijn boek er bij of niet? En ook nog dit alles te moeten aanhoren.

*

En het ergste moet nog komen.

Die heikele taak laat ik dus wat graag over aan Schepen / Wethouder van Cultuur van de Metropool, Philip Heylen, die even stoïcijns als hartelijk bereid is mij van een ondankbare taak te ontlasten, waarvoor mijn oprechte dank.

HFJ