Bob en Jenny Mendes bezoeken Auschwitz (2008)
Morgen, 9 juni, wordt de reportage over het oorlogsverleden van Bob Mendes om 21u35 uitgezonden op VRT2 (Canvas).
Deze reportage over mijn oorlogsverleden heeft niet alleen bij mijn vrouw en mij heftige gevoelens losgemaakt, maar maakte ook op de makers zelf indruk: op regisseur Toon, op cameraman Jo, op geluidsman Piet, op scriptman Tim. We behoren nochtans tot drie verschillende generaties. Het sterkt me in mijn overtuiging dat het nodig was om dit verhaal te vertellen. Voor mijn kinderen, kleinkinderen en de rest van de wereld was Benjamin Mendes tot nu niet meer dan de naam op een doodsprentje. Het team van Verloren Land heeft hem met tact en sereniteit weer tot leven gebracht als een man met veel liefde voor zijn vrouw en kinderen – sterker en heldhaftiger dan ik kon vermoeden.
Bij mijn tachtigste verjaardag noemde mijn uitgever mijn oeuvre in zijn laudatio een monument dat ik had opgericht voor mijn vader. Vooral de proloog van mijn oorlogsroman De smaak van vrijheid, sindsdien in vele talen vertaald, vertoont veel autobiografische raaklijnen met wat het gezin Mendes tijdens de Tweede Wereldoorlog is overkomen. De makers van Verloren Land hebben daar een gedenksteen aan toegevoegd, in de vorm van een ontroerende en serene uitzending.
Ik heb twee of drie keer geweigerd om deel te nemen aan Verloren Land. Voor mij was de Tweede Wereldoorlog een afgesloten hoofdstuk. Een moeilijke periode, waar ik eigenlijk niet meer over wil praten, omdat ze gepaard gaat met heel veel emoties. Dat ik in eerste instantie aarzelde om mee te werken aan een reportage over mijn oorlogsgeschiedenis, had niet alleen te maken met mijn vrees dat het slopen van de beschermende muur van zwijgzaamheid, die ik in een soort van overlevingsstrategie rond me heb opgetrokken, een tsunami zou veroorzaken van pijnlijke herinneringen. Ik vroeg me ook af wie me – meer dan zestig jaar na de feiten – zou begrijpen in een landje dat sindsdien alleen vrede en welstand heeft gekend.
Toen realiseerde ik me dat ik tot de laatste – nu ook al uitdunnende – generatie behoor die de gruwel van de Tweede Wereldoorlog aan den lijve heeft ondervonden en die er nog over kan getuigen. Elie Wiesel zei het al: "Wie naar getuigen luistert, wordt zelf getuige." Dus daarom stemde ik uiteindelijk toch toe. De tiendaagse reportage werd een uiterst emotionele tocht door het verleden, een soort van wedergeboorte van een vader die ik een leven lang heb gemist. Ik was immers de benjamin van Benjamin.
